«موقعیت مهدی» با گذشت سه روز از زمان اکران، نیم میلیاردی شده و بر صدر جدول فروش هفتگی قرار گرفته است. این در حالی است که هنوز اکران نوروزی این فیلم سینمایی در ایام نوروز آغاز نشده و با در نظر گرفتن شرایط خاص اسفندماه برای حضور تماشاگران و نداشتن سالن‌های کامل سینما در شهرستان، توانسته با استقبال خوب، 14 هزار مخاطب را راهی سینماها کند. «موقعیت مهدی» به کارگردانی هادی حجازی‌فر روایتی ملموس و متفاوت از ابعاد مختلف زندگی فرمانده لشکر عاشورا، شهید مهدی باکری را به تصویر می‌کشد. اکران نوروز 1401 در حالی از 18 اسفندماه آغاز شده است که از 7 فیلم این فهرست صرفاً «موقعیت مهدی»، «قدغن» مجید مافی و «گل به خودی» احمد تجری به نمایش در آمده‌اند و قرار است از 25 اسفندماه فیلم‌های «روز صفر» سعید ملکان و «شادروان» حسین نمازی هم به چرخه اکران اضافه شوند. «مرد بازنده» محمدحسین مهدویان و «سگ بند» مهران احمدی دیگر فیلم‌های فهرست اکران نوروز است که هنوز نمایش عمومی آنها آغاز نشده است.

در حالی وارد وزارتخانه شدم که کشور دچار بحران قطعی برق بود
دولت قبل در صنعت برق سرمایه گذاری کافی نکرده بود

