نرسی قربان، کارشناس نفت در گفت‌وگو با «ایران»: عدم شفافیت در بازار جهانی نفت به بالاترین سطح رسیده و  جنگ قیمت‌ها شکل گرفته است

گروه اقتصادی / تحریم‌های امریکا علیه نفت روسیه، ایران و ونزوئلا شرایط بازار جهانی نفت خام را متحول کرده است. حدود 20 میلیون بشکه ظرفیت تولید نفت جهان (نفت خام و میعانات گازی) اکنون تحت تحریم این کشور است و بخشی از آن در بازار غیر رسمی به فروش می‌‌رسد. در این میان کشورهایی که از تحریم‌های امریکایی تبعیت می‌‌کنند، حجم خرید خود را کاهش داده اند و یا به صفر رسانده‌اند. در مقابل مصرف کنندگان نقض کننده تحریم‌های یکجانبه امریکا بویژه کشورهای آسیایی، نفت بیشتری از این 3 کشور وارد می‌‌کنند تا هم از تخفیف‌ها برخوردار شوند و هم به نوعی مخالفت خود با این تحریم‌ها را به نمایش بگذارند. از این رو، گزارش گمرک چین از کاهش سهم عربستان در سبد تأمین نفت مصرفی این کشور خبر می‌‌دهد و بر مبنای تازه ترین آمار گمرکی، روسیه پس از ۱۹ ماه، به جایگاه بزرگ‌ترین صادرکننده نفت به چین برگشته است و عربستان سعودی را به جایگاه دوم رسانده است.
امریکا که با تحریم نفت روسیه، مجموع نفت تحت تحریم خود را به 20 میلیون بشکه در روز رسانده است، این روزها یکی از متضرران اصلی این تحریم‌هاست. به طوری که آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) اعلام می‌‌کند، درآمد روسیه از صادرات نفت با وجود فروش کمتر، در ماه مه به حدود ۲۰ میلیارد دلار افزایش پیدا کرد. چراکه قیمت نفت در نتیجه تحریم روسیه از مرز 100 دلار در بشکه عبور کرد و اکنون بیش از 115 دلار در هر بشکه است.
اما در همین حال، قیمت سوخت در امریکا رکورد شکسته و این مسأله نارضایتی اجتماعی و اعتراضات در ایالات متحده را رقم زده است. اکنون بهای هر گالن بنزین در امریکا از مرز 5 دلار عبور کرده و دولت برای جبران سیاست‌های خود در خصوص بازار نفت در تنگناست. به طوری که جو بایدن، رئیس جمهور امریکا در پاسخ به خبرنگار سی‌ان‌ان گفته است که احتمالاً بزودی در این کشور کارت‌های تخفیفی سوخت برای کاهش فشار ناشی از افزایش بی سابقه بهای بنزین توزیع خواهد شد که این مسأله از نظر کارشناسان به نوعی فقط مسکن است و راهکار اصلی موضوع دیگری است.
شفافیت بازار نفت به حداقل رسید
داده‌های اداره اطلاعات انرژی امریکا نشان می‌‌دهد که اکنون عرضه نفت خام جهان رقمی در حدود 100 میلیون بشکه در روز است و از این میزان نزدیک به 13 میلیون بشکه در روز (حدود 10.5 میلیون بشکه نفت روسیه و حدود 2.5 میلیون بشکه نفت ایران و ونزوئلا) به صورت غیرشفاف به فروش می‌‌رسد.
نرسی قربان، کارشناس بین‌الملل نفت در این رابطه به «ایران» می‌‌گوید: «شاید در برخی از ادوار گذشته نیز عدم شفافیت در بازار رخ داده باشد؛ اما به نظر می‌‌رسد که اکنون بازار در یک حالت عدم شفافیت حداکثری به سر می‌‌برد. 3 تولیدکننده مهم نفت که عضو اوپک پلاس هستند، تحت تحریم‌های امریکا قرار گرفته‌اند و هیچ اطلاعاتی از میزان تولید و صادرات خود اعلام نمی‌کنند. از این رو شفافیت در بازار جهانی نفت خام به حداقل رسیده و فروش نفت در بازار خاکستری افزایش یافته است. این موضوع موجب شده که روی هم رفته عدم شفافیت بیشتری در بازار ایجاد شود.» او ادامه می‌‌دهد: «بخش قابل توجهی از این نفت به آسیا می‌‌رود و بازار آسیا اکنون بسیار رقابتی شده است.»
آغاز جنگ قیمتی در شرق
