سهم اقتصاد ملی از دیجیتالی شدن در سال گذشته
به 5/ 6 درصد رسیده   و نسبت به سال ۹۵  ، ۷۱ درصد رشد داشته است
سوسن صادقی / امروزه دنیا به سمت افزایش سهم اقتصاد ملی خود از دیجیتالی شدن می‌رود و البته کشور ما نیز از این امر مستثنی نیست و در این مسیر گام گذاشته است به‌طوری که سال گذشته این سهم در لایه اقتصاد پلتفرمی به ۶،۵ درصد رسیده و نسبت به سال ۹۵ رشد ۷۱ درصدی داشته است.

رشد 3 درصدی در لایه خدمات
شهره ناصری کارشناس اقتصاد دیجیتال به «ایران» گفت: برای دیجیتالی شدن و افزایش سهم اقتصاد ملی باید در سه لایه هسته مرکزی، اقتصاد دیجیتال محدود و اقتصاد دیجیتالی فراگیر قدم‌هایی برداشته شود.
ناصری افزود: لایه هسته مرکزی شامل شرکت‌های فناوری ارتباطات و اطلاعات از اپراتورهای تلفن همراه گرفته تا شرکت‌های خدمات میزبانی و ابری، شرکت‌های نرم‌افزاری است در این لایه سهم اقتصادی کشورهای مختلف بین ۲ تا ۵ درصد از تولید ناخالص ملی است که سال گذشته کشور ما عددش به ۳،۴ درصد رسیده که نسبت به سال 95 (و در برابر رشد اقتصادی 4- درصد سال ۹۷)، ۵۲ درصد رشد کرده است.
وی در ادامه گفت: لایه دوم که اقتصاد پلتفرمی بوده و دارای تنوع زیاد از ارائه پلتفرم‌ها مانند خدمات (مانند Uber و Airbnb و نمونه‌های وطنی تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی) تا پلتفرم‌های محصولی (مانند آمازون و eBay و دیجی‌کالا در ایران) همچنین پلتفرم‌های بازار مالی و پرداخت (به‌عنوان مثال Square، PayPal، آپ) و توسعه نرم‌افزار (به‌عنوان مثال اپل استور، Salesforce، کافه بازار و مایکت) و... است. در این لایه تولید ناخالص ملی می‌تواند به 5 تا 10 برسد که کشور ما نیز در سال گذشته این سهم به ۶،۵ درصد رسیده است و نسبت به سال ۹۵، ۷۱ درصد رشد داشته است. البته باید گفت سهم امریکا در سال 2017 در این لایه  6،9 درصد و چین 6 درصد بوده است.
به گفته این کارشناس لایه سوم اقتصاد دیجیتال فراگیر است که شامل بکارگیری فناوری اطلاعات در صنعت و افزایش ارزش افزوده محصولات یا کاهش هزینه‌ها از طریق اتوماسیون یا روباتیک وحتی بهره‌گیری از نظام اداری مرتبط است که این لایه بیشتر انقلاب صنعتی چهارم (Industry4.0) شناخته می‌شود و سهم این بخش در اقتصاد ملی می‌تواند به 30-15 درصد از کل تولید ناخالص ملی برسد.
ناصری گفت: مطالعه آمارهای منتشر شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که لایه یک که شامل اپراتورهای تلفن همراه گرفته تا شرکت‌های خدمات میزبانی و ابری، شرکت‌های نرم‌افزاری است، در سال‌های گذشته در کشور ما تقویت شده است. به‌عنوان مثال ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند (ثابت و سیار) از 53،5 درصد در سال 1395 به 127،2 درصد در سال 1400 رسیده است که نشان‌دهنده رشد 138 درصدی در 6 سال گذشته است.