گروه اقتصادی -   یکی از سؤالات برقی پر تکرار سال 1400 این بود که چرا در دو تابستان اخیر با خاموشی مواجه بودیم و آیا تابستان آتی هم باید منتظر وقوع خاموشی باشیم؟ برای بررسی این موضوع سراغ علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو رفتیم. او در گفت‌وگو با «ایران» علت خاموشی‌های اخیر، برنامه‌ها و احتمال وقوع مجدد آنها را بررسی کرد.
 به عنوان سؤال نخست، چرا در سال‌های اخیر این حجم از خاموشی‌ها در کشور رقم خورد؟
بروز خاموشی گسترده چند سال اخیر کشور به واسطه ضعف در بخش‌های مختلف از جمله سرمایه‌گذاری، پیش‌بینی نادرست تقاضای آتی، عدم ایجاد مشوق‌های لازم برای حضور پررنگ بخش خصوصی در حوزه نیروگاهی و مسائل دیگر از جمله عدم توجه به اقتصاد برق حادث شده بود.
علاوه بر اینکه بررسی میزان شدت انرژی در ایران حاکی از عدم بهره‌وری در بخش صنایع انرژی بر بخصوص در مصرف برق است. برای تابستان گذشته دلایل دیگری نیز مطرح شد. مثل کاهش ظرفیت نیروگاه‌های برقابی در کشور به دلیل خشکسالی، افزایش قابل توجه مصرف برق در کشور، استخراج رمزارزهای غیر مجاز و شروع زودهنگام ماه‌های گرم سال. اما بررسی‌های ما نشان می‌‌دهد بخش عمده‌ای از این مشکلات راهکار دارد که جزء برنامه‌های اصلی وزارت نیرو است. علاوه بر این در کنار افزایش ظرفیت بخش تولید در کوتاه مدت با وجود همه مشکلات، با بهره‌مندی از نظرات خبرگان این حوزه، از طریق سرمایه‌گذاری فوری در بخش‌های مدیریت بار از جمله نصب کنتورهای هوشمند کنترل پذیر، مدیریت بار صنایع، برخورد جدی با مراکز غیر مجاز تولید رمز ارز و غیره به اجرا درآمده و بخش عمده‌ای از آن در تابستان 1401 محقق خواهد شد.
یعنی تابستان 1401 خاموشی نداریم؟
در مجموع می‌‌توانم بگویم هرچند که در کوتاه مدت رفع تمامی مشکلات منجر به ناترازی، امکان پذیر نیست ولی با اقدامات جهادی و عزم جدی تمامی بخش‌ها و همچنین هماهنگی و انسجام ایجاد شده امیدواریم ناترازی‌های برق در تابستان 1401 به حداقل ممکن کاهش یابد و با تحقق طرح‌های دردست اجرا، به صورت چشمگیری ناترازی‌ها در سال‌های بعدی کم و حتی به طور کل برطرف شود.
قبل از بررسی برنامه‌های این دولت، لطفاً توضیح دهید که در آغاز دولت سیزدهم صنعت برق کشور چه شرایطی داشت؟
از نظر وضعیت تولید؛ در آغاز کار دولت، یعنی در شهریورماه سال 1400، ظرفیت تولید برق کشور 85548 مگاوات بود که در حال حاضر به 86388 مگاوات رسیده است که بر همین اساس از نظر ظرفیت منصوبه نیروگاهی، ایران در جایگاه اول منطقه و رتبه 14 جهان قرار دارد. با این حال، به دلیل وجود ناترازی بین تولید و مصرف برق، کشور با خاموشی‌های گسترده روبه‌رو بود که البته از یک سو به دلیل خشکسالی امکان استفاده کامل از ظرفیت نیروگاه‌های برقابی در کشور وجود نداشت و از سوی دیگر با افزایش بی رویه مصرف، استخراج رمزارز، موجب افزایش مصرف شده بود. همچنین به دلیل عدم توجه دولت به سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه و همچنین عدم سیاستگذاری‌های درست جهت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این بخش، برنامه‌های تدوین شده نیز عملیاتی نشده بود. جمیع این عوامل موجب خاموشی‌های گسترده در کشور بود.
از نظر وضعیت شبکه نیز، در حوزه شبکه‌های انتقال، فوق توزیع و توزیع، در ابتدای دولت سیزدهم مجموع خطوط شبکه  950 هزار کیلومتر و ظرفیت پست‌های برق کشور حدود 515 هزار مگاولت آمپر بوده که البته سرمایه‌گذاری در توسعه و احداث شبکه نیز با چالش و نقصان همراه بود. به این ترتیب می‌‌توانم بگویم که شرایط چندان مطلوب نبود.
علت اینکه در همان روزهای نخست فعالیت خود در وزارت نیرو برنامه افزایش 35 هزار مگاواتی ظرفیت نیروگاهی را ارائه کردید، همین بود؟
بله. برق نیاز حیاتی و بدون جایگزین مردم است. همان طور که اشاره کردم دولت سیزدهم در حالی فعالیت خود را آغاز کرد که کشور دچار بحران جدی قطعی برق ناشی از ناترازی بین تولید و مصرف برق بود. بررسی‌های تیم راهبری وزارت نیرو در روزهای اول دلایل مختلفی از جمله عدم سرمایه‌گذاری دولت‌های قبل در احداث نیروگاه و همچنین کاهش سطح سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در احداث نیروگاه‌ها در اثر سیاستگذاری‌های غلط را به عنوان دلایل پایه ای عنوان کردند. علاوه بر اینکه اقتصاد صنعت برق طی ادوار مختلف شکاف قابل توجهی بین قیمت هزینه‌های تولید با قیمت عرضه داشته است. ضمن اینکه مشکلات کوتاه مدت دیگری که ناشی از شرایط اقلیمی و آب و هوایی بود نیز منجر به افزایش ناترازی شده بود.
لذا از اولین روزهای شروع کار دولت جدید، برای رفع این ناترازی برنامه‌های منسجمی در دو بخش تدوین شد. بخش اول افزایش جدی ظرفیت نیروگاهی در بخش‌های مختلف و البته توسعه شبکه برق متناسب با افزایش ظرفیت است که تحقق اهداف این برنامه به صورت مستمر در دست پیگیری و اجراست. دسته‌بندی این ظرفیت‌ها شامل برنامه‌ریزی احداث بیش از 15 هزار مگاوات ظرفیت تولید نیروگاه‌های حرارتی، احداث 10 تا 15 هزار مگاوات نیروگاه توسط بخش صنعت  از طریق تفاهمنامه منعقده بین وزارت نیرو و وزارت صمت و همچنین حدود 10 هزار مگاوات نیروگاه جدید تجدید پذیر از طریق سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش خصوصی است که براساس برنامه‌ریزی منسجم انجام شده  و به یاری خدا و همت همه ارکان صنعت برق  تا سال 1404 محقق خواهد شد. اما بخش دوم نیز مدیریت مصرف است.
شما روز گذشته به اصلاح مصرف از طریق تعرفه‌ها اشاره کردید. این اصلاحات شامل کدام مشترکان می‌‌شود؟
قطعاً یکی از وظایف راهبردی وزارت نیرو تأمین برق پایدار و اقتصادی برای همه بخش‌های مصرف از جمله صنعتی، تجاری و خانگی است. اما آنچه که رویکرد وزارت نیرو در عرضه برق است، عدالت محوری است. به بیان ساده ما استمرار برق‌رسانی به آحاد جامعه را رسالت خود می‌‌دانیم اما قطعاً برنامه‌های منسجمی برای کاهش مصارف غیر ضروری از شبکه برق داریم. برای این موضوع مدیریت سمت تقاضا برنامه وزارت نیرو در دوره جدید است. در این خصوص بخشی از مشکلات اقتصاد صنعت برق نیز به مدیریت سمت تقاضا برمی‌گردد.
در حال حاضر موضوع بازنگری یارانه‌های انرژی از مسائلی است که باید به صورت جدی به آن توجه کرد. اصلی‌ترین مشکل این بود که به دلیل ناکارآمدی نظام تخصیص یارانه ، هر مشترکی که بیشتر برق مصرف می‌‌کرد یارانه بیشتری دریافت می‌‌کرد و همین موضوع منجر به مصرف بی رویه و افزایش جهشی مصرف برق با توجه به تغییر در سبک زندگی مردم می‌‌شد.
دولت جدید همت و همراهی ارزشمندی در این موضوع داشت به نحوی که هزینه مصارف در حد الگوی مصرف کماکان یارانه‌ای در نظر گرفته شده و یارانه نادرست تخصیص یافته به مشترکان با مصارف غیر متعارف کاهش پیدا کرد. وزارت نیرو انتظار دارد این موضوع که به نوعی جراحی اقتصادی در این بخش به شمار می‌‌آید منجر به کاهش بخشی از مصارف غیر متعارف بخصوص در دوران اوج مصرف شود.
