گروه اقتصادی / مصرف برق کشور در حال حاضر از 67 هزار مگاوات عبور کرده است و آن‌طور که سخنگوی صنعت برق می‌‌گوید، پیش‌بینی می‌‌شود در صورت ادامه این روند افزایشی مصرف به بیش از این رقم برسد. به این ترتیب روز گذشته با ثبت نیاز مصرف ۶۷۷۰۰ مگاوات رکورد سال گذشته و امسال شکسته شد. 
«مصطفی رجبی مشهدی» توضیح می‌‌دهد: تابستان بسیار گرمی شکسته شد که این افزایش دما منجر به افزایش مصرف نیز شده است، به طوری که با روزی 10 درصد افزایش مصرف مواجهیم. از هموطنان درخواست می‌‌کنیم تا در ساعات اوج مصرف (۱۲ تا ۱۸) با استفاده ‌نکردن از وسایل برقی پرمصرف و تنظیم دمای کولرهای گازی روی ۲۵ درجه و بالاتر همکاری لازم را با صنعت برق داشته باشند تا بتوانیم نسبت به کاهش هزار مگاوات افزایش مصرف که باعث فشار مضاعف بر شبکه برق کشور و نیروگاه‌ها شده اقدام  و برق پایدار را برای همگان تأمین کنیم.
 
برق مشترکان پرمصرف قطع می‌شود
در همین حال، مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران خبر می‌‌دهد: مشترکان پرمصرف اگر مصرف خود را کاهش ندهند و به پر مصرفی در برق ادامه دهند، به‌طور قطع با قبض‌های سنگین روبه‌رو خواهند شد و حتی ممکن است در دوره‌های بعد مجبور به محدود کردن برق‌رسانی به آنها شویم. به گزارش شرکت مدیریت شبکه برق ایران، «مصطفی رجبی مشهدی» می‌‌گوید: این اطلاع‌رسانی‌ها به‌منظور کاهش و مدیریت مصرف برق در این هفته و هفته آتی انجام خواهد شد.
او عنوان می‌‌کند: در این هفته افزایش دمای سراسری در کشور، هفته بسیار سختی را برای صنعت برق رقم زد. اگر هموطنان که مشترکان عمده ما هستند به همکاری خوبی که امسال با صنعت برق داشتند ادامه دهند، به‌طور قطع می‌توانیم تابستان را با حداقل محدودیت و یا بدون محدودیت به‌خصوص در مناطق گرمسیر که بی برقی برای آنها سخت‌تر است، پشت سر بگذاریم.

در چند روز گذشته «#اورمو_گولو» در شبکه‌های اجتماعی مخصوصاً توئیتر در سطح جهانی ترند شد. بسیاری از کاربران با این هشتگ به زبان‌های ترکی، فارسی و انگلیسی نسبت به روند خالی شدن دریاچه ارومیه طی سال‌های اخیر واکنش نشان دادند. در میان این طوفان ‌توئیتری بحران دریاچه ارومیه، برخی کاربران با اشاره به سطح پایین تراز دریاچه و مرگ تدریجی آن به ویژه در یک دهه اخیر، این سؤال را مطرح کردند که «15 هزار میلیارد تومانی که طی 7 سال در راستای احیای این دریاچه هزینه شد، کجا رفت؟»
عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست، مرداد ماه 1400 در مراسم افتتاحیه پروژه‌های زیست محیطی با حضور حسن روحانی رئیس دولت قبل عنوان کرده بود: «برای احیای دریاچه ارومیه در هفت سال گذشته بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان به قیمت جاری سرمایه‌گذاری شده است.»
او در این مراسم مدعی شد که «در مدت هفت سال احیای دریاچه ارومیه بیش از ۹۸ درصد پیشرفت عملیاتی اجرایی داشته که تا پایان سال ۱۴۰۱ به تراز اکولوژیک خود خواهد رسید.»
