سازمان خصوصی سازی در تلاش است تا 58 شرکت دولتی در لیست واگذاری را در نیمه نخست امسال به 100 شرکت برساند

مجید میرزاحیدری
 خبرنگار
عزم جدی دولت برای واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بورس با هدف افزایش شفافیت، کاهش تصدی‌گری و دست آخر نظارت بهتر، سیاستی مهم و در عین حال درست که اولین نشانه آن در واگذاری سهام دو شرکت بزرگ و جریان‌ساز ورزشی کشور یعنی استقلال و پرسپولیس متبلور شد.ساده‌تر اینکه با وجود طرح واگذاری سهام این دو باشگاه ورزشی در بورس در دو دهه اخیر اما این دولت سیزدهم بود که طلسم واگذاری را شکست تا طرفداران این دوباشگاه مهم هم در زمره سهامداران آنها قرارگیرند. بی شک واگذاری هرچه بیشتر در بورس سبب خواهد شد تا شفافیت در شرکت‌های اقتصادی پررنگ‌تر شده و در عین حال بازار سرمایه هم از عمق بیشتری برخوردار شود.از قرار معلوم، میزان بازدهی بازار سرمایه درسه ماهه اخیرحدود 23 درصد بوده که از این میزان بازدهی می‌‌توان اینچنین برداشت کرد که معامله گران حقیقی و حقوقی با جدیت بیشتری به گزینه بازار سرمایه توجه داشته اند.
با این همه تکالیف دولت در سال جاری برای واگذاری شرکت‌های بیشتر در بورس چیست و سازمان خصوصی‌سازی در مسیر پیگیری برای این واگذاری‌ها با چه چالش‌هایی مواجه بوده است؟
دکتر حسین قربانزاده، رئیس کل سازمان خصوصی‌سازی در گفت‌وگویی با روزنامه ایران از دست‌انداز‌های فراروی واگذاری شرکت‌های دولتی در بورس سخن گفت که با هم مرور می‌‌کنیم.
با توجه به بازدهی خوب بازار سهام ازابتدای سال جاری، برنامه سازمان خصوصی‌سازی برای واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بازار سرمایه چیست؟
سال گذشته مقدمات واگذاری دو شرکت فرهنگی و ورزشی استقلال و پرسپولیس درقالب عرضه اولیه مهیا شد، عرضه اولیه دو شرکت دیگر یعنی آلومینای ایران و پالایش شازند هم پیش‌بینی شده بود که بخشی از آن به دلیل فضای حاکم بر بازار سرمایه به تعویق افتاد.دلیل دیگر این عدم واگذاری، مربوط به شرکت پالایش شازند بود که در روند واگذاری مشخص شد به دلیل بدهی، واگذاری آن نیازمند اصلاح مصوبه دولت است هرچند که در این زمینه، متاسفانه وزارت نفت هم جدیت لازم را نداشت، بنابراین پالایش شازند در حال حاضر امکان عرضه ندارد و باید مشکلات فراروی آن حل شود.اما در این بین، شرکت آلومینای ایران آماده واگذاری بوده و درج نماد هم شده که احتمال دارد ظرف مدت دو هفته آینده عرضه اولیه آن نهایی شود.
در مورد واگذاری سهام سایر شرکت‌های دولتی که باقی مانده چطور، برنامه چیست؟
طبق تکالیف قانون بودجه برای دولت در سال جاری قرار است که بالغ بر 200 هزار میلیارد تومان به جزسهام عدالت واگذار شود.
به عبارتی، سازمان خصوصی‌سازی مکلف است تا به 6 دهک جامانده سهام عدالت منتقل کند، اما در ارائه سهام به جاماندگان سهام عدالت، سقفی در نظرگرفته نشده است.
در مورد بخشی از سهام باقیمانده دولت در شرکت‌های بورسی اما قرار است که آنها نیز واگذار شوند.
از رقم تکلیفی 200 هزار میلیارد تومان برای واگذاری در سال جاری، حدود 130 هزار میلیارد تومان آن بابت رد دیون و انتقال سهام به نهادهای عمومی غیردولتی خواهد بود.
70 هزار میلیارد تومان هم بابت فروش سهام در بازار سرمایه تکلیف شده که بخشی از آن همین عرضه‌های اولیه است. البته سهام شرکت‌هایی که در سال گذشته واگذاری آنها موفق نبوده از جمله هلدینگ خلیج فارس امسال عرضه خواهد شد. در گام اول باید تلاش کرد تا شرکت‌های غیربورسی به یک شفافیت و انضباط مالی برسند و اطلاعات آنها در کدال منتشر شود، همانند اقدامی که در مورد 313 شرکت دولتی چندی قبل رخ داد.