ما قرار بود‌ قطب(هاب) برق منطقه شویم. به نظر شما با توجه به وضع موجود چقدر این برنامه قابل تحقق است؟
وضعیت فعلی واردات و صادرات برق را اگر بخواهم از زبان اعداد بررسی کنم، ایران به واسطه موقعیت منحصر به فرد در منطقه، اختلاف ساعات پیک مصرف روزانه با کشورهای شرقی و غربی و داشتن اختلاف در پیک مصرف فصلی برق با کشورهای شمالی به عنوان کانون مناسب جهت واردات و صادرات برق مطرح است. ظرفیت تبادل برق قابل بهره‌برداری نزدیک به 3400 مگاوات است.
در حال حاضر کشور ما با 6 کشور همسایه شامل عراق، افغانستان، پاکستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان تبادل برق دارد که از این میان، به کشورهای عراق، افغانستان و پاکستان، صادرات داشته و از جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و ارمنستان که دارای مزیت نسبی در تولید برق هستند، در صورت ضرورت برق وارد می‌‌کند.
اما درخصوص برنامه افزایش تبادل برق با کشورهای منطقه، برنامه‌های در دست اقدام جهت توسعه و تقویت ارتباط الکتریکی با کشورهای منطقه چند مورد است. برنامه‌ها شامل تقویت و از سر گیری ارتباط الکتریکی با کشور ترکیه (با ظرفیت 600 مگاوات) ارتباط الکتریکی ایران-جمهوری آذربایجان-روسیه (با ظرفیت هزار مگاوات)، ارتباط الکتریکی ایران-ارمنستان-گرجستان-روسیه ( با ظرفیت هزار مگاوات)، ارتباط با کشور تاجیکستان از طریق افغانستان (با ظرفیت هزار مگاوات) و نیز امکان ارتباط الکتریکی با کشورهای عمان و قطر می‌‌شود. خوشبختانه تقویت هرچه بیشتر شبکه سراسری برق کشور و برقراری ارتباط‌های فوق‌الذکر در دستور کار وزارت نیرو قراردارد و در صورت تحقق آن، علاوه بر تأمین مناسب نیاز مصرفی مشترکان داخلی، جمهوری اسلامی ایران نقش کانون صنعت برق منطقه را برعهده خواهد گرفت.
برنامه‌ هاب منطقه شدن نیز داریم. به این ترتیب که بر اساس ماده ۴۹ قانون برنامه ششم توسعه، دولت موظف شده است اقدامات لازم را برای تبدیل شدن ایران به قطب منطقه‌ای برق انجام دهد. همچنین در سند مدیریت استراتژیک صنعت برق تا افق ۱۴۰۴، تبدیل شدن ایران به مرکز تبادل برق در منطقه به عنوان هدف راهبردی صنعت برق معرفی شده است. اتصال شبکه برق کشور‌های همسایه، وابستگی متقابل میان کشور‌ها را افزایش می‌دهد و یک راهبرد در حوزه دیپلماسی انرژی محسوب می‌شود. وابستگی متقابل کشور‌ها در حوزه انرژی بر روابط سیاسی و کنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی آنان اثر می‌گذارد و این موضوعی است که در راهبرد‌های کلان جمهوری اسلامی ایران، به آن توجه می‌‌شود. در این راستا قرار گرفتن در جایگاه قطب برق منطقه در تعاملات منطقه‌ای نقش محوری به ایران خواهد داد.
اگر جمهوری اسلامی ایران بتواند ظرفیت تولید برق سالانه خود را بدون وقفه افزایش دهد، افزایش صادرات برق را دستور کار قرار داده و همچنین  اگر برنامه‌های در دست اقدام جهت توسعه و تقویت ارتباط الکتریکی با کشورهای منطقه را به انجام برساند، آنگاه به ‌هاب برق منطقه تبدیل شده است. یکی از اهداف قطب برق منطقه، ایجاد بازار برق منطقه‌ای است. با ایجاد یک بازار برق واحد، امکان رقابت در خرید و فروش برق به عنوان یک کالای اقتصادی فراهم می‌شود. با وجود یک بازار گسترده منطقه‌ای، منافع اقتصادی هم در سطح عمده فروشی و هم در بازار خرد، پدیدار می‌شود که موجب وابستگی متقابل اعضای بازار خواهد بود و این موضوع را باید دنبال کرد.
 با توجه به مواردی که اشاره کردید، نمای کلی صنعت برق در پایان دولت سیزدهم را چگونه می‌‌بینید؟
صنعت برق در دولت سیزدهم روزهای سخت اما پرامیدی در پیش دارد. از طرفی رفع کامل ناترازی تولید و مصرف برق در کشور در یک بازه زمانی کمتر از یک سال به صورت کامل امکان پذیر نیست و از طرفی جامعه، دیگر انتظار خاموشی گسترده ندارد. در این شرایط ما تکلیف برای رفع موانع داریم و به همین دلیل رویکرد برنامه‌های وزارت نیرو از فعالیت‌های ستادی به اقدامات جهادی تبدیل شده است. برنامه‌های دقیق و همه جانبه در بخش‌های تولید، انتقال توزیع، تجدیدپذیر و بخش‌های پشتیبان و تأمین منابع تدوین شده و در حال پیگیری و  اجرا است. وزارت نیرو برنامه‌های مدونی در حوزه‌های اقتصادی دارد. در این بخش یکی از برنامه‌های کلان و راهبری وزارت نیرو، تلاش برای توسعه قراردادهای مستقیم عرضه و تقاضاست به نحوی که در بازارهای رقابتی بخصوص در بخش صنعت، وزارت نیرو فقط نقش تنظیم‌گری و نظارت داشته باشد. ضمن اینکه تعامل خوبی بین وزارت نیرو و سایر وزارتخانه‌ها برای مشارکت در رفع مشکلات خرد و کلان برقرار است.  قطعاً رعایت استانداردها و الزامات مصرف انرژی و استفاده از مصالح و تجهیزات جدید در آینده و همچنین بهینه‌سازی صنایع انرژی بر کمک بزرگی در کنترل مصرف در آینده خواهد بود. لذا مشارکت همه بخش‌های کشور در استفاده بهینه از انرژی ضروری است. در صورت عدم مشارکت و بهبود در این بخش، قطعاً چالش‌ها در کوتاه مدت برطرف نمی‌شود و نیازمند عزم جدی و همه‌جانبه و نقش‌آفرینی تمامی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی کشور است.
من در یک نگاه آینده صنعت برق کشور را روشن و پرامید می‌‌بینم. کشور سربلند ایران در حال توسعه است و برق نیز انرژی زیرساختی برای توسعه است. ما به عنوان خادمان مردم ایران تمامی عزم و تلاش خود را به کار می‌‌گیریم تا سال به سال کیفیت عرضه برق در ایران ارتقا یافته تا کشور ضمن برخورداری از برق اقتصادی، پاک و بدون خاموشی، اطمینان قابل اتکایی برای رشد و توسعه و شکوفایی و بالندگی در همه عرصه‌ها داشته باشد.
با توجه به تمهیدات پیش‌بینی شده امید می‌‌رود سالانه از میزان ناترازی کاسته شده و تا انتهای این دولت مشکل ناترازی برطرف می‌‌شود. البته لازم است نظارت دقیقی بر اجرای برنامه‌های ارائه شده انجام شود و همه بخش‌های ذیربط با هماهنگی کامل و همسو باهم در این جهت تلاش کنند.
ان شاءالله در پایان دولت بخصوص سهم انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر در سبد تولید برق کشور افزایش چشمگیری خواهد داشت و هوشمندی، تاب‌آوری و انعطاف پذیری شبکه بالاتر خواهد رفت و با نصب کنتورهای هوشمند برای مابقی مشترکان نیز، شاهد تعامل دوسویه و پویا بین صنعت برق و مشترکان برق خواهیم بود. در نهایت با توجه به برنامه ریزی‌های صورت گرفته ظرفیت تولید انرژی برق، شبکه انتقال و توزیع افزایش خواهد یافت و همچنین با افزایش راندمان نیروگاه‌های حرارتی و کاهش تلفات شبکه، مصرف سوخت نیروگاهی بهینه‌تر شده و باعث بهبود شاخص‌های زیست محیطی خواهد شد.

