زهرا کشوری
خبرنگار
وزیر کشور کلنگ ساخت مجتمع پتروشیمی مازندران را در بهشهر به زمین زد. اقدامی که باعث شد فعالان حوزه محیط زیست نگران وضعیت شبه‌جزیره و پناهگاه حیات وحش میانکاله شوند. کلنگ ساخت این مجتمع در حالی به زمین خورد که قانون مصوب سال ۱۳۸۳ به صراحت مشخص کرده است که صنایع آلاینده و پتروشیمی برای مازندران ضرر دارد. همچنین قانون از دهه 40 جلوی ساخت مجتمع‌های پتروشیمی در سرزمین‌های شمالی ایستاده است.اما درباره میانکاله قانون خاص وجود دارد. یعنی طبق قانون هیچ گونه ساخت و‌سازی نباید در ذخیره‌گاه زیست کره میانکاله انجام گیرد. با وجود این، وزیر کشور در مراسم کلنگ‌زنی از جلب رضایت سازمان حفاظت محیط زیست خبر می‌دهد اما «حسنعلی ابراهیمی کارنامی» مدیرکل محیط زیست مازندران در گفت‌و‌گو با «ایران» آغاز فعالیت‌های اجرایی این مجتمع را منوط به مجوز ارزیابی محیط زیست می‌داند و می‌گوید: «هیچ مجوزی برای ساخت مجتمع پتروشیمی مازندران در بهشهر از سوی محیط زیست صادر نشده است.» او تأکید می‌کند اگر عملیات اجرایی ساخت پتروشیمی شروع شود، جلوی فعالیت آن براساس قانون گرفته می‌شود.
میانکاله بدون یک مجتمع آلاینده - که آلایندگی اش به میانکاله و حیات وحش آن محدود نمی‌شود و از طریق آب‌های زیرزمینی محدوده بیشتری را آلوده خواهد کرد - هم حال و روز خوشی ندارد. پناهگاه حیات وحش میانکاله در دو سال گذشته شاهد مرگ نزدیک به 200 هزار بال پرنده مهاجر و بومی خود بود. کارشناسان دامپزشکی دلیل مرگ آن را بوتولیسم اعلام کردند اما بسیاری اعتقاد دارند علت مرگ صد‌ها بال پرندگان میانکاله مجهول است و همچنان کارشناسان نمی‌دانند پناهگاهی که محل دفن فاضلاب منازل مسکونی بندر ترکمن است چه در خود دارد که قتل عام پرندگان را رقم زده است. به گفته «علی کلانه»، رئیس پناهگاه حیات وحش، تالاب بین‌المللی و ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله، هم اکنون هم  از فاضلاب شهرک صنعتی بالا دست و فاضلاب شهری رنج می‌برد. با وجود این، رئیس پناهگاه حیات وحش میانکاله به «ایران» می‌گوید که او هم از طریق رسانه‌ها از کلنگ خوردن مجتمع پتروشیمی در 5 کیلومتری میانکاله مطلع شده است! اگر میانکاله در دهه‌های گذشته تا به امروز از ساخت مجتمع پتروشیمی جان سالم به در برده است، مدیون محیطبانانی است که با دست‌های خالی جلوی ساخت مجتمع ایستاده‌اند و گاهی جان خود را هم فدای آن کرده‌اند. سال 86 قرار بود این مجتمع در جلگه گیلان و جنگل‌های سراوان ساخته شود که اسکندر وزیر جهاد هم مجوز ساخت آن را صادر کرد و سه مدیر وقت سازمان جنگل‌ها جلوی او ایستادند. بنابراین آنها برکنار شدند چون اجازه ساخت را ندادند. در نهایت هم فعالیت‌های رسانه‌ای باعث شد تا پرونده ساخت پتروشیمی در گیلان بسته شود. محیطبان«یحیى شاهکومحله» هم یکی از کسانی بود که سال‌ها جلوی تخریب و تهدید میانکاله ایستاد. در نهایت هم در سال 85 به خراسان شمالی تبعید شد او بعدتر با شلیک مستقیم شکارچیان متخلف به‌شهادت رسید. مرحوم محیطبان حاج کریم عموزاد هم محیطبانی بود که جلوی تصرف اراضی میانکاله توسط افرادی ذی نفود در قوه قضائیه را گرفت. برای حاج کریم هم حکم حبس بریدند. او از زندان فرار کرد و 4 ماه در کوه و جنگل آواره شد. در نهایت با ورود آیت‌الله شاهرودی رئیس قوه قضائیه پرونده او نیز بسته شد. پشت لکه‌های کوچک سبزی که هنوز در این جغرافیا به تاریخ نپیوسته‌اند داستان‌های زیادی است از محیطبان‌هایی است که با دست خالی جلوی تخریب محیط زیست ایستادند.