جالب این است که از لیست 313 شرکت مذکور که صورت‌های مالی آنها منتشر شد 58 شرکت در لیست واگذاری سازمان خصوصی‌سازی است. تلاش سازمان خصوصی‌سازی بر این است که تعداد 58 شرکت در لیست واگذاری در شش ماه اول امسال به عدد یکصد شرکت برسد.
با توجه به تلاش سازمان خصوصی‌سازی برای واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بورس، آیا در جریان واگذاری‌ها مدیران شرکت‌های دولتی همراهی کافی دارند؟
با توجه به تعارض منافع در شرکت‌های دولتی و نبود نظام انگیزشی مناسب در عمل مدیران شرکت‌های دولتی نه تنها درجریان واگذاری‌ها همراهی خوبی ندارند، بلکه اگر بتوانند در سر راه این واگذاری‌ها مانع تراشی هم خواهند کرد.
در حال حاضر اکثر شرکت‌های دولتی حاضر نیستند که حتی اطلاعات بنگاه‌های خود را به صورت تفصیلی منتشر کنند.در راستای خصوصی‌سازی، شرکت‌های دولتی همکاری خوبی با سازمان خصوصی‌سازی ندارند و منافع آنها هم در عدم همراهی برای واگذاری و خصوصی‌سازی است، چون شرکت‌های دولتی به مثابه یک تاریکخانه بوده زیرا شرکت‌های دولتی، زیرزمین اقتصاد کشور تلقی می‌‌شوند که بسیاری از نخبگان و صاحبنظران اشراف دقیقی به عملکرد این شرکت‌ها ندارند.از آن گذشته، در این مسیر، حربه‌های مختلفی وجود دارد که عملیات واگذاری شرکت‌ها آنچنان پیچیده شود تا در نهایت قید واگذاری زده شود.در مراجعه سازمان خصوصی‌سازی به بسیاری از شرکت‌های دولتی برای واگذاری، پازلی چیده می‌‌شود که در نهایت سازمان خصوصی‌سازی را به آن سمتی هدایت کند که قید واگذاری را بزند.
بیشترین مقاومت و سنگ‌اندازی شرکت‌های دولتی در جریان واگذاری‌ها مربوط به کدام وزارتخانه است؟
در حال حاضر بیشترین عدم همراهی و مقاومت برای عدم خصوصی‌سازی مربوط به شرکت‌های وابسته به وزارتخانه‌های نفت، جهاد کشاورزی و حتی صمت است.از مجموع شرکت‌های دولتی عمدتا زیرمجموعه این چند وزارتخانه در برابر واگذاری‌ها مقاومت جدی دارند هرچند که به نظر می‌‌رسد این مقاومت آنها تا حدودی از سر خیرخواهی باشد.
با توجه به تکلیف واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بورس، آیا زیرساخت لازم برای واگذاری در بورس مهیا است؟
درجریان واگذاری‌ها چند روش مد نظر است؛ عرضه خرد، بلوکی و فروش غیربورسی.البته ترجیح سازمان خصوصی‌سازی واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بازار شفاف بورس است.در مسیر واگذاری‌ها، آن 130 هزار میلیارد تومان شرکت‌هایی که قرار است در قالب رد دیون واگذار شوند، لطمه‌ای به بازار سرمایه وارد نمی‌کنند، اما برای آن 70 هزار میلیارد تومان تکلیف واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بورس، سازمان خصوصی‌سازی و بورس باید توجه لازم را داشته باشند. در این راستا، می‌‌توان از عرضه بلوکی هم بهره برد اما برخی بر این باورند که خریدار سهام بلوکی مجبور به فروش یک سهم دیگر است تا قدر ت خرید داشته باشد که ممکن است به بازار بورس لطمه بزند. بنابراین در عرضه سهام از دو روش بلوکی و خرد استفاده خواهد شد.
سرانجام واگذاری سهام پالایشگاه ستاره خلیج فارس چه شد؟
در حال حاضر حدود 18 درصد سهام این شرکت مربوط به دولت بوده و مابقی در اختیار سایر سهامداران است، البته وزارت نفت در واگذاری این مقدار سهم به سختی با سازمان خصوصی‌سازی همراه می‌‌شود، بنابراین سازمان خصوصی‌سازی یک پیشنهاد جدید برای این واگذاری ارائه کرده که شبیه مدال واگذاری سهام استقلال و پرسپولیس است.
در این صورت، نه تنها از مدل واگذاری استقلال و پرسپولیس درمورد واگذاری سهام شرکت ستاره خلیج فارس تدبیر شده بلکه این مدل برای واگذاری دیگر پالایشگاه‌ها که تاکنون واگذار نشده‌اند هم مدنظر است.