خبر روز
تعرفه‌های جدید آب از ابتدای فروردین اجرا می‌شود

وزیر نیرو گفت: از ابتدای فروردین‌ماه ۱۴۰۱ آیین‌نامه تعرفه‌های جدید آب اجرایی می‌شود، همچنین در مجموع برای کاهش مشکلات برقی تابستان ۱۴۰۱ یکصد برنامه عملیاتی در دستور کار قرار گرفته است.
علی‌اکبر محرابیان روز گذشته در حاشیه بازدید از مرکز ۱۲۱ و مرکز دیسپچینگ شرکت توزیع برق تهران بزرگ در جمع خبرنگاران درخصوص آیین‌نامه تعرفه‌های جدید مصرف آب گفت: بر‌اساس قانون بودجه ۱۴۰۰ آیین‌نامه تعرفه‌گذاری جدید آب تقدیم هیأت دولت شد و این آیین‌نامه جدید در جلسه قبلی هیأت دولت به تصویب رسید.
وی ادامه داد: بر‌اساس این آیین‌نامه، مشترکانی که بر اساس الگو مصرف می‌کنند، هیچ‌گونه افزایش نرخی ندارند؛ اما مشترکانی که مصرف آب آنها بیش از الگوی مصرف است، با افزایش هزینه‌های مصرف آب مواجه خواهند شد، به طوری که به‌صورت پلکانی نرخ تعرفه‌های آنها افزایش پیدا می‌کند.

یک گام پیش از انتخابات 1400
ارثیه دولت قبل  برای رئیسی

28 خرداد 1400 زیر سایه سنگین کرونا،
بی‌کفایتی دولت مستقر و گلایه‌‌های بحق  مردم
انتخاب  امیدوارانه مردم برای آواربرداری و بازسازی

دولت سیزدهم با میانگین 6 سال جوان تر از دولت قبل کار خود را آغاز می‌کند
وقتی ترکیـب   کابینه  مشخص شد

وقتی هشتمین رئیس‌جمهور
 با حضور وزرای پرانگیزه شروع به کار کرد
حمله  به دولت از روز اول

نگاهی به تفاوت رویکرد دولت سیزدهم نسبت به سفرهای استانی
تبدیل هیاهو  به تکاپو

آرایش سیاسی پساانتخاباتی  و  رشد استانداردهای قضاوت در افکار عمومی
دوگانه‌های جعلی

هسته ای بهانه است، چالش غرب با جمهوری اسلامی ذاتی است و پایانی ندارد
ما حلقه  پایان تاریخیم

گزارشی از روند پیگیری پرونده‌ هسته‌ای
از سوی دولت سیزدهم
مأموریت ممکن مسافران وین

بررسی توسعه همکاری‌های ایران با چین
و روسیه در دولت سیزدهم
توازن از دریچه  نگاه به شرق

نگاهی به دیپلماسی منطقه‌ای دولت سیزدهم در سال‌جاری
ایستاده بر قله دیپلماسی

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی به پنجاه وششمین نشست اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا، با اشاره به تحولات سیاسی و نظامی اخیر، بر شناخت جبهه‌بندی‌ها و انتخاب موضع درست و آمادگی برای نقش‌آفرینی در تحولات به سود جبهه حق تأکید کردند. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، متن پیام رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
دانشجویان عزیز
رویدادهای سیاسی و نظامی در این روزها، تشکیل‌دهنده بخشی از همان پیچ تاریخی جهان است که گمان آن رفته بود. نخبگان و زبدگان ملت بزرگ ما در این مرحله، حامل مسئولیت‌های ویژه‌اند. شناخت جبهه‌بندی‌ها و صف‌آرایی‌ها و انتخاب موضع درست، مسئولیت کوته‌مدت و آمادگی برای نقش‌آفرینی در تحولات به سود جبهه حق، وظیفه میان‌مدت آنان است. شما جوانان عزیز می‌توانید در هر دو بخش بدرخشید و امید به انجمن‌هایی را که مزین به نام مبارک اسلام است، بارور نمایید. توفیقات روزافزون شما را از خداوند قدیر و حکیم مسألت می‌کنم.
سیدعلی خامنه‌ای / ۲۰ اسفند ۱۴۰۰

■ انقلابی اندیشیدن، انقلابی عمل کردن و تحت تأثیر سیاست‌بازان قرار نگرفتن از ویژگی‌های نیروهای وزارت اطلاعات است
■ میدان مدیریتی وزارت اطلاعات باید دست نیروهای انقلابی باشد
■ دستگاه اطلاعاتی در دولت مردمی باید با مشارکت عموم مردم، اطلاعات ۸۰ میلیونی باشد
■ مراقب نفوذ و ایجاد انحراف توسط دشمن باشید