«ابراهیمی کارنامی» هم به‌عنوان مدیرکل محیط زیست مازندران در مراسم کلنگ‌زنی مجتمع حضور نداشته است. او در پاسخ به این سؤال که در مقابل کسانی که دیروز بدون مجوز کلنگ ساخت مجتمع پتروشیمی را زمین زدند و بدون مجوز ساخت مجتمع را شروع کردند واکنش سازمان محیط زیست چه خواهد بود، می‌گوید: «ارزیابی زیست محیطی و تصمیم درباره آن به استان‌ها تفویض نشده است اما اگر چنین اتفاقی بیفتد حتماً جلوی آن گرفته می‌شود.» اجرای طرح گردشگری در آشوراده با مجوز زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست انجام می‌گیرد. مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که این مجوز به تخریب جدی آشوراده منجر می‌شود. کارنامی در پاسخ به این سؤال که اگر مجوز زیست محیطی میانکاله هم شرایط مجوز آشوراده را داشته باشد، چه کسی پاسخگوی آسیب‌ها به این اکوسیستم است، می‌گوید: «سازمان حفاظت محیط زیست وقتی برای یک نقطه مجوز صادر می‌کند قطعاً می‌تواند از آن دفاع کند.» او در پاسخ به این سؤال که آیا مجوز آشوراده قابل دفاع است، می‌گوید: «رئیس جمهور در سفر اخیر خود سیاست‌ها را تبیین و اعلام کردند که در آشوراده فقط طبیعت‌گردی صورت بگیرد بنابراین هیچ گونه ساخت و ‌سازی در این محوطه انجام نمی‌گیرد مگر ساخت سرویس بهداشتی یا نمازخانه.»

برش
دولت روی «انتقال آب بین حوضه ای» در کشور خط کشید

زیست بوم- رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست در پاسخ به دلنگرانی فعالان حوزه محیط‌ زیست مازندران از پایان انتقال آب بین حوضه‌ای در کشور خبر می‌دهد.
علی سلاجقه که همراه با رئیس‌جمهور به مازندران سفر کرده است، می‌گوید: «دغدغه‌هایی را که فعالان محیط‌ زیست درباره طرح‌های انتقال بین حوضه‌ای آب دارند، درک می‌کنیم و در این دولت روی انتقال آب بین حوضه‌ای در کشور خط کشیده شده است.» سد فینسک از جمله دلنگرانی‌های فعالان حوزه محیط‌ زیست است. این سد علاوه بر اینکه 25 روستا را به مهاجرت اجباری می‌کشاند، به 6 هزار هکتار از اراضی شالیزاری تنش آبی وارد می‌کند، 400 هکتار از جنگل‌های باستانی هیرکانی را از بین می‌برد تا در نهایت بخشی از آب سد شهید رجایی را به سمنان ببرد! کارشناسان این تصمیم را یکی از اعجاب انگیزترین تصمیم‌ها می‌دانند و بارها گفته‌اند که در هیچ کجای جهان دو سد به فاصله 25 کیلومتر در کنار هم ساخته نمی‌شود. این سد با مخالفت جدی وزیر نیرو رو به رو است. این مخالفت با دلایل مستند به سمنانی‌ها اعلام شده و وزیر نیرو معتقد است که آب شرب و صنعت سمنان را می‌توان از داخل سمنان تأمین کرد اما نماینده سمنان با فشار سیاسی همچنان در حال پیشبرد عملیات ساخت این سد دارد. این موضوع به جلسه سلاجقه و فعالان محیط‌ زیست هم کشیده می‌شود. او می‌گوید: «مجوز محیط‌ زیستی برای سد فینسک قبلاً داده شده است. اما معتقدم حتماً راه‌حل‌های دیگری هم وجود دارد که از پیامدها و تنش‌های موجود کاسته شود.»
