ترانه بنی‌یعقوب
گزارش‌نویس
«باورکنی یا نکنی استاد فقط شش سال سن دارد، اما چند ماهه می‌توانی از او زبان یاد بگیری، نمی‌دانی چه لهجه‌ای دارد! اصلاً مبهوت می‌شوی.»، «قرار است هزار تا لغت یادم بدهد. گفته با همین‌ها می‌توانی وقتی مهاجرت کردی، حرف بزنی و راحت گلیمت را از آب بیرون بکشی.»، «شش ماه هر روز کلاس زبان می‌روی که چی؟ من نشسته‌ام توی خانه و هر روز چند تا ویدیوی آموزشی نگاه می‌کنم.» اینها اظهار نظر کسانی است که پایه یادگیری زبان انگلیسی را روی آموزش‌های اینستاگرامی گذاشته‌اند. حتماً شما هم این روزها در اینستاگرام با استادان عجیب و غریبی که در رشته‌های مختلف مشغول آموزش‌اند، مواجه شده‌اید. از ورزش گرفته تا آموزش آشپزی، گلدوزی و رشته‌های فنی و البته آموزش زبان انگلیسی. در هر سن و سال و با هر تخصصی اما آیا واقعاً این‌گونه می‌توان در یک رشته علمی موفق شد. از آنجا که نمی‌توانیم اینجا به همه این موارد بپردازیم تمرکزمان را بر یادگیری زبان انگلیسی می‌گذاریم و اینکه آیا در مدت زمانی کوتاه و تنها با آموزش‌های اینستاگرامی می‌توان زبان آموخت؟ آیا اساساً میانبری برای علم و آموزش وجود دارد؟
«بعد از مدتی زبان‌آموزی در اینستاگرام، فهمیدم خیلی از کسانی که دنبالشان می‌کردم رسماً چیزهای بی‌ربط یاد می‌دادند اما من چون اول راه بودم متوجه نمی‌شدم. به نظر من زبان‌آموزی در اینستاگرام حالا بر فرض اینکه معلمی درست هم درس بدهد جز اینکه وقت شما را خیلی ساده و راحت تلف کند، در سیستم آموزش بازارمحور، خیلی آسیب‌زننده‌ است. اگر می‌خواهید زبان یاد بگیرید، مثل هر علم دیگری از راه درستش اقدام کنید.» اینها حرف‌های مصطفی یک زبان‌آموز است که بعد از مدت‌ها درگیر بودن با صفحات اینستاگرامی حالا به این نتیجه رسیده که علم میانبر ندارد و بهتر است از راه سنتی و معمول زبان بیاموزد.
علی ناصری، مدرس زبان انگلیسی که آموزش آکادمیک دیده و سال‌ها سابقه تدریس در این رشته دارد، درباره رواج این آموزش‌ها در اینستاگرام می‌گوید: «آموزش زبان برای بچه‌ها صرف نظر از اینکه باید آناتومی گویشی و شنیداری شکل بگیرد، زمانبر است و چند سال طول می‌کشد. بچه‌هایی که در محیط خارجی قرار می‌گیرند بعد از طی این پروسه طی شش ماه تا یک‌سال چون دائماً درگیر زبان هستند می‌توانند یاد بگیرند. این بچه‌ها در محیط مدرسه یا مهد کودک به روش طبیعی زبان را یاد می‌گیرند. یعنی به شکل شنیداری زبان را می‌آموزند مثل یک بچه کوچک که آناتومی‌اش شکل گرفته و با سعی و خطا زبان می‌آموزد و یک زبان را می‌سازد. این کودک وقتی به سن مدرسه می‌رسد اصولی‌تر هم یاد می‌گیرد.