وی افزود: البته در ادامه توسعه، کسب و کارها وارد لایه دو یعنی اقتصاد پلتفرمی شده و مدل کسب و کار و استراتژی‌های دیجیتال خود را برای رقابتی شدن تغییر داده‌اند ولی در لایه سوم که همان اقتصاد دیجیتال فراگیر است چالش وجود دارد و باید صنایع سنتی مانند فولاد، انرژی و یا پتروشیمی به سمت دیجیتالی شدن حرکت کرده و این نوع اقتصاد را تجربه کنند تا بتوان سهم اقتصاد ملی را از این لایه افزایش داد.
به اعتقاد این کارشناس در این لایه متخصصان باید امکان تبادل‌نظر با یکدیگر را داشته و به یک زبان مشترک برسند. برای نیل به این هدف، به برنامه‌ریزی هماهنگ و یکپارچه نیاز است از این رو دولت باید با بهره‌گیری از ظرفیت‌های انقلاب صنعتی چهارم و حمایت از توسعه آن در کشور به رشد کسب و کارهای لایه 3 یعنی فراگیر شدن اقتصاد دیجیتال کمک کند.
ناصری گفت: یکی از روش‌های پیشنهادی این است که بازیگران مختلف به‌عنوان مثال در لایه یک هسته مرکزی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در لایه دوم اقتصاد دیجیتال محدود معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و در لایه سوم اقتصاد دیجیتال فراگیر وزارت صمت تشکیل کارگروه مشترکی داده و به تدوین سیاست‌های صنعت چهارم بپردازند و به‌عنوان راه‌حل با تدوین آیین‌نامه‌ای، بسته‌های تشویقی ترکیبی درنظر گرفته شود مانند آنچه پیش از این در مورد حمایت از کسب و کارهای لایه 2 انجام شد.

افزایش سهم اقتصادی دیجیتالی با رفع چالش‌ها
محمد امامی‌نژاد، کارشناس فناوری اطلاعات نیز به «ایران» گفت: اکنون اقتصاد در دنیا با کسب و کارهای اینترنتی و دیجیتالی شدن جهش یافته است به طوری‌ که طبق مقاله کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل unctad کسب و کارهای اینترنتی یک جهش 26،7 تریلیون دلاری در اقتصاد دیجیتال داشته‌اند که عدد قابل توجهی است و تغییراتی که retail sales در سال 2020 داشته 16 درصد رشد در زمینه اقتصاد دیجیتالی نشان می‌دهد و این اعداد بسیار بالا از تأثیر کسب و کارهای اینترنتی در اقتصاد است.
امامی‌نژاد افزود: جدولی که retail sales از اقتصاد دیجیتال کشورها نیز منتشر کرده نشان می‌دهد که استرالیا در سال 2018 خرده فروشی آنلاینش 5،13 میلیارد دلار بوده که در سال 2019 این رقم به 14،4 میلیارد دلار و در 2020 به 22،9 میلیارد دلار رسیده و شاهد رشد 8 درصدی در اقتصاد دیجیتالی‌اش بوده است. یا خرده فروشی کانادا آنلاین از 16،5 میلیارد دلار به 28،1 میلیارد دلار رسیده است. یا کشور چین با اینکه به‌شدت روی تجارت الکترونیکش (E commerce) کار کرده، برابر با دیگر کشورها رشد نکرده ولی باز خرده فروشی آنلاینش از 1200 به 1400 میلیارد دلار رسیده است. خرده فروشی آنلاین امریکا نیز از 598 میلیارد دلار به 791 میلیارد دلار رسیده است. حتی از نظر درصدی هم بخواهیم بیان کنیم استرالیا از 6،3 به 9،4 درصد و کشورهای شبیه امریکا از 11 درصد به 14 درصد رشد در خرده فروشی آنلاین رسیده‌اند.
این کارشناس در ادامه گفت: اقتصاد جهان به سمت دیجیتالی شدن گرایش پیدا کرده است و این را می‌توان از علائق مردم به جایگزین کردن کسب‌وکار فیزیکی خود به آنلاین متوجه شد به عنوان مثال رتبه shopify (فروشگاه ساز) که از 9 به 5 رسیده نشان از همین علاقه دارد.
