ارتباط با مجلس از زمینه های مؤثر در پیشرفت امور است
الگوسازی دولت سیزدهم از تعامل دولت و مجلس
سیدمحمد حسینی
معاون رئیسجمهور در امور مجلس
ارتباط دولت قبل با مجلس شورای اسلامی در وضعیت مناسبی نبود تا جایی که رئیس دولت برای تقدیم لایحه بودجه در مجلس حضور نمییافت، یا گفته میشد بیش از 100 لایحه قبلی باقی مانده که دولت جدید باید آنها را تعیین تکلیف کند. در آغاز کار بهعنوان معاون امور مجلس، بلافاصله بحث رأی اعتماد به وزرا مطرح بود که میبایست نمایندگان عزیز با سوابق و کارنامه وزرای پیشنهادی آشنا شوند. لذا، یک هفته کاری فشرده را پشت سر گذاشتیم و خوشبختانه وزرای پیشنهادی با رأی بالایی توانستند نظر نمایندگان را جلب کنند، البته بجز یک وزیر پیشنهادی که بعداً با اندکی تأخیر به کابینه پیوست.
اینکه در ابتدای کار دولت، همه اعضای پیشنهادی کابینه رأی نیاورند، غیر طبیعی نبود و در دولتهای قبل همچنین مواردی داشتیم.
گذشته از این، 139 لایحه از دولت قبل باقی مانده بود که میبایست براساس آیین نامه داخلی مجلس و دولت تعیین تکلیف شود. در دولت، از وزارتخانهها و دستگاهها استعلام کردیم که بررسی لوایح ادامه یابد یا مسترد شوند.
کار نسبتاً سنگینی در آغاز کار دولت بود، زیرا دولت در هر جلسه دستور کارهای متعددی دارد و کسب نظر دولت و دستگاهها درباره تک تک طرحها و لوایح در فاصله زمانی محدود، کار آسانی نبود.
تعاملات گسترده دولت و مجلس در دوره جدید
نکته دیگر این بود که در سال پایانی فعالیت دولت قبل نمایندگان امید چندانی به کار جدی و اقدامات اساسی دولت دوازدهم نداشتند و در نهایت به طرح سؤالات اکتفا میکردند، در حالی که بعضی از نمایندگان قبل از ورود به مجلس بحث استیضاح و عدم کفایت سیاسی رئیسجمهور وقت را مطرح کرده بودند، اما پس از حضور در مجلس، مصلحت ندیدند که در این مسأله ورود کنند. وزرای روحانی که از آغاز انگیزه و تحرک کافی نداشتند در سال پایانی هم به مراتب کم انگیزهتر بودند و به اقدامات روزمره اکتفا میکردند.
اما نمایندگان از دولت سیزدهم انتظارات بالایی داشته و دارند، زیرا هم خودشان از آیتالله رئیسی برای نامزدی در انتخابات دعوت کردند و هم بهدلیل همگرایی در امور سیاسی و فکری، معتقد بودند دولت باید به نظرات آنان توجه بیشتری بکند تا مشکلات تلنبار شده از سر راه زندگی مردم برداشته شود و کمکاریهای گذشته جبران شود. به هرحال در دولت روحانی امکان دسترسی نمایندگان به رئیسجمهور فراهم نبود که در جلسات، دغدغهها و راهکارهای برون رفت از مشکلات را مطرح کنند، اما در این دوره تعاملات بسیار گستردهای میان دولت و مجلس شکل گرفت.
شخص آیتالله رئیسی وقت زیادی را به نشست و گفتوگو با نمایندگان اختصاص داد و در همان ۶ ماه اول با ۲۲۹ نماینده دیدار داشتند و اگر مسأله بررسی بودجه مطرح نبود، سال گذشته یک دور دیدار با همه نمایندگان انجام میشد. علاوه براین، نمایندگان در سفرهای استانی هم حضور دارند و در جلسات شورای اداری استان و دیگر نشستها نظرات خود را در حضور رئیسجمهور مطرح میکنند که تاکنون ۲۲ سفر استانی انجام شده است.
پس دولت مردمی و عدالتگرا تاکنون تلاش کرده تعامل خوب و سازندهای با مجلس و نمایندگان داشته باشد. یعنی درعین اینکه قوه مجریه مستقل و منفک از قوه مقننه است، اما نمایندگان بهعنوان کسانی که در بین مردم هستند و مطالبات مردم را میدانند، بهعنوان یکی از گروههای مرجع، طرف مشورت دولت بوده و هستند. این مشورتها حتی در انتصابات و کارهای اجرایی هم صورت گرفته است البته با درنظر گرفتن این مسأله که نمیتوان نظر تک تک نمایندگان را اجرایی کرد؛ چنین چیزی نه تکلیف قانونی دولت است و نه به مصلحت. زیرا وزرا درنهایت باید برابر نمایندگان پاسخگو باشند.