در همین حال، این کارشناس انرژی با بیان اینکه میزان عرضه و تقاضای نفت در چند ماه اخیر تغییر چندانی نداشته، می‌‌گوید: «تحریم موجب جابه جایی بازارها و رقابت در بازار شرق شده است. برای مثال تقاضا در بازار چین یک رقم مشخص و محدودی است، اما عرضه در این بازار به سبب تحریم‌های امریکا، رقابتی شده و عرضه کنندگان مجبورند که تخفیف بیشتری بدهند تا نفت بفروشند.»
قربان با اشاره به آغاز جنگ قیمتی، ادامه می‌‌دهد: «تغییرات ناشی از تحریم‌هاست. بخشی از نفت روسیه نیز این اواخر به خاطر خروج از بازار اروپا، به سمت شرق رفته است. تولیدکنندگان اکنون در بازار چین با هم رقابت می‌‌کنند و هیچ کدام اعلام نمی‌کنند که چه مقدار و با چه قیمتی نفت را در این بازار می‌‌فروشند، اما مشخص است که این نفت با تخفیف عرضه می‌‌شود.»
به گفته قربان، حدود 5 میلیون بشکه نفت تولیدی روسیه پیش از این به غرب می‌‌رفت؛ اما اکنون به خاطر تحریم بخش قابل توجهی از آن تغییر جهت داده و به شرق آسیا ارسال می‌‌شود.
در این رابطه، آژانس بین‌المللی انرژی نیز در گزارشی عنوان می‌‌کند: خریداران آسیایی، محموله‌های نفتی روسیه را حدود ۳۰ درصد ارزان‌تر از قیمت نفت خام شاخص برنت می‌‌خرند. البته قیمت نفت خام برنت امسال حدود ۶۰ درصد رشد کرده که تا حدودی تأثیر این تخفیف‌ها را جبران می‌کند. عرضه کنندگان دیگر نفت نیز مجبورند با این تخفیف‌های روسیه رقابت کنند تا بازار خود را از دست ندهند.
رقابت جدی در بازار نفت چین
داده‌های اداره کل گمرک چین نشان می‌‌دهد که صادرات نفت روسیه به چین در ماه مه نسبت به مدت مشابه پارسال (مه ۲۰۲۱)، ۵۵ درصد افزایش یافته و همان طور که اشاره شد، با کنار زدن عربستان سعودی، بزرگ‌ترین صادرکننده به چین شد.
رویترز در این رابطه می‌‌نویسد: «واردات نفت از روسیه شامل واردات از طریق خط لوله سیبری شرقی اقیانوس آرام و واردات دریابرد از بنادر اروپایی و خاور دور روسیه، مجموعاً به حدود ۸.۴۲ میلیون تن رسید. این رقم معادل ۱.۹۸ میلیون بشکه در روز بود و حدود یک‌چهارم در مقایسه با ۱.۵۹ میلیون بشکه در روز در آوریل رشد داشت.»
شرکت‌های دولتی چین از جمله غول نفتی سینوپک و ژنهوآ اویل، تحت تأثیر تخفیف‌های چشمگیری که مسکو پس از تحریم خودخواسته مشتریان غربی در واکنش به جنگ در اوکراین عرضه کرد، خرید نفت روسیه را افزایش داده‌ اند. عربستان سعودی دومین صادرکننده بزرگ نفت به چین شناخته شد و حجم صادراتش در ماه مه ۹ درصد بر مبنای سالانه رشد کرد و به ۷.۸۲ میلیون تن معادل ۱.۸۴ میلیون بشکه در روز رسید که کمتر از ۲.۱۷ میلیون بشکه در روز در آوریل بود. آمار گمرکی چین همچنین نشان داد با وجود تحریم‌های امریکا علیه ایران، چین به خرید نفت ایران ادامه داده است که معادل ۷ درصد از کل واردات نفت به چین را تشکیل می‌دهد.
مجموع واردات نفت به چین در ماه مه، حدود ۱۲ درصد در مقایسه با مدت مشابه پارسال رشد کرد و به ۱۰.۸ میلیون بشکه در روز رسید. اما واردات نفت چین از ونزوئلا صفر اعلام شد.
در همین حال، واردات نفت از مالزی که در دو سال گذشته نقطه انتقال نفت از ایران و ونزوئلا بوده است، به ۲.۲ میلیون تن بالغ شد که تغییری در مقایسه با آوریل نداشت، اما بیش از دو برابر نسبت به مدت مشابه پارسال افزایش نشان داد. اما واردات نفت از برزیل و آفریقای غربی در این بازار رقابتی ۱۹ درصد در مقایسه با ماه مه سال ۲۰۲۱ کاهش یافت و به ۲.۲ میلیون تن رسید.
بر اساس این اطلاعات و همین طور شرایط سخت امریکا در تأمین انرژی ارزان، می‌‌توان گفت که تحریم کننده (امریکا) خود یکی از بازندگان تحریم‌ها بوده است. حتی گفته می‌‌شود که رئیس جمهور امریکا با وجود هزینه سیاسی بالای سفر به عربستان، با هدف تأمین سوخت ارزان می‌‌خواهد به این کشور سفر کند تا از شدت بحران جهانی انرژی بکاهد.