تکلیف شرکت‌هایی همچون نیشکر هفت تپه و ماشین‌سازی تبریز که واگذاری آنها حاشیه‌ساز بود، چه شد؟
واگذاری برخی از شرکت‌هایی که قرارداد واگذاری آنها فسخ یا ابطال شده باید از مسیر حسابرسی ویژه عبور کند چون در جریان این واگذاری‌ها، خریداران دخل و تصرف‌هایی در این شرکت‌ها داشته‌اند. بنابراین باید حسابرسی ویژه شوند و در حال حاضر نمی‌توان ارزیابی شفافی از آنها داشت، حسابرسی ویژه هم زمانبر است اما مدیریت اصلی این شرکت‌ها به شرکت‌های مادرتخصصی آنها واگذار شده؛ از جمله ماشین‌سازی تبریز. اما در مورد نیشکر هفت تپه به صورت پیمان مدیریت به شرکت توسعه صنایع جانبی نیشکر واگذار شده است.

 گروه اقتصادی/ شاخص کل بورس دیروز، یکشنبه 25 اردیبهشت 1401، در حدود 5430 واحد عقب نشست و در ارتفاع یک میلیون و 572 هزار واحدی به کار خود پایان داد. با وجود این شاخص کل (هم‌وزن) روند صعودی خود را ادامه داد و با 325 واحد افزایش روبه‌رو شد.
در بازار چه گذشت؟
شروع معاملات دیروز با فشار عرضه در اکثر سهم‌ها بخصوص سهام بزرگ و شاخص‌ساز همچون «خساپا»، «خودرو»، «شستا» و«فملی» همراه بود. در این روز شرکت‌های شاغل در گروه فرآورده‌های نفتی نیز با کاهش شدید قیمت روبه‌رو شدند تا شاخص کل بیشترین تأثیر منفی را از این گروه متحمل شود. گروه صنایع غذایی نیز دیروز شاهد ریزش سهام اکثر نمادهای خود بود تا روند صعودی قیمت‌ها در این گروه پس از یک هفته متوقف شود. این رویه منجر شد تا ساعت پایانی، تعداد نمادهای منفی از نمادهای مثبت بازار پیشی بگیرد که دریک ساعت پایانی با کاهش عرضه ها تعداد نمادهای مثبت به 323 و تعداد نمادهای منفی به 304 عدد رسید.
سهامداران همچنان خوشبین به گروه زراعت
با وجود کاهش قیمت در اکثر نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز، بازهم گروه زراعت و خدمات وابسته بود که توانست بیشترین تأثیر مثبت را بر بازار داشته باشد. اصلاح قیمت‌ها و انتشار اخباری مبنی بر دریافت مجوز صادرات تخم مرغ، از جمله عواملی بود که انتظارات را در مورد EPS شرکت‌های تولید کننده مرغ و تخم مرغ مثبت می‌کرد.
آیا بازار رکورد سالانه خود را می‌شکند؟
روند صعودی بازار که از اواسط زمستان سال گذشته شروع شده بود در فروردین و اردیبهشت سال‌جاری نیز ادامه یافت تا شاخص کل بورس باردیگر به سطح بالاترین رکورد سالانه خود برسد. افزایش 1.62درصدی شاخص کل در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته در روز شنبه نیز ادامه یافت تا در پایان معاملات روز شنبه، شاخص در ارتفاع یک میلیون و 578 هزار واحدی قرار گیرد. عددی که برخی رسانه‌ها آن را بالاترین ارتفاع شاخص کل در 19ماه اخیر! اعلام و از شکسته شدن رکورد شاخص خبر دادند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این رکورد هنوز شکسته نشده و بازار همچنان با بالاترین ارتفاع خود در 19ماه گذشته فاصله دارد؛ رکوردی که با توجه به عوامل بنیادی بازار می‌تواند در روزهای آتی شکسته شود.با نگاهی به سابقه روند شاخص کل بورس مشخص می‌شود که این شاخص در روز 6 شهریور 1400، کار خود را در عدد یک میلیون و 581 هزار واحد آغاز کرده و تا عدد یک میلیون و 585 هزار واحد رشد داشته و از آنجا روند نزولی را تا عدد یک میلیون و 573 هزار واحد طی کرده و در این عدد بسته شده است. با این حساب بالاترین عددی که شاخص در یک سال و به تعبیری 19 ماه گذشته تجربه کرده است عدد یک میلیون و 585 هزار و 706 واحد بوده که شاخص در چند روز گذشته نتوانسته از این عدد عبور کند.