از اینرو اگر مدیری شایستگی لازم را نداشته باشد، نه نماینده، بلکه وزیر است که باید از عملکرد مدیران زیرمجموعه خود دفاع کند.
تأکید رئیسجمهور بر تکمیل پروژههای نیمه تمام
غیر از نمایندگان تهران که غالباً درباره مسائل کلان کشور اظهارنظر میکنند، به طور طبیعی اولویت نمایندگان شهرستانها، کار برای حوزههای انتخابیه است تا هم نیازهای حوزه انتخابیه را برطرف کنند و هم این اقدامات به نوعی کارنامه آنان باشد، اما برخی توقعات نمایندگان بیش از اعتبارات و امکانات کشور است،زیرا بودجه سالانه کشور معلوم است و اگر مثلاً نمایندهای 10 پروژه بزرگ را مطرح کند، طبیعی است که نمیتوان به همه آنها پاسخ مثبت داد. برخی هم توقع دارند طرحهای جدید شروع شود که میسر نیست. رئیسجمهور تأکید کرده تکمیل پروژههای نیمه تمام که بیش از 50 درصد پیشرفت فیزیکی دارند در اولویت قرار گیرد، زیرا تعداد پروژههای نیمه تمام به اندازهای زیاد است که در یک و حتی چند لایحه بودجه نمیتوان همه را به نتیجه رساند اما گاهی همین فاصله میان نگاه منطقهای و نگاه کلان و کشوری، ممکن است باعث اختلاف و اصطکاک شود. به هرحال دولت همواره تلاش دارد عدالت و آمایش سرزمینی را مبنای تصمیمگیریهای خود قرار دهد.
رئیسجمهور دولت را تابع مجلس میداند
در این مدت بعضاً مشاهده شد که لحن و ادبیات یک نماینده ادبیات متناسب با شأن و جایگاه نمایندگی نبوده و گاه تندیهایی هم شده است. با وجود این، رویه و رویکرد دولت، ثابت و مبتنی بر همدلی و همراهی با مجلس بوده و هیچ گاه دولت وارد مجادله و جنجال نشده است. زیرا رئیسجمهور تأکید دارند که ما نباید دنبال حاشیهسازی باشیم و باید ضمن انجام دادن کار اصلی دولت، با مجلس تعامل کنیم. ایشان تأکید دارند که باید اختیارات قوه مقننه به رسمیت شناخته شود، ولو اینکه گاهی از حق انتخاب و رأیشان به گونهای استفاده کنند که مورد تمایل ما نباشد.
بهعنوان مثال بعد از رأی ندادن به دو وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش، آیتالله رئیسی در دولت تأکید کردند که به هیچ وجه تقابل و رویارویی مورد قبول و رضایت نیست، مجلس اختیاراتی دارد و وقتی مصوبهای تصویب میشود، ما تابع هستیم، ولو اینکه انتقاد کارشناسی هم داشته باشیم، اما بهعنوان قوه مجریه باید مجری مصوبات مجلس باشیم. وقتی این نگاه باشد، دیگر تنش به وجود نمیآید و اگر سوءتفاهمی هم پیشآید با گفتوگوی سازنده قابل رفع است؛ درحالی که در دورههایی، شاهد بودیم که گویی رئیس وقت دولت، تمایل داشته یا میخواسته با مجلس هماورد، مقابله و رقابت داشته باشد. معلوم است که در این شرایط کار گره میخورد، اما در دولت سیزدهم، دولت و مجلس با احترام و متانت کارهای خود را پیش میبرند. البته هرگاه لازم بوده، دولت نظرات صریح خود را مطرح کرده، مثلاً درباره نظام رتبهبندی معلمان، حرف دولت همیشه این بود که منابع آن را در حد لایحه دولت قبل قبول دارد، اما اینکه اعتبار 20 هزار میلیارد تومانی، به 80 تا 100 هزار میلیارد تومان افزایش یابد، این افزایش از نظر دولت منطقی نیست و فضاسازیها هم در نظر دولت تأثیر نخواهد داشت. زیرا ما وظیفه داریم واقع نگر باشیم و منابع و اعتباراتی را تعریف کنیم که بتوانیم به آن عمل کنیم.