رئیس جمهور روز گذشته با حضور در وزارت اطلاعات در دیدار با وزیر، مدیران و کارکنان این وزارتخانه به مناسبت هفته بزرگداشت سربازان گمنام امام زمان(عج) ضمن تبریک اعیاد شعبانیه از زحمات مجاهدانه کارکنان وزارت اطلاعات قدردانی کرد. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، آیت‌الله رئیسی در این دیدار به تبیین وظایف و مأموریت‌های خطیر وزارت اطلاعات پرداخت و خاطرنشان کرد: مهم‌ترین مأموریت وزارت اطلاعات حفظ و صیانت از نظام و سرمایه‌های انقلاب اسلامی است. امروز همه سرمایه‌ها و ظرفیت‌های کشور در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، علمی و مؤلفه‌های قوت و قدرت ملت مثل «ایمان و اعتماد مردم» مورد تهدید دشمنان است.
باید ابعاد مبارزه با دشمن را شناخت
رئیس جمهور با گرامیداشت یاد شهدای وزارت اطلاعات تصریح کرد: باید ابعاد مبارزه با دشمن را شناخت و گام‌های محکمی در این مسیر برداشت. وزارت اطلاعات موفقیت‌های کم‌نظیری همچون مبارزه با گروهک‌های معاند، شناسایی و دستگیری جواسیس و جلوگیری از نفوذ و صیانت از نظام را در کارنامه خود دارد اما امروز نیازمند تحول و بازنگاه به حرکت وزارت اطلاعات هستیم. دکتر رئیسی با بیان اینکه باید تلاش شود کارهای ارزشمند ارتقا یابد و کاستی ‌وجود نداشته باشد، افزود: امروز بهترین افرادی که می‌توانند کارنامه وزارت اطلاعات را ارزیابی کنند نیروهای همین وزارتخانه از پیشکسوتان تا جوانان و رویش‌های انقلاب اسلامی هستند.
برای پیشرفت نیازمند ایجاد تحول در امور هستید
دکتر رئیسی با تأکید به اینکه امام خمینی(ره) روحیه تحول‌خواه داشتند، اظهار داشت: هر وقت به وضع موجود راضی شدید بدانید در آینده با مشکلاتی روبه‌رو خواهید شد لذا برای پیشرفت نیازمند ایجاد تحول در امور هستید. رئیس جمهور با برشمردن سه گام اساسی برای ایجاد تحول خاطرنشان کرد: اولین گام؛ تحول در شناخت و رویکردهاست. انسان تحول‌خواه می‌تواند تحول ایجاد کند. دومین گام؛ تحول فرایندی است و باید فرایندها متحول شوند. سومین گام؛ تحول نهادی است. باید سازوکار مناسب با مأموریت‌ها ایجاد شود و این سازوکارها موجب چابک شدن دستگاه شوند.
مهمترین مؤلفه قدرت مردم متدین در صحنه هستند
آیت‌الله رئیسی تأکید کرد: مهمترین مؤلفه قدرت مردم متدین در صحنه هستند و باید این مردم حاضر در صحنه روز به روز اعتمادشان به نظام اداری و کارآمدی آن بیشتر شود. نباید آنها ناراضی شوند، هرکاری که باعث ناراضی شدن آنها می‌شود از قدرت ملی می‌کاهد لذا باید از این اعتماد صیانت شود. رئیس جمهور با تأکید بر اینکه وزارت اطلاعات ثمره ارزشمند انقلاب اسلامی است که باید صیانت شود تصریح کرد: صیانت از این مجموعه ایجاب می‌کند اعضای آن مراقب نفوذ دشمن و ایجاد انحرافات باشند. دکتر رئیسی افزود: مؤلفه دیگر قدرت نظام اداری کارآمد است. نظام اداری کشور می‌تواند اعتمادساز، مشارکت‌افزا و رضایت‌ساز باشد اما ممکن است این نظام اداری نیز دچار آسیب شود که باعث می‌شود مؤلفه‌های قدرت هم دچار آسیب شوند. بنابراین باید از مجموعه‌های اداری‌ کشور پاسداری شود تا فساد و روابط ناسالم به آن راه نیابد.
وزارت اطلاعات باید جلودار پیگیری مطالبات بحق مردم از دستگاه‌ها باشد
آیت‌الله رئیسی با تأکید بر اینکه وزارت اطلاعات باید جلودار پیگیری مطالبات بحق مردم از دستگاه‌ها باشد، اظهار داشت: در ابتدای آغاز بکار وزارت اطلاعات امام خمینی(ره) با اشاره به فراگیری آن، آن را اطلاعات ۳۶ میلیونی خطاب کردند و امروز باید با افزایش مشارکت عمومی اطلاعات ۸۰ میلیونی را ایجاد کرد چرا که در دولت مردمی، مردم امین هستند و در کنار دستگاه‌های امنیتی از کشور حراست می‌کنند. رئیس جمهور با تشریح وظایف حراست سازمان‌ها و ادارات تأکید کرد: حراست‌ها چشم بینای وزارت اطلاعات و نظام هستند و نباید اجازه دهند زد و بند و فساد مردم را آزار دهد. نباید شاهد نفوذ، فساد اداری، مدیران ناصالح و کم‌انگیزه باشیم بلکه باید افراد صالح در بخش‌های مختلف جای گیرند. آیت‌الله رئیسی با تأکید بر اینکه دستگاه‌های اطلاعاتی باید دارای همگرایی، همکاری و همپوشانی با یکدیگر باشند، تأکید کرد: وزارت اطلاعات در شناخت مسائل و مشکلات پیشگام باشد و در عین ارائه راهکارها تا به سرانجام رسیدن نتیجه پیگیری کنند. ما مجموعه‌ای می‌خواهیم که علاوه بر ارائه پیشنهاد تا حصول قطعی موضوع را پیگیری کند.
فرهنگ ما، فرهنگ شهید قاسم سلیمانی و «ما می‌توانیم» است
رئیس جمهور تأکید کرد: امروز میدان دادن به نیروهای انقلابی با تفکر بسیجی در وزارت اطلاعات باید بیش از همه دستگاه‌ها باشد. دکتر رئیسی تأکید کرد: در دولت سیزدهم «نشد»، «نمی‌شود»، «اعتبارات وجود ندارد»، «نمی‌توان» نداریم. فرهنگ ما، فرهنگ شهید قاسم سلیمانی و «ما می‌توانیم» است. رئیس جمهور افزود: باید با جریان سازمان یافته، مافیای قاچاق و مواد مخدر و مافیای واردات بی‌رویه به‌طور مداوم مبارزه شود. همان‌طور که شما گروهک‌های ضد انقلاب را به زباله‌دان تاریخ سپردید دست سودجویان و مفسدین را قطع کنید. آیت‌الله رئیسی خطاب به کارکنان وزارت اطلاعات گفت: کارنامه شما نشان می‌دهد که در کارهای بسیاری موفق بودید و پیچیده‌ترین نفوذها را کشف کردید. مهمترین رمز موفقیت شما اتکا به خداوند است. رئیس جمهور با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب که باید وزارت اطلاعات صددرصد انقلابی باشد، تصریح کرد: انقلابی اندیشیدن، انقلابی عمل کردن، تحت تأثیر سیاست‌بازان قرار نگرفتن و با صلابت کارها را پیگیری کردن و به سرانجام رساندن از ویژگی‌های نیروهای وزارت اطلاعات است.
اهمیت بهره‌گیری از مشورت نیروهای زبده و قدیمی وزارت اطلاعات
دکتر رئیسی با اشاره به اهمیت بهره‌گیری از مشورت نیروهای زبده و قدیمی وزارت اطلاعات تأکید کرد: میدان مدیریتی وزارت اطلاعات باید دست نیروهای انقلابی باشد. شما باید تلاش کنید فساد کمتر شود و به اجرای عدالت برسیم. هیچ بی‌عدالتی را برنتابید. با حساسیت با بی‌عدالتی مبارزه کنید تا این بی‌عدالتی ریشه‌کن شود. فقر، فساد و تبعیض نباید در کشور باشد و زیبنده نظام اسلامی نیست. وزارت اطلاعات باید در کنار آسیب‌شناسی برای آسیب‌زدایی نیز پیشگیری کند. همچنین رئیس جمهور در ابتدای این دیدار با اشاره به مناجات شعبانیه و پایداری در مسیر درست، تصریح کرد: باید به ندای ائمه اطهار(ع) لبیک گفت. در این مسیر هیچ خسرانی وجود ندارد و این راهی است که انسان‌ها در آن باید بدانند تکلیف‌شان چیست و در کجا قرار دارند و چه رسالت بزرگی بر دوش آنها است و انسان در این مسیر هیچ حزن، خوف و هراسی را به دلش راه ندهد. آیت‌الله رئیسی افزود: انسان در مسیر انجام وظیفه نباید هراسی به دل راه دهد بلکه باید با صلابت و ایمان قوی گام بردارد. گاهی افراد به دلیل مسائل مالی، آبرویی و فردی و به دلیل دخالت اطرافیان دچار چرخش می‌شوند. در این چهل سال پس از انقلاب برخی افراد دچار چرخش شدند و هویت‌شان، نگاه‌شان و تحلیل‌شان تغییر پیدا کرد. رئیس جمهور با تأکید بر اینکه بسیار مهم است که انسان دچار چرخش و تغییر در مواضع اصلی نشود، گفت: با استقامت در مسیر مقدس و نورانی نباید اجازه چرخش داد. شاید روش‌ها تغییر پیدا کند اما ارزش ها تغییر نمی‌یابد؛ عدالت همان عدالت و توجه به حق همان توجه به حق است. قوانین هستی، ارزش‌ها و سنت الهی همیشه ثابت است.
یکی از اموری که نیاز به استقامت دارد همین اصل «جهاد تبیین» است
دکتر رئیسی با اشاره به اینکه گام برداشتن در مسیر صحیح موانعی نیز در پیش روی خود دارد، تصریح کرد: یکی از اموری که نیاز به استقامت دارد همین اصل «جهاد تبیین» است. اگر بخواهید علم عدالت‌خواهی، دین‌مداری و حق را بردارید بسیار هیاهو می‌کنند اما نباید دچار چرخش شده بلکه باید در این مسیر ثابت‌قدم ماند. مهم آن است که فرد احساس کند در مسیر درست حرکت می‌کند و نگاهش حق‌طلبانه، عدالت‌خواهانه و در مسیر مبارزه با فساد و کجروی‌ها باشد.