۱۵۰ درصد تعهدهای ارزی وزارت نفت محقق شد

معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت در بخشی از گزارش «اهم اقدام‌ها و دستاوردهای وزارت نفت از ابتدای استقرار دولت سیزدهم تا پایان سال ۱۴۰۰» به جزئیات اقدام‌های وزارت نفت پرداخته است. در این گزارش به این موارد  اشاره شده است:
** افزایش خیره‌کننده مقدار صادرات نفت خام و وصول درآمدهای نفتی کشور از ابتدای استقرار دولت سیزدهم با اتخاذ راهکارهای مؤثر و دیپلماسی فعال برای خنثی‌سازی تحریم‌ها؛
** تحقق ۱۱۴ درصدی سهم دولت از درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت‌خام، میعانات گازی و خالص صادرات گاز طبیعی در سال ۱۴۰۰ (ناشی از افزایش فروش نفت)؛
** تحقق بیش از ۱۵۰ درصدی تعهدهای ارزی وزارت نفت (مطابق مصوبات شورای عالی هماهنگی اقتصادی) در سال ۱۴۰۰؛
** واریز ۱۱۲ درصد منابع تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ (منابع حاصل از فروش فرآورده‌های نفتی در داخل و صادرات) به حساب صندوق هدفمندسازی یارانه‌ها (مقدار تعهد وزارت نفت ۳۱۳ هزار میلیارد تومان و مقدار تحویلی معادل ۳۵۰ هزار میلیارد تومان) در  سال ۱۴۰۰؛
** به‌کارگیری روش‌های تازه صادرات نفت خام از قبیل تهاتر نفت با کالا یا تهاتر نفت با سرمایه‌گذاری در کشور و تهاتر نفت‌ خام و میعانات گازی با مطالبات پیمانکاران؛
** فروش نفت با استفاده از همه ظرفیت‌ها و شناسایی بازارهای جدید نفت و ورود به آنها.

4 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر احداث می‌‌شود

در تازه‌ترین اعلام از سوی وزارت نیرو، مناقصه عمومی سرمایه‌گذاری برای احداث ۴ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی با دعوت از ۸۵ شرکت سرمایه‌گذار برگزار شد. در همین رابطه «احمدرضا توکلی» مدیرکل دفتر امور حقوقی و قراردادهای ساتبا اظهار کرد: طی فراخوان اعلام شده در تاریخ ۴ اردیبهشت سال جاری، از ۱۰۶ شرکت سرمایه‌گذار، ۸۵ شرکت امتیاز لازم برای حضور در مناقصه را کسب کردند و در این ‌خصوص تفاهم‌نامه‌های همکاری بین استانداری‌ها و ساتبا در زمینه توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک به‌منظور تعیین ساختگاه‌های مورد مناقصه انجام شد تا فهرست کوتاهی منطبق با نیاز منطقه، استان و بدون مشکل از لحاظ واگذاری زمین و صدور مجوز محیط‌‌ زیست ارائه شود. وی افزود: تعداد ۱۵۲ ساختگاه در ۳۰ استان کشور مشخص و در قالب ۹۵ سبد برای ساخت نیروگاه به سرمایه‌گذاران معرفی شده که ظرفیت ساختگاه‌های شناسایی شده در این مناقصه حداقل ۱۰ و حداکثر ۲۵۰ مگاوات است. توکلی خاطرنشان کرد: در این مناقصه قراردادهای خرید برق ۲۰ ساله بوده و بازگشت سرمایه برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر ۶ سال است که با موافقت سرمایه‌گذار و ارائه ضمانت‌نامه لازم توسط آنها از ۶ سال به ۴ سال کاهش می‌یابد و این فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاران جهت احداث نیروگاه‌های خورشیدی است.