او می‌گوید: «از سد فینسک بازدید داشتم و به مسئولان مربوطه نیز راه حل دیگری پیشنهاد کردیم. با وزیر محترم نیرو هم صحبت کردم و گفتم می‌توانیم راهکارهای دیگری داشته باشیم که تنش‌ در پی نداشته باشد. راهکارهای ثانویه را هم می‌توان مطرح کرد. برای مثال اگر جهاد کشاورزی فقط ۱۰ درصد از مصرف آب را کاهش دهد شاید بخشی از مسائل حل شود. اطمینان می‌دهیم که پیگیریم و بی‌تفاوت نیستیم.» علی سلاجقه نیز در جمع فعالان محیط‌ زیست کلنگ زنی پتروشیمی مازندران را فاقد اعتبار می‌داند و می‌گوید: «از نظر ما با توجه به اینکه پروژه مجوز محیط‌ زیستی ندارد، فاقد اعتبار است.» او می‌گوید: «گاهی فشار نماینده‌های مجلس برای ما عجیب است. مجوز محیط‌ زیستی این طرح گرفته نشده، نماینده محترم از من می‌خواهد که کلنگ‌زنی انجام شود. در حالی که حضرت آقا فرمودند نمایندگان در کار دولت دخالت نکنند.» حال باید ماند و دید آیا این خبر خوبی که سلاجقه در جمع فعالان محیط‌ زیست اعلام کرد صورت اجرایی به خود می‌گیرد. آیا ساخت سد فینسک متوقف می‌شود آیا پرونده انتقال آب عمان به مشهد که یک خسارت اقتصادی محض است، بسته می‌شود یا همچنان تلاش فعالان حوزه محیط‌ زیست برای جلوگیری از طرح‌های مخرب در حوزه انتقال بین حوضه‌ای آب ادامه می‌یابد.

زهره توکلی
خبرنگار
دو هفته است که طوفانی از گرد وغبار عراق، سوریه، اردن، عربستان و... وارد ایران شده‌  و نفس را برای خوزستانی‌ها تنگ کرده‌اند. آسمان را از دید لرستانی‌ها گرفته‌اند. شهروندان زیادی در جنوب و جنوب غرب کشور را روانه بیمارستان کرده‌اند. کردستان را به سرفه انداخت. دید را از کرمانشاه گرفت. رنگ نایین اصفهان در فلات مرکزی را نارنجی کردند تا گسترده ریزگردها تنها به غرب و شمال غرب ایران محدود نماند. کرمان هم از زخم ریزگردها در امان نماند و دید جاده‌ای شهرهای مختلف این استان جنوبی گرفته شد. کارشناسان در گفت‌و‌گو با «ایران» دیپلماسی محیط زیست را تنها راهکار حل معضل ریزگردهای خارجی می‌دانند که البته تنها به غرب و شمال غرب ایران محدود نمی‌شود. «علی محمد طهماسبی بیرگانی» دبیر ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار پیش از این به «ایران» گفته بود که حل معضل ریزگرد به دلایل مختلف در اولویت کشورهای همسایه نیست. تنها راه باقی مانده مجاب کردن مجامع بین‌المللی برای فشار بر کشورهای این حوزه است.
محمد طالب حیدری، کارشناس ارشد هواشناسی در استان کردستان در این خصوص به «ایران» می‌گوید: «با اصطلاح ریزگردها در این روزها خیلی موافق نیستم چون اینها «طوفان گرد و غبار» است در صورتی که ریزگردها ورود خفیف گرد و غبار به هوا محسوب می‌شود ولی آنچه در این سال‌ها بویژه سال‌جاری اتفاق افتاده از نوع طوفان و طغیان گرد و غبار بوده است.»
وی افزود: این طوفان گرد و خاک، به‌صورت وسیع منطقه غرب کشور را در برگرفته و منشأ 90درصد آن خارجی بوده که از سوی کشورهای سوریه، عراق، اردن و عربستان وارد کشور شده است.کارشناس ارشد هواشناسی می‌گوید: «این طوفان در درجه نخست استان آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان و در نهایت استان‌های مرکزی کشور را نیز درگیر کرده است. هرچه از غرب کشور دور می‌شویم ارتفاع غبارها بالاتر می‌رود به طوری که در مرکز ایران فقط آسمان را شیری رنگ می‌کند و در سطح زمین غبار ظاهر نمی‌شود.»وی با بیان اینکه مدت ماندگاری این غبار با توجه به شدت وزش باد در عراق و خاورمیانه، هر بار از یک تا 3 روز طول می‌کشد، می‌افزاید: «از آنجا که این اتفاقات در اوایل بهار رخ می‌دهد در سال آینده هر زمان که سیستم بارشی داشته باشیم غبار نیز همراه این سیستم جوی شکل می‌گیرد و با توجه به میزان وسعت آن، در کشور نفوذ می‌کند.»حیدری اضافه می‌کند: «غلظت این غبار هم اکنون در استان‌های کردستان و کرمانشاه زیاد است به طوری که برخی شهرهای این استان‌ها نظیر مریوان، کامیاران، سنندج، سقز، کرمانشاه، قصر شیرین، سرپل ذهاب، گیلانغرب و سومار موجب شده وسعت دید بسیار کاهش یابد.»وی اظهار می‌دارد: «با توجه به اینکه منشأ اصلی این غبار خارجی است و به‌دلیل خشکسالی‌ها در کشورهای نامبرده بوده است لذا راهکاری برای جلوگیری از آن در داخل کشور وجود ندارد و تنها دولت می‌تواند با در نظر گرفتن اعتبار از پیامدهای منفی این غبار نظیر توزیع رایگان ماسک با کیفیت و فیلتردار و مخصوص پیشگیری از ورود گرد و غبار به ریه‌ها جلوگیری کند، چون این ماسک با ماسکی که برای جلوگیری از ویروس کرونا استفاده می‌شود، متفاوت است. همچنین اطلاع‌رسانی بموقع هم می‌تواند برای کاهش پیامدهای آن کمک کند.»