تأکید آیتالله رئیسی همواره این بوده که ما دولت صادقالوعد باشیم، نه اینکه بهصورت مقطعی، چیزی را مطرح کنیم تا مثلاً بخشهایی را راضی کنیم، اما بعداً به شیوه دیگری عمل کنیم.
دولت همواره تلاش کرده است مواضع خود را با صداقت و صراحت و بهصورت شفاف بیان کند تا مشکلی ایجاد نشود.
حضور مؤثر وزرا در مجلس
تدبیر دیگر دولت، حضور وزرا در مجلس است که دوشنبهها اتفاق میافتد و در این روز، نمایندگان بهصورت مستقیم نظرات و مشکلات حوزه انتخابیه خود را با وزرا مطرح میکنند.
ملاقات نمایندگان با وزرا در گذشته هم بوده، اما در این دولت برای نخستین بار، تأکید داشتیم که وزرا علاوه بر وزارتخانهها در خود مجلس هم وقت بگذارند و با نمایندگان ملاقات داشته باشند و اینطور نباشد که وزرا صرفاً برای پاسخگویی به سؤالات نمایندگان در کمیسیونها یا صحن مجلس حضور داشته باشند، بلکه در یک زمان فارغ البال، با حضور وزیران در مجلس، برای نمایندگان این فرصت فراهم شود تا مشکلات و مسائل را با آنان در میان بگذارند. این کار با نظر رئیس محترم مجلس انجام شده است. البته برخی نمایندگان اعتراض داشتند و میگفتند میخواهیم همراه با استاندار و فرماندار یا اعضای شورا با وزرا دیدار داشته باشیم، درحالی که بهدلیل محدودیتهای مجلس این امر در بهارستان امکانپذیر نیست. اعلام کردیم جلسات دوشنبهها به این معنا نیست که نمایندگان نتوانند در وزارتخانهها حضور یابند، بلکه در صورت لزوم، میتوانند در وزارتخانه هم با وزیر مربوطه دیدار داشته باشند.
مطابق آماری که در نشست مشترک دولت و مجلس در ماه مبارک رمضان ارائه کردم، تا آن زمان بیش از یک هزار و ۴۰۰ دیدار میان وزرا و نمایندگان انجام شده بود یعنی ۷۰۰ دیدار در مجلس و به همین تعداد در وزارتخانهها و این حاکی از پرکاری و روحیه جهادی وزرا است. ضمن اینکه در ۲۲ سفر استانی دولت، پیش از هر سفر معاونت اجرایی رئیسجمهور در مجلس با نمایندگان آن استان جلسه گذاشته و طرحها و برنامههای دولت برای استان و آن سفر را با آنان به بحث و بررسی گذاشته است. به عبارت دیگر، اینطور نیست که رئیسجمهور ناگهان تصمیم بگیرد به شهرستان یا استانی سفر کند، بلکه پیش از آن طی جلسات متعدد، مسائل و اولویتهای آن شهرستانها احصا و اولویتبندی شده و درنهایت تصمیم گرفته میشود. به عبارت دیگر، در برنامه سفرهای استانی هم تلاش شده در یک رویکرد تعاملی نظرات نمایندگان اخذ و پیشنهادهای آنان هم شنیده شود.
برای دیدارهای رئیسجمهور بنای ما بر مجامع استانی بود و اینکه معاون اول رئیسجمهور هم با کمیسیونهای تخصصی مجلس جلسه داشته باشد که از نشستهای رئیسجمهور فقط دو مورد باقی مانده و امیدواریم جلسات معاون اول هم منظم برگزار شود. البته کمیسیونهای تخصصی هر هفته از اعضای دولت دعوت میکنند و تعامل منظمی برقراراست.
به هرحال، همواره سعی کردهایم دولتمردان حضور فعالی در مجلس داشته باشند. گروهی از نمایندگان ساعت 6 و نیم صبح جلسه برگزار میکنند که وزرا نیز در این جلسات در مجلس شرکت میکنند.
اتفاقاً گاهی تأثیر این جلسات بیشتر است، زیرا معمولاً در صحن علنی بهدلیل شرایط خاص آن مانع دقت نظر میشود، اما در این جلسات غیر رسمی صبح کسانی شرکت میکنند که واقعاً میخواهند از موضوعی اطلاع پیدا کنند و بدانند دولت براساس چه ادله کارشناسی از موضوعی دفاع یا موضوعی را رد میکند. به همین دلیل این جلسات تأثیر زیادی در همراهی کلیت مجلس و نمایندگان دارد.