به نظر من آموزش آنلاین با آموزش حضوری فرقی ندارد. حتی قبلاً آموزش مکتوب هم که انجام می‌شد، مؤثر بود. بنابراین اینجا منظورمان آموزش مجازی نیست بلکه رواج آموزش در شبکه‌ای مثل اینستاگرام است؛ آن هم آموزش رایگان و به شکل یکی دو دقیقه‌ای که یک لغت و چند اصطلاح را در پست‌های مختلف ارائه می‌دهند و معلوم است در نهایت چه اتفاقی می‌افتد. بیشتر این افراد معلم نیستند، شومن‌ و به دنبال جذب فالوئر هستند. آنها می‌خواهند برای صفحه‌شان آگهی جذب کنند یا معلم‌ هستند و می‌خواهند از این طریق شناخته شوند. نمایش می‌دهند لغت یا گرامر بلدند و مردمی که هیچ اطلاعی از آموزش ندارند و از ابتدا می‌خواهند درگیر این مسأله شوند، فکر می‌کنند راه آموزش همین است و جذب‌شان می‌شوند. معلم‌های واقعی معمولاً زمانی پیدا نمی‌کنند که بخواهند در اینستاگرام فعالیت کنند.»
به گفته او اشکال دیگری که می‌توان به این شیوه آموزش گرفت بچه‌های ده، دوازده ساله‌ای هستند که مکالمه‌ای را به غلط انجام می‌دهند اما در حال آموزش هستند و [به واسطه لهجه و تکلّم غلط انداز] چندین هزار فالوئر هم دارند. در هر مقطع سنی می‌شود، بدون مدرک و تخصص کلاس زبان رفت و لهجه خوبی گرفت. هر کسی می‌تواند لهجه خوبی داشته باشد یا معنای یک لغت را بداند اما اینها دلیل نمی‌شود معلم هم باشد.
ممکن است فردی با هزار لغت هم بتواند انگلیسی حرف بزند یا به شکلی طبیعی در کودکی زبان یاد بگیرد اما با تعداد کم و دایره محدود لغت فقط می‌توان در حد محدود حرف زد. برای بزرگسالان یادگیری زبان انگلیسی قواعد خودش را دارد، بزرگسالان حتماً باید درگیر گرامر و تعداد لغت‌های خاص برای یادگیری زبان باشند.
 او تأکید می‌کند: «برخی زبان‌شناسان می‌گویند در انگلیسی بیشتر از 170 هزار لغت استفاده نمی‌شود. از این 170 هزار لغت حدود 47 هزار تا لغت‌هایی هستند که از مد افتاده‌اند و دیگر استفاده نمی‌شوند. وال استریت ژورنال تحقیقی انجام داد و طبق آن مشخص شد در یک بازه زمانی 10 ساله فقط 20 هزار واژه منحصر به فرد در نشریه‌شان استفاده شده است. یک مکالمه روزمره معمولی هم با 800 تا هزار لغت امکان‌پذیر است، ولی برای اینکه مثل یک بومی حرف بزنید و حرف‌های یک بومی را متوجه شوید حدوداً 5 هزار تا 8 هزار کلمه لازم دارید.
برای افراد تحصیلکرده گاهی این تعداد به 80 هزار لغت هم می‌رسد. در اینستاگرام آموزش‌دهنده‌ها معمولاً یک دقیقه حرف می‌زنند و یک لغت را به فارسی توضیح می‌دهند و یک مثال می‌زنند. این حجم بسیار محدود از لغات کاری را راه نمی‌اندازد و باید در کنار آن برای بزرگسالان آموزش گرامر هم درنظر گرفته شود و در کنارش لغت معرفی شود. زبان‌آموز نباید فقط در کلاس لغت یاد بگیرد، بیرون از کلاس هم باید روی یادگیری لغت تمرکز کند و در کلاس با سعی و خطا با دانش‌آموزان دیگر و معلم تمرین کند. یک بومی زبان انگلیسی حداقل 15 هزار لغت بلد است. پس اگر بخواهیم هزار تا لغت هم یاد بگیریم باید هزار تا پست یک دقیقه‌ای را نگاه کنیم که هزار روز طول می‌کشد.»