اما بررسی‌های «ایران» نشان می‌‌دهد که تراز سطح آب و وسعت دریاچه اکنون شرایط چندان مطلوبی ندارد. داده‌های شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی نشان می‌‌دهد که تراز مشاهده‌ای حداکثری این دریاچه در خردادماه 1374 رقم خورده است. در این تاریخ، تراز سطح آب دریاچه هزار و 278 متر بوده و وسعت دریاچه به 6 هزار و 900 کیلومتر مربع می‌‌رسیده است. آن زمان حدود 36 میلیارد مترمکعب آب در دریاچه ارومیه وجود داشته و دریاچه در پرآب‌ترین حالت قرار داشته است.
اما در 20 تیر 1401 تراز سطح آب دریاچه به ارتفاع هزار و 270 متر، وسعت دریاچه به هزار و 835 کیلومتر مربع و حجم آب موجود در آن به 2 میلیارد و 480 میلیون مترمکعب رسیده است. به عبارتی حجم آب موجود در دریاچه ارومیه اکنون نزدیک به 33.5 میلیارد مترمکعب کمتر از بالاترین سطح مشاهده شده است. این درحالی است که سال 1393، یعنی سال شروع به کار ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز حجم آب دریاچه بیش از 2 میلیارد مترمکعب بوده است.
اکنون این سؤال مطرح است که چرا 15 هزار میلیارد تومانی که برای احیای دریاچه هزینه شد، نمود عینی ندارد و آینده بزرگترین دریاچه داخلی ایران چه خواهد شد؟

اقدامات انجام شده کافی نبود
کارشناسان بر این باورند که اگرچه در دهه اخیر تلاش‌هایی برای احیای دریاچه انجام شد، اما کافی نبود و در برخی موارد، با وجود میلیاردها تومان هزینه، حتی روند احیا را کندتر کرد.
هدایت فهمی، صاحبنظر و کارشناس حوزه آب در این خصوص  به «ایران» می‌‌گوید: «اگرچه یکی از عوامل شکل‌گیری این شرایط، دوره‌های خشکسالی، تغییر اقلیم، کاهش 30 درصدی بارش‌ها و افزایش 1.2 درجه‌ای دما بوده و این عوامل خارج از اراده انسانی است؛ اما عوامل انسانی بیش از تغییر اقلیم در این منطقه مخرب بوده است. از جمله حفر چاه‌های بی شمار که خروجی آنها بیش از توان ظرفیتی آبخوان حوضه آبریز دریاچه ارومیه بوده است.»
او ادامه می‌‌دهد: «دولت قبل بیش از 15 هزار میلیارد تومان منابع مالی برای احیای دریاچه تخصیص داد. درحالی که راهکار اصلی تغییر الگوی کشت، توسعه کشت گلخانه‌ای، نظارت گسترده بر بخش کشاورزی، تغییر اقتصاد منطقه از کشاورزی محور به توریست محور، بازچرخانی آب و تحول در نحوه توسعه منطقه بوده است. در این مدت، نه تنها آب تجدیدپذیر نشده بلکه سهم بیشتری به واسطه چاه‌های غیرمجاز در حوضه آبریز ارومیه استخراج شده و کسری مخزن قابل توجهی در آنجا وجود دارد. آبخوان‌های حوضه از آب دریاچه تغذیه می‌‌شوند و بدتر از آن خیلی از آبخوان‌ها هم شور و بی کیفیت شده‌اند.»
فهمی با اشاره به اینکه حیات میلیون‌ها نفر به حیات دریاچه ارومیه وابسته است و مرگ آن، مرگ و کوچ عده قابل توجهی از مردم منطقه را به دنبال خواهد داشت، عنوان می‌‌کند: «مصارفی که درآن منطقه وجود دارد بیش از توان اکولوژیکی منطقه است. دولت قبل باید بیش از سرمایه‌گذاری برای ایجاد سازه‌ها برای همراه کردن مردم منطقه و سپردن بخشی از کار به ذینفعان دریاچه، تغییر الگوی کشت، توسعه کشت گلخانه‌ای، تغییر اقتصاد منطقه و بازچرخانی آب سرمایه‌گذاری می‌‌کرد.»