رئیس محیط زیست استان خوزستان نیز در این باره در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «گرد و غباری که طی 2هفته اخیر استان خوزستان و تعداد دیگری از استان‌های غربی کشور را تحت تأثیر قرار داده منشأ خارجی دارد لذا محیط زیست استان نمی‌تواند اقداماتی را برای پیشگیری از گرد و غباری که کانون آن در خارج است انجام دهد. فقط از طریق دیپلماسی محیط زیستی می‌توان به آن ورود کرد تا اقدامات عملیاتی که انجام آن امکانپذیر باشد، برای جلوگیری از ورود گرد و غبار به کشور انجام شود چرا که این پدیده سلامت مردم کشور را تهدید می‌کند.محمد جواد اشرفی می‌افزاید:« غلظت این گرد و غبار در شهرهای غربی و مرکزی استان خوزستان در حدود 400 تا 500 میکروگرم بر مترمکعب است که بزودی رفع می‌شود.»وی در خصوص گرد و غبار با منشأ داخلی می‌گوید:« برای بخش دیگری از گرد و غباری که منشأ داخلی دارند باید یکسری اقدامات را انجام داد که از گذشته تاکنون نیز در حال انجام است و شامل اقداماتی نظیر نهالکاری، آب دار کردن تالاب‌ها و نیز مدیریت چرا و روان آب‌ها و سیلاب‌ها می‌شود که با وجود انجام آن در مناطق محدود استان نظیر جنوب شرق اهواز اثرگذار بوده است.»این مسئول تصریح می‌کند:«با انجام اقدامات لازم طی سال‌های اخیر، امسال گرد و غباری را که منشأ آن کانون داخلی باشد  تقریباً در استان نداشتیم و فقط گرد و غبار محلی داشتیم که آن هم به علت وزش شدید باد بوده که ممکن است در هر جای دیگری هم رخ دهد.»
رئیس محیط زیست استان خوزستان با اشاره به شرایط خاص جغرافیایی استان خوزستان ادامه می‌دهد:«در استان خوزستان به‌دلیل داشتن شرایط جغرافیایی که( وسعت دشت‌ها و زمین‌های خالی آن زیاد است) پدیده گرد و غبار محلی، اتفاقی طبیعی است البته به‌دلیل بارندگی‌های خوب طی 3سال اخیر و انجام اقدامات مناسب، گرد و غباری که منشأ داخلی داشته باشد، نداشته‌ایم.»

نوروزخوانی آیینی برای پیشواز از نوروز است. نوروزخوانان به‌عنوان پیک‌های نوروزی، با گشت زدن در محلات، اشعاری در ارتباط با آمدن نوروز و مژده فرارسیدن بهار می‌خوانند.زمان اجرای این آیین اواخر اسفندماه تا پیش از تحویل سال نو است. نوروزخوان‌ها که در دسته‌های دو یا چند نفره هستند، در کوچه‌ها و معابر شهر و روستا به راه می‌افتند. یک نفر اشعاری می‌خواند و نفر یا افراد دیگر ترجیع بند را همراه او تکرار می‌کنند. مضمون در مدح پروردگار، پیامبر(ص)، ائمه معصومین، بزرگان و صاحبان ‌خانه‌ها و مشاغل و بهار است و در شعر ترجیع‌بند معمولاً واژه نوروز و بهار وجود دارد.
قزوینی‌ها به نوروزخوانی، نوروز نثار می‌گویند و مازندرانی‌ها و گیلانی‌ها، بهار خوانی. سمنان و گلستان و طالقان هم به آن امام‌خوانی می‌گویند. این اسم در مازندران و گیلان نیز رایج است. سرخه، اختر، الموت، لاسگرد و سنگسر «شیرخونی» می‌گویند، گاهی طالقانی‌ها هم. گاهی هم در گیلان و طالقان به آن «نوروز نوسال» خوان می‌گویند.نوروز خوانی متأثر از فرهنگ مازندرانی در برخی از روستاهای مناطق شمالی تهران نیز اجرا می‌شود. جدای از شمیرانات چند سالی است که جشنواره نوروزخوانی در نقاط مختلف شهر صورت می‌گیرد و حتی کارناوال‌های نوروزخوانی راه‌اندازی شده است.