مجید احمدی‌نیا، دیگر مدرس زبان انگلیسی هم معتقد است: «هیچ علمی را نمی‌توان در اینستاگرام آموزش داد، چون اساساً یک پلتفرم آموزشی نیست و با فیلم‌هایی که روز‌به‌روز کوتاه‌تر می‌شوند تا بیشتر دیده شوند، آموزش، ‌ایده‌ای غیرممکن است. مثلاً مدام می‌گویند در این پلتفرم فیلم‌های زیر 3 دقیقه بیشتر دیده می‌شود و تمام تمرکز معلم این است که ویدیوهایی با حداقل مدت زمان بسازد تا تعداد بینندگانش افزایش یابد و مردم بیشتر با صفحه درگیر شوند. خیلی از معلم‌ها هم مثل من دغدغه دارند فالوئرشان را بالا ببرند، تا بتوانند آگهی کلاس‌شان را بگذارند و شاگردان بیشتری جذب کنند، اما جریانی که می‌خواهد آموزش یکی دو دقیقه‌ای را جا بیندازد مورد توجه قرار گرفته، نه من معلم واقعی.»
به عقیده احمدی‌نیا، آموزش یک لغت یا گرامر، مراحلی دارد که در اینستاگرام امکان پذیر نیست: «ما بارها در کلاس از دانشجو می‌پرسیم که آیا متوجه تلفظ و معنی شده یا نه؟ بعد تازه کلمه را روی تخته می‌نویسیم تا بهتر در ذهن او بماند اما در اینستاگرام یک کلمه را می‌گذارند و بعد می‌گویند غلطش این است، درستش این است. یعنی از غلط به درست می‌روند. این برخلاف یادگیری درست است. از نظر فنی هم حتی یک معلم خوب نمی‌تواند آموزش درستی بدهد چون برای یک مبتدی باید حداقل 20 تا 25 دقیقه وقت گذاشت. آیا کسی را دیده‌اید که در اینستاگرام چنین وقتی بگذارد یا اصلاً از تخته استفاده کند؟ پس اینستاگرام جای آموزش دادن نیست. شاید بتوان دروس تحلیلی را یاد داد اما برای زبان که تعاملی است و اقتضا می‌کند با دانشجو تعامل داشته باشید و دانشجو با دیگران تعامل داشته باشد عملاً غیرممکن است.»
او ادامه می‌دهد: «این روزها در اینستاگرام انبوه افرادی را می‌بینیم که زبان یاد می‌دهند و هرچقدر ما بگوییم از نظر فنی اشکال دارد ولی باز هم می‌بینیم آن افراد فالو می‌شوند و وقتی فالوئرشان بالا رفت، بسته‌هایی تهیه می‌کنند که چندان فایده‌ای هم ندارد و مردم با پول زیاد این بسته‌های آموزشی را که من به آنها «بسته‌های آموزشی خلاف علم» می‌گویم تهیه می‌کنند و خیلی‌ها هم حاضرند آنها را گران‌تر بخرند، اما حاضر نیستند سراغ معلم زبانی بروند که شب و روز کار می‌کند و تخفیف می‌دهد. بسته‌هایی که افراد را به سمت حفظ کردن کلمه می‌برد درحالی که معلم‌های زبان می‌دانند تا زمانی که کارکرد کلمه را بلد نباشی انگار آن کلمه را هم بلد نیستی و فرقی نمی‌کند چه تعداد کلمه بلدی.
تعداد زیادی زبان‌آموز را دیده‌ام که سال‌ها وقت‌شان را این طوری برای زبان خواندن تلف کرده‌اند. تا زمانی که زبان عمومی نخوانده‌ای نمی‌توانی ناگهان با چند فیلم و حفظ کردن چند لغت، زبان یاد بگیری. تدریس زبان تبدیل به یک بازی شده. یک معلم واقعی که آموزش را می‌شناسد با کلیک فروشی علمش را به کسی نمی‌فروشد.»
اگر برای یادگیری زبان انگلیسی مصمم هستید، بدانید آن‌طور که استادان این رشته می‌گویند در اینستاگرام فقط وقت خودتان را تلف می‌کنید و چه بسا بعد از مدتی سرخورده شوید و احساس کنید استعداد یادگیری ندارید، درحالی که چه کسی است نداند یادگیری زبان انگلیسی زمانبراست و نیاز به شیوه‌های اصولی دارد و مثل هرعلم دیگری باید برای به دست آوردنش به اصطلاح دود چراغ خورد.