این کارشناس آب با اشاره به اینکه برخی از اقدامات انجام شده و سرمایه‌گذاری‌هایی که در سال‌های اخیر از محل این 15 هزار میلیارد تومان انجام شد، بیشتر عکس‌العملی بود تا راه‌حل پایدار، می‌‌گوید: «اگر بدون آنکه مصارف غیرضروری کاهش یابد، آبی به این منطقه منتقل شود، تنها انتظارات جدید را شکل داده است. باید حقابه محیط زیستی دریاچه یعنی 3.1 میلیارد مترمکعب در سال را تأمین کرد و در کنار آن هم برداشت‌ها را به حداقل رساند.»
بررسی‌های «ایران» نشان می‌‌دهد که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بیش از 44 هزار چاه غیرمجاز وجود دارد و آب برداشتی از این چاه‌ها صرف کشاورزی پرآب بر می‌‌شود. در برخی مواقع نیز محصولی مانند سیب، بیش از نیاز بازار تولید می‌‌شود که به ضایعات کشاورزی می‌‌انجامد. اما ساده‌ترین و کم هزینه‌ترین راه این است که در سیستم‌های آبیاری و نوع کشاورزی، معیشت مردم بویژه روستاهای این منطقه تغییر ایجاد شود. البته برخی از طرح‌ها نیز در حال اجرا هستند که بهره‌برداری از آنها می‌‌تواند به بهبود نسبی شرایط کمک کند؛ اما لازمه موفقیت آن، مدیریت‌مصرف در حوضه آبریز است.

 طرح احیای دریاچه ارومیه بزودی محقق می‌شود
در همین حال، یک خبر خوش در روزهای اخیر به گوش رسید. معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران از انتقال 600 میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه با اجرای تونل کانی سیب در ماه‌های آتی خبر داد و گفت که تونل 36 کیلومتری کانی سیب با ظرفیت 5 مترمکعب در ثانیه از جمله طرح‌هایی است که برای احیای دریاچه ارومیه در دستور کار وزارت نیرو بوده که با اجرای آن انتقال 600 میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه محقق می‌شود.
«محمد جوانبخت» از اتمام حفاری این تونل خبر داد و بیان کرد که در ماه‌های آتی شاهد انتقال و جاری شدن آب به دریاچه ارومیه خواهیم بود.
«فیروز قاسم‌زاده» مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور و سخنگوی صنعت آب در این باره به «ایران» توضیح می‌‌دهد: «بهره‌برداری از این طرح در ماه‌های اخیر یکی از اولویت‌ها بود. اگر تونل کانی سیب در مدار قرار بگیرد، به تأمین حقابه دریاچه کمک شایانی می‌‌شود و روند احیا سرعت می‌‌گیرد. این تونل 600 میلیون مترمکعب از 3 میلیارد مترمکعب حقابه زیست محیطی دریاچه را تأمین خواهد کرد و به این ترتیب از امسال روند احیای دریاچه ارومیه سرعت می‌‌گیرد. البته این جدا از بحث آورده‌های حوضه آبریز و رهاسازی آب سدهاست. در کنار این موضوع مدیریت مصرف نیز در دستور کار است. برای مثال انسداد و مسدود المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز منطقه تا جای ممکن دنبال می‌‌شود و امیدواریم که مردم منطقه نیز به احیای این دریاچه کمک کنند.»
گفتنی است حیات 15 میلیون نفر به حیات این دریاچه وابسته است. خشک شدن آن عواقب وحشتناک زیست محیطی از جمله ریزگرد‌ها را به همراه دارد که زندگی و سلامت 15 میلیون نفر را تحت تأثیر قرار خواهد داد. چراکه ریزگرد این دریاچه آغشته با مواد دیگری مانند نمک خواهد بود و خطر ابتلا به بیماری‌ها نظیر سرطان را افزایش خواهد داد. روز گذشته، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز به این موضوع اشاره و تأکید کرد: «در صورت عدم احیای دریاچه ارومیه پتانسیل منفی ایجاد می‌شود که قابل جبران نیست و زیست بخشی از سرزمین ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.» البته این احیا باید از مسیر اصولی آن رقم بخورد که به نظر می‌‌رسد در سال‌های گذشته به درستی شناسایی و پیاده سازی نشد، اما اکنون کارشناسان از امید به احیای این دریاچه طی دهه آتی می‌‌گویند و معتقدند که اتفاق مهمی در حوضه ارومیه در حال رقم خوردن است.