ماها یحیی
مدیر مرکز خاورمیانه بنیاد کارنگی
متن حاضر ترجمه بخش‌هایی از مقاله «اولین سال بایدن در خاورمیانه: اهداف ستودنی و تناقضات فراوان» است.
آنچه در مورد یک سال اخیر ریاست بایدن مسلم است، این است که ایالات متحده امریکا کماکان سیاست دو دولت گذشته در کاهش حضور نظامی در غرب آسیا را ادامه می‌دهد. از سوی دیگر، اهداف بلندپروازانه گذشته مانند دموکراتیزه کردن کشورهای غرب آسیا، با اولویت‌های مهم‌تری ازجمله تضمین ثبات منطقه، جایگزین شده است. برای این منظور، دولت بایدن بر دو هدف خاص تمرکز کرده است؛ این کشور از یک سو، به‌دنبال بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، بین ایران و 1+5، به‌عنوان ابزاری برای اجتناب از مسابقه تسلیحاتی در منطقه است و از سوی دیگر، بر مبارزه با تهدیدات تروریستی که ممکن است قلمرو ایالات متحده را تهدید کند، متمرکز شده است.
با این حال، آن نقص عمده که در اینجا قابل ذکر است، این است که هر یک از این اهداف، اغلب به‌صورت جدا از یکدیگر ملاحظه می‌شوند؛ درحالی که چالش‌های منطقه‌ای که واشنگتن با آن مواجه است به هم مرتبط هستند، اما تحلیل‌ها و سیاست‌های اجرایی در مقابله با آن در عمل، این‌گونه نیستند. این پویایی اهداف، می‌تواند واشنگتن را تضعیف کند و به همین دلیل است که دولت [امریکا] باید در اصلاح رویکردها و سیاست‌هایی که چالش‌های منطقه‌ای را متراکم و پیچیده‌تر می‌کند، وارد شود؛ در غیر این صورت، نه تنها اقدامات امریکا ثبات و امنیت بیشتری را به همراه نخواهد داشت، بلکه عکس آن اتفاق خواهد افتاد.
 به دنبال یک محیط منطقه‌‌ای پایدار
هدف اصلی ایالات متحده، یعنی ایجاد یک محیط منطقه‌ای باثبات - که به امریکا اجازه می‌دهد تا از نظر نظامی، غرب آسیا را ترک کند - در عمل پر از تناقض است؛ چراکه خلأ قدرتی که پس از آن ایجاد شده، زمینه پیشبرد منافع امنیتی و نفوذ و استقلال کشورهای منطقه را فراهم کرده است و چنین روندی منجر به ایجاد نوعی چندپارگی شده که از ثبات، گریزان است. به‌عنوان مثال، امارات متحده عربی که زمانی یک بازیگر نسبتاً کوچک منطقه‌ای بود، اکنون در امتداد شاخ آفریقا و در یمن، تونس، لیبی، سودان و حتی مصر نفوذ دارد. ترکیه که بیش از یک دهه نگاهش را به اروپا دوخته بود، اکنون در شرق مدیترانه، شمال آفریقا، سومالی، سوریه، عراق و قطر فعال است. مهم‌تر از همه، شاید این باشد که ایران همچنان از شکاف‌ها در چندین کشور عربی برای گسترش نفوذ منطقه‌ای خود استفاده می‌کند.
اما آن حادثه ترسناک همیشگی، یعنی درگیری اعراب و اسرائیل، نمونه خوبی از پیچیدگی محیط منطقه است، البته اقداماتی برای افزایش تفاهم هم انجام شده است؛ مانند طرح معاهده «آبراهام» بین اسرائیل و چند کشور عربی که دولت بایدن از آن حمایت کرد. با این حال، نتیجه آن، ثبات نخواهد بود؛ چراکه یکی از انگیزه‌های این توافق، ایجاد ائتلاف‌هایی علیه ایران بود که این امر می‌تواند زمینه بروز درگیری‌های نظامی را در آینده تسهیل کند. علاوه بر این، این توافقنامه‌ها، اصل «زمین در برابر صلح» را که زمانی برای مذاکرات بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها محوریت داشت ، معلق کرده است. زیرا از یک طرف، به اسرائیل اجازه می‌دهد تا به شهرک‌سازی در کرانه باختری و اطراف بیت‌المقدس ادامه دهد و از سوی دیگر، همین تعلیق، حل مناقشه را پیچیده و راه حل «دو دولتی» را غیرممکن کرده است.
با توجه به روابط قدرت‌های بزرگ، خلأ امنیتی‌ که امریکایی‌ها در خاورمیانه ایجاد کرده‌اند، به رقبای اصلی جهانی آن، یعنی چین و روسیه، اجازه داده است تا به دستاوردهای قابل توجهی دست یابند. مثلاً از سال 2015 روسیه از بی‌میلی امریکا برای دخالت در سوریه بهره برده و با حداقل سرمایه‌گذاری به نتایج دیپلماتیک و نظامی قابل توجهی دست یافته است یا چین به تعمیق روابط اقتصادی و دیپلماتیک خود با کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا پرداخته است. این کشور همچنین مجامع دیپلماتیک چندجانبه از جمله مجمع همکاری با کشورهای عربی را راه‌اندازی کرده و توافقنامه‌های متعددی را با مصر، ایران و عربستان سعودی امضا کرده است. پکن حتی به ریاض در توسعه ظرفیت موشکی بالستیک کمک کرده است. برای کشورهای خاورمیانه، روابط با چین، راهی برای تنوع بخشیدن به مراوداتشان با قدرت‌های جهانی، یا به تعبیر دیگر، گریز از نفوذ امریکا است.
همچنین، یک نقص منحصر به فرد دیگر هم در روند کاهش تعهدات امریکا در غرب آسیا وجود دارد؛ امریکا در حالی دموکراسی و حقوق بشر را از اولویت‌هایش کنار گذاشته که دفاع از دموکراسی و حقوق بشر، جنبه‌های بنیادی هویت [سیاسی و تاریخی] ایالات متحده را نشان می‌دهد و مقامات امریکایی همواره در مواضع شان آنها را برای ثبات اجتماعی و سیاسی، ضروری اعلام کرده‌اند. به بیان دیگر، واشنگتن امروز قدرت کمتری برای فشار برای تغییر دموکراتیک دارد و در تأمین منافعش نیز همچنان رویکردهای ارزش‌محور غلبه دارد. به‌عنوان مثال، اگرچه ایالات متحده درمورد سابقه حقوق بشری مصر ابراز نگرانی کرده بود؛ اما در ژانویه سال‌جاری فروش 2.5 میلیارد دلاری تسلیحات به این کشور را تصویب کرد. چنین رفتاری فضای بیشتری را برای دولت‌ها ایجاد کرده است تا به فعالیت‌های ضددموکراتیک و نادیده گرفتن حقوق بشر بپردازند.
 باز هم توافق هسته‌‌ای با ایران
مذاکرات در وین برای احیای برجام هنوز به نتیجه نرسیده است. ایالات متحده با چالش دوگانه تعامل و مهار ایران مواجه شده است. در حال حاضر، مشخص نیست که آیا تهران به شرایط تحمیلی برجام بازخواهد گشت یا خیر. اگر توافقی حاصل نشود و ایران به مرحله توسعه توان هسته‌ای نزدیک شود، کشورهای اطراف نیز به احتمال زیاد به‌دنبال گسترش برنامه‌های هسته‌ای خود بروند و اسرائیل هم متعاقباً به فکر حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران خواهد افتاد. عواقب چنین رخدادهایی برای منطقه می‌تواند فاجعه‌بار باشد. در واقع، این همان نتیجه‌ای است که واشنگتن امیدوار است با احیای برجام از آن ممانعت کند.
با این حال، آیا عکس آن صادق است؟ اگر توافق هسته‌ای دوباره اجرایی شود، یا حتی اگر توافق کمتری حاصل شود، آیا ثبات تضمین می‌شود؟ احتمالاً نه.
احتمالاً درصورت توافق، افزایش حمایت مالی ایران از حزب‌الله، زمینه را فراهم می‌کند تا حزب‌الله با استفاده از فروپاشی اجتماعی و اقتصادی و از طریق طرح‌های حمایتی و امنیتی، نفوذ خود را در لبنان گسترش دهد. همچنین به ایران این امکان را می‌دهد که به تسلیح حزب‌الله در برابر اسرائیل ادامه دهد. به طور مشابه، در یمن نیز کمک‌های مالی ایران به انصارالله، درگیری را در آنجا تداوم می‌بخشد و همچنان مشکلاتی را برای امنیت ملی عربستان ایجاد می‌کند. همچنین، کنترل انصارالله بر بخش‌هایی از نوار ساحلی در غرب یمن به این گروه اجازه می‌دهد تا ترافیک دریایی بین‌المللی در دریای سرخ - بویژه در نزدیکی تنگه راهبردی باب المندب- را تهدید کند.
بنابراین، این توافق به طرز متناقضی، برای اجتناب از مسابقه تسلیحاتی و تقویت ثبات منطقه‌ای، ممکن است به بی‌ثباتی و در نتیجه، خرید تسلیحات بیشتر منجر شود.
نگه داشتن افراط‌‌ گرایان در غرب آسیا
در نهایت، مبارزه با تروریسم یکی از محورهای اصلی نگرانی‌های امریکا در خاورمیانه است. با این حال، دولت بایدن تنها با تمرکز امنیتی بر این مشکل، اشتباهات دولت‌های قبلی را تکرار می‌کند. بازی موش و چکش (Whac-a-Mole) با افراط ‌گرایان - به معنای شکست دادن آنها در یک مکان، به شیوه‌ای که دوباره در جای دیگر قیام کنند- بیهوده است. هنگامی که گروه‌های افراطی شکست می‌خورند، باید توجه بیشتری به عواقب آتی آن صورت بگیرد. این به معنای بهبود حکمرانی و انجام بازسازی عادلانه از طریق فراهم کردن فرصت‌ها و امکانات برای افرادی است که تحت تسلط این گروه‌ها زندگی کرده‌اند.
دستورالعمل‌‌های سیاستی ممکن
راه‌هـــــــــــای خروج از تناقضـــــات در سیاست خاورمیـــــــانه‌ای امریکا چیست؟ به نظر می‌رسد اولین و اساسی‌ترین گام، بازنگری در سیاست‌ها با هدف کسب اطمینان از سازگاری و انسجام [نظری و عملی] آنها با یکدیگر است. با توجه به بهم پیوستگی مسائل اصلی منطقه، ایالات متحده نمی‌تواند در نظام‌های تحلیلی مجزا و چندگونه به این مسائل بپردازد. این رویکرد یکپارچگی باید بر دو پایه استوار باشد: نخست، اینکه از آنجایی که امریکا تمرکز خود را به سمت رقابت با چین معطوف کرده، به جای اینکه فضایی غیرقابل پیش‌بینی را برای همه باز بگذارد، باید خلأ ایجاد شده در غرب آسیا را پر کند و ثانیاً، باید به حوزه‌های منازعات همیشگی، با ایده‌هایی جدید، توجه کند تا مطمئن شود که اینها، اهداف اصلی‌اش را تضعیف نمی‌کنند.
اولین گام در این مسیرها این است که امریکا با متحدان و رقبای خود تلاش کند تا پایه‌های معماری جدید امنیتی منطقه‌ای را پی‌ریزی کند، که این خود می‌تواند زمینه‌ای برای گسترش دامنه سیاست توسعه منطقه‌ای امریکا را فراهم کند. واقعیت این است که نظم قدیمی از بین رفته و نظم جدیدی در حال شکل‌گیری است، بنابراین، امریکا، روسیه و چین، با وجود اختلافاتشان، همگی بر لزوم تضمین ثبات مطلوبشان در غرب آسیا و شمال آفریقا باید توافق کنند. همین امر در مورد بسیاری از کشورهای منطقه که از جنگ خسته شده‌اند صدق می‌کند، زیرا درگیری‌ها در سوریه، یمن و لیبی فرسایشی شده و به بن‌بست رسیده است.
در حوزه امنیتی، اولویت ایالات متحده باید تسهیل روند ائتلاف‌سازی دربرابر ایران - به مثابه نقطه شروعی برای پرداختن به پیامدهای منفی رفتار این کشور- در منطقه باشد؛ امریکا می‌تواند و باید این کار را انجام دهد؛ زیرا از این طریق است که می‌تواند ردپای نظامی خود در منطقه را کم‌رنگ کند.
اگر هم ایران از مشارکت در برنامه امریکا برای آینده منطقه امتناع کند، ایالات متحده می‌تواند کشورهای عربی را به سوی یک واکنش جمعی عملی علیه اقدامات ایران تشویق کند. اگر برنامه امریکا در چهارچوب برجام اتفاق بیفتد، چنین تلاشی می‌تواند ایران را مجدداً در نظم منطقه هضم کرده و در عین حال، اجماع و موضع مشترکی از طریق همکاری با چین و حتی روسیه علیه فعالیت‌های تهران ایجاد کند.
هر رژیم امنیتی منطقه‌ای باید شامل توافق درمورد وضعیت سوریه باشد؛ واشنگتن می‌تواند با سایر اعضای 1+5 برای تعیین شرایط برای عادی‌سازی رابطه اعراب و دولت سوریه همکاری کند. دلیل توصیه چنین ساختاری این است که به کشورهای اروپایی، روسیه و چین و بسیاری از کشورهایی که در سوریه منافعی دارند، اطمینان می‌دهد که مشکلات ناشی از درگیری سوریه و مهم‌تر از همه، سرنوشت میلیون‌ها پناهنده سوری در اروپا، قابل حل است.
جهت دوم تلاش‌های ایالات متحده می‌تواند معطوف به ایجاد ابتکاراتی در گفت‌وگوهای منطقه‌ای فعلی باشد. به این ترتیب، ایالات متحده تلاش‌هایی را که برای منطقه جنبه دینامیک دارد ، تقویت خواهد کرد. برای مثال، همان‌طور که مذاکرات برجامی در جریان است، واشنگتن باید همزمان از مذاکرات جاری عربستان و ایران هم حمایت کند. عربستان سعودی و ایران در مذاکراتی که توسط عراق تسهیل می‌شود، شرکت کرده‌اند و ایالات متحده می‌تواند برای تقویت موضع عربستان تلاش کند و اطمینان حاصل کند که نتیجه آن بر تثبیت وضعیت در مناطق کلیدی تحت نفوذ ایران از جمله یمن، لبنان، عراق و سوریه تأثیر دارد. به این ترتیب، با این کار، به رفع نگرانی بسیاری از کشورهای عربی مبنی بر اینکه «احیای برجام به ضرر آنها تمام خواهد شد» کمک خواهد کرد.
سومین جهت رفتار ایالات متحده، همان‌طور که اشاره شد، طرح ایده‌های جدید و ابتکاری برای کمک به حل و فصل درگیری‌های سنتی منطقه است. نمونه بارز آن مناقشه فلسطین و اسرائیل است. تشدید درگیری‌ها در منطقه علاوه بر آنکه امکان تشکیل یک دولت آپارتاید در اسرائیل را فراهم کرده و اجازه نقض فاحش حقوق فلسطینیان را می‌دهد، توان تبدیل دشمنی منطقه‌ای کوچک به تخاصمی وسیع بین ملل منطقه را هم به نحو بالقوه دارد. اگر کشوری مانند ایران، گروه‌های شبه‌نظامی را با تسلیحات پیشرفته‌تر مسلح کند، می‌تواند چالش‌های امنیتی جدی ایجاد شود. با توجه به این موضوع، واشنگتن باید چهارچوب نظری و عملی جدیدی را برای حل این مناقشه در نظر بگیرد. این درگیری‌ها همچنین می‌تواند به دور شدن از چهارچوب «اسلو» و راه حل «دو دولت» برای تأمین حقوق مسلم فلسطینی‌ها منجر شود. فراموش نکنیم که ثبات منطقه‌ای، فقط به معنای مدیریت تنش‌های فعلی نیست، بلکه پیش‌بینی بازگشت تنش‌های حل نشده در آینده هم هست.