امامی‌نژاد در زمینه دیجیتالی شدن اقتصاد در کشورمان نیز گفت: در کشور ما نیز اکوسیستم دیجیتالی کشور شکل گرفته به‌طوری که مالتی پلتفرم‌ها شکل گرفته که علاوه‌ بر ارائه خدمات حمل‌ ونقل به سمت ارائه خدمات در دیگر صنایع مانند غذا، پزشکی و... نیز حرکت کرده‌اند بنابراین هرچقدر زیرساخت‌های این بخش توسعه پیدا کند، می‌توان سهم اقتصاد ملی را از دیجیتالی شدن افزایش داد.
وی افزود: با اینکه طبق statista ضریب نفوذ در کشور ما از 53،4 در سال 95 به 127،2 درصد در سال 1400 رسیده و پیش‌بینی شده بود که کسب وکارهای ما با توجه به جمعیت و اقلیم بزرگ جغرافیایی تا سال 2022، 16،6 میلیارد دلار از اقتصاد دیجیتالی کسب کنند ولی این موضوع عملیاتی نشده است و می‌توان با رفع چالش‌ها این هدفگذاری را عملیاتی کرد.
این کارشناس بزرگترین چالش کسب و کارهای اینترنتی را کم بودن سرمایه داخلی و نبود جذب سرمایه خارجی عنوان کرد و گفت: سرمایه‌های ریالی که در حوزه اقتصاد دیجیتالی جذب می‌شود، قابل قیاس با کشورهای خارجی نیست. در کشور همسایه مانند ترکیه شرکت Peak مجموعه کوچکی بود که 4 تا بازی بیشتر نداشت ولی 200 میلیون بار روی گوشی‌ها دانلود شده بود و آن را با مبلغی حدود 1،8 میلیارد دلار به شرکت زینگا (Zinga) امریکا فروخت و 900 میلیون دلار را به‌صورت نقد دریافت کرد. یا پلتفرم getir که فروشگاه سوپرمارکتی را در 50 شهر ترکیه به هم متصل کرده و دارای انبارهای جورچین است سال گذشته در فاز اول خود توانست یک میلیارد دلار سرمایه جذب کند و ارزش خود را به 6 میلیارد دلار برساند. مارچ 2022 هم توانست 780 میلیون دلار سرمایه جذب کند و ارزش شرکت خود را به 12 میلیارد دلار که عدد قابل توجهی است برساند و صرافی کوین بیس قرار است btc turk را به ارزش 4،2 میلیارد دلار خریداری کند از این رو باید چنین فضاهایی نیز در کشور ایجاد کرد تا بتوان سرمایه‌گذار خارجی جذب کرد و سهم اقتصاد دیجیتال در کشور را ارتقا داد.
این کارشناس با بیان اینکه برای افزایش سهم اقتصاد ملی از کسب و کارهای اینترنتی فقط ورود دولت کافی نیست و باید نهادهای خصوصی و نیمه خصوصی و ابرشرکت‌ها به این موضوع ورود کنند، افزود: ابرشرکت‌ها کیک بزرگی از فضای کشور را در اختیار دارند و مدیریت می‌کنند از این‌رو باید بسترها را به گونه‌ای آماده کنند که کسب و کارهای خرد نیز بتوانند در کنار آنها آرام آرام رشد کنند، چرا که این کار هم به نفع پلتفرم‌ها است تا به درآمدهای بالایی برسند.
به گفته وی نهادها هم باید امکانات و منابع را به‌درستی تخصیص دهند و با فضاسازی درست و ثابت نگه‌داشتن قیمت بسته‌های اینترنتی و بالا بردن سرعت آن و ایجاد تعامل راحت بین کسب و کار و کاربران از طریق دسترسی به دیتاها و نبود موازی کاری سهم اقتصاد ملی را از کسب و کارهای اینترنتی افزایش دهند.