نگاهی به بنیادهای نظری سیاست خارجی امریکا و تعارضات عملی آن
 لیبرالیسم کاغذی و رئالیسم عملی

امیر فرشباف
روزنامه‌نگار
 نظریات معاصر روابط بین‌الملل، عمدتاً در دو دسته رئالیسم و لیبرالیسم طبقه‌بندی می‌شوند. نظریات واقع‌گرا، یا شرارت ذاتی انسان را بنیاد بی‌نظمی روابط بین‌الملل می‌دانند یا صرف‌نظر از مفروضات انسان‌شناختی، ساختار ذاتی آنارشیک جهان را اساس خود قرار می‌دهند و همین تمایز، مبدأ انشقاقات متأخر نظریات واقع‌گرا در دوره معاصر بوده است. نظریات رئالیستی، دولت‌ها را تنها عامل تعیین‌کننده در نظم جهانی می‌دانند و هیچ عامل استعلایی فراتر و فائق بر اراده دولت‌ها - اعم از امر اخلاقی یا الهیاتی - را چندان به رسمیت نمی‌شناسند. در مقابل باید به نظریات لیبرال اشاره کرد که مفاهیمی همچون صلح پایدار، اصول اخلاق بین‌المللی، چندجانبه‌گرایی و امثالهم را به مثابه پیش‌فرض ملاحظه می‌کنند. ریشه این دو نظریه کلان را در عمق تاریخ اندیشه سیاسی می‌توان جست‌وجو کرد؛ اما صورت متجدد آن دو را باید در افکار توماس هابز و امانوئل کانت جست؛ لویاتان هابز به عنوان یک متن کلاسیک رئالیستی و رساله به سوی صلح پایدار کانت را هم باید به عنوان مانیفست نظریات لیبرالیستی روابط بین‌الملل تلقی کرد.علت ذکر این مقدمات در این نوشتار این بود که به ماهیت سیاست خارجی امریکا در منطقه غرب آسیا و تعارضات نظری و عملی آن با سهولت بیشتری پرداخته شود. در این نوشته، از یک‌سو، مفروضات نظری و پایه‌هایی که امریکایی‌ها سعی در توجیه اقداماتشان برحسب آنها دارند، مورد بازخوانی، واکاوی و اعتبارسنجی قرار خواهند گرفت و از سوی دیگر، اجمالاً به نظم آینده منطقه و سناریوهای احتمالی کلان در این خصوص پرداخته خواهد شد.
انسجام‌گرایی یا مبناگرایی؟
تقابل نظریات انسجام‌گرا و مبناگرا را در ساحت‌های مختلف می‌توان جست‌وجو کرد؛ از جمله در معرفت‌شناسی و کشف نظریه صدق باورها یا در روش‌شناسی عمومی و سایر حوزه‌ها ازجمله همین روابط بین‌الملل. مبناگرایی در پی ارائه تفسیری از صدق منطقی است که برحسب آن، گزاره‌ای را می‌توان صادق تلقی کرد که در نهایت مبتنی بر باورهای پایه‌ای یقینی از جمله بدیهیات و اولیات منطقی باشد که خود آنها دیگر هیچ ابتنایی جز بر صدق و بداهت ذاتی خودشان ندارند. در مقابل، انسجام‌گرایی معیار صدق و کذب یک باور یا گزاره را در سازگاری عرضی آن با مجموعه‌ای از باورها و گزاره‌های همسان و هم‌سنخ می‌بیند. پرسشی که اکنون مجال طرح می‌یابد این است که آیا طرح پرسش از تقابل مبناگرایی یا انسجام‌گرایی در روابط بین‌الملل - ولو به نحو تمثیلی و استعاری- نیز قابل توجیه است؟ در پاسخ می‌توان نشانه‌هایی برای تأیید این مدعا ذکر کرد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود؛ اما پیش از آن باید متذکر شد که پرسش فوق جنبه مقدماتی دارد و پرسش اصلی، راجع به زیرنهاد دوگانه سیاست خارجی امریکا در خصوص این تقابل است که البته بعد از پاسخ مثبت به پرسش نخست، مجال طرح می‌یابد. به تعبیر دیگر، آنچه در ادامه می‌آید، ارزیابی میزان تطابق مفروضات نظری و اقدامات عملی سیاست خارجی منطقه‌ای دولت امریکا درکنار تحلیل نشانه‌هایی است که ساختار آن را تشکیل می‌دهند.
همان‌طور که اشاره شد، سیاست خارجی امریکا با چالش دوگانگی مواجه است؛ به نحوی که مفروضات نظری آن عمیقاً در تعارض با عملکرد این دولت قرار دارند؛ درحقیقت، آنچه امریکایی‌ها چند قرن است که آن را به عنوان اصول سیاست خارجی خود تبلیغ می‌کنند، نوعی لیبرالیسم آرمان‌گرایانه و اخلاقی است که غایت آن صلح بین‌المللی است؛ درحالی که آنچه در عمل اتفاق افتاده، اجرای رئالیسمی خشن، تهاجمی، جنگ‌طلبانه و توسعه‌طلبانه بوده است. یکی از نمودهای این تعارض و رویکرد دوگانه را در تقابل رهیافت‌های مبناگروانه و انسجام‌گروانه دولت امریکا می‌توان تشخیص داد، علت اساسی آن نیز یک چیز است و آن غلبه گرایش‌های پراگماتیستی و منفعت‌طلبانه و فایده‌گرایانه در نهاد زیست‌جهان امریکایی‌ها است.
دولت امریکا ناگزیر از خروج از غرب آسیا است، حداقل به لحاظ نظامی تردیدی نیست که در آینده نزدیک، امریکا در منطقه حضور نظامی نخواهد داشت. تاریخ سیاست خارجی امریکا مؤید چالش دوگانگی و رویکردهای متناقض ازجمله مبناگرایی و انسجام‌گرایی این دولت در منطقه بوده که نمود مبناگرایانه آن را می‌توان در تلاش امریکا برای تبدیل ایران پیش از انقلاب به قدرت اول نظامی منطقه و مرجع سرکوب نیروهای ضدامریکایی تشخیص داد. به بیان دیگر، انگیزه امریکایی‌ها در فروش سلاح به دولت پهلوی دوم چیزی نبود جز تبدیل ایران به قدرت پایه منطقه که سایر قدرت‌ها ذیل این ژاندارم حافظ منافع امریکا و صهیونیسم تعریف می‌شدند. این درحالی بود که چنین سیاستی که به شاه و سایر دولت‌های سرسپرده، حق و قدرت سرکوب نامحدود می‌داد، در تعارض محض با مفروضات نظری مذکور ازجمله تبلیغ آزادی و دموکراسی و چندجانبه‌گرایی بود. اما آنچه در حال حاضر شاهدش هستیم نوعی ایجاد توازن قدرت در غرب آسیا است.
موازنه قوا؛ نظم مطلوب امریکا
گفته شد که امریکا ناگزیر از خروج از غرب آسیا است و به دنبال کاهش هزینه‌های این خروج و مهار قدرت ایران است. امریکایی‌ها قصد دارند این کار را از طریق ایجاد موازنه قوا میان قدرت‌های منطقه انجام دهند. نظم مطلوب امریکا، دیگر نظمی مبناگرایانه نخواهد بود که یک دولت به عنوان قدرت پایه و مرجع امنیتی، منافع امریکایی‌ها را تضمین و نمایندگی کند؛ بلکه در پی ایجاد نظمی انسجام‌گرایانه هستند که از طریق ائتلاف‌سازی و چندجانبه‌گرایی قابل اجرا است. مصادیق متعددی برای این موضوع می‌توان برشمرد؛ ازجمله فروش سلاح به کشورهای منطقه مثل مصر و عربستان، تلاش برای تحقق معامله قرن، معاهده کواد میان امریکا، رژیم صهیونیستی، امارات و هند و نهایتاً برجام.تحلیل هر یک از این موارد در کنار پرداختن به تمام ابزارها و اهداف امریکایی‌ها، فرصت مستقل و مبسوطی را می‌طلبد و در اینجا صرفاً از جهت اخذ تأیید به آنها اشاره شد. همچنین، برای تحلیل جامع‌تر، بایسته است به مواردی که امریکایی‌ها به آنها به چشم تهدیداتی برای امنیت ملی خود می‌نگرند هم اشاره کرد. ایران و متحدان منطقه‌ای ایران، یقیناً اصلی‌ترین تهدید برای منافع امریکا و رژیم صهیونیستی تلقی می‌شوند؛ چراکه امریکا سایر تهدیدات ازجمله گروه‌های سلفی و تروریستی را می‌تواند به ابزار و فرصتی برای تأمین منافعش تبدیل کند؛ اما بنا به ذات سیاست خارجی جمهوری اسلامی و متحدانش، چنین چیزی اساساً متصور و ممکن نیست. به لحاظی حتی می‌توان گفت که تمام این تحولات -از خروج تا برجام و ائتلاف‌سازی علیه ایران- همگی در راستای مهار قدرت جمهوری اسلامی و متحدان منطقه‌ای ایران صورت می‌گیرند.پرسشی که در این موضع قابلیت طرح می‌یابد این است که آیا این نظم مطلوب امریکا در عمل، امکان تحقق دارد؟ اگر آری، حدود آن تا کجا گسترش خواهد یافت؟ حقیقت این است که برای این هدف راهبردی امریکایی‌ها هم می‌توان به برخی ظرفیت‌ها و ابزارهای ایجابی اشاره کرد و هم می‌توان عوامل سلبی و موانع متعددی که نظم آرمانی امریکایی‌ها را ناممکن می‌سازند، برشمرد. پیش از ذکر ابزارها و موانع، باید به این موضوع اشاره کرد که روابط ایران با کشورهای منطقه در سه سطح تحلیل می‌شود؛ هم‌پیمانان و متحدان، کشورهای رقیب و در نهایت دولت‌های دشمن. حزب‌الله لبنان، نیروهای مقاومت عراق، انصارالله در یمن و دولت سوریه ازجمله اصلی‌ترین متحدان جمهوری اسلامی هستند و ترکیه، مصر و قطر از جهاتی رقبای ایران محسوب می‌شوند و دولت صهیونیستی هم به عنوان دشمن ذاتی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود. برخی کشورها مانند عربستان سعودی هم میان رقیب و دشمن در نوسان‌اند. متحدان منطقه‌ای امریکا ازجمله برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و رقبای منطقه‌ای ایران مانند ترکیه و مصر کشورهایی هستند که امریکا روی توان آنها برای مقابله با روند هژمون شدن جمهوری اسلامی در منطقه حساب باز کرده و ایران و متحدانش هم به عنوان اصلی‌ترین موانع تحقق نظم مطلوب امریکایی‌ها در آینده منطقه محسوب می‌شوند. صرف‌نظر از چالش‌ها و موانع منطقه‌ای ایجاد نظم مطلوب امریکا، باید به مخالفان فرامنطقه‌ای امریکا ازجمله چین و روسیه به عنوان دومین چالش اصلی پیش‌روی دولت امریکا اشاره کرد. ناگفته نماند که مواردی که به عنوان ابزارها، ظرفیت‌ها و شرکای امریکا به آنها اشاره شد مثل عربستان، رژیم صهیونیستی و ترکیه و... خود با چالش‌ها و مشکلات اقتصادی، سیاسی و امنیتی متعدد و عمیقی دست و پنجه نرم می‌کنند که درصورت ائتلاف نیز تعبیرکننده خواب امریکایی‌ها برای منطقه نخواهند بود.

لاله مهرزاد/ دیروز در هفدهمین روز جنگ اوکراین، تحرکات گسترده روسیه در حومه کی‌یف که از دو روز قبل شروع شده است، موجب گمانه‌زنی‌ها برای آغاز عملیات روسیه در پایتخت اوکراین شد. این گمانه‌زنی‌ها در حالی است که «ولودیمیر زلنسکی» اعلام کرده، اوکراین در لحظه سرنوشت‌سازی قرار دارد.
به گزارش سایت شبکه خبری «الجزیره»، تصاویر هوایی که کمپانی «مکسر» منتشر کرده نشان می‌‌دهد، نیروهای روسیه تجمع بی‌سابقه‌ای در اطراف شهر کی‌یف داشته‌اند و فقط 5 کیلومتر با حومه شهر و 14 کیلومتر با مرکز آن فاصله دارند. چرنیهف در شمال کی‌یف نیز در محاصره نیروهای روسیه قرار دارد. با این حال ارتش روسیه تا عصر دیروز، حرکتی که نشان‌دهنده خیز آن برای حمله به این دو شهر باشد، انجام نداده بود. هرچند که رسانه‌های غربی و شهروندان کی‌یف از نگرانی‌های خود برای احتمال حمله روسیه به پایتخت اوکراین سخن می‌‌گفتند. تحرکات روسیه در حومه اوکراین در حالی بود که شهروندان کی‌یف از شنیده شدن صدای چندین انفجار در بامداد شنبه خبر دادند و اعلام کردند این انفجارها که حاکی از حملات ارتش روسیه به کی‌یف بود، شدیدترین حملاتی بود که در17 روز اخیر علیه این شهر صورت گرفته‌ است.
تحرکات روسیه در حومه کی‌یف در حالی است که همزمان «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین، از طریق پیامی ویدیویی، کشورش را در حساس‌ترین زمان تاریخی خود توصیف کرد و گفت: «نمی‌توانم بگویم چقدر طول می‌‌کشد تا بتوانیم در سرزمین‌های خود آزاد و رها باشیم، اما می‌‌توانم بگویم که روزی این کار را خواهیم کرد.» او همچنین خبر داده در مذاکراتی با صدراعظم آلمان و رئیس‌جمهور فرانسه، درباره فشارها بر روسیه برای آزادسازی شهردار ملیتوپل که روز جمعه توسط نیروهای روسیه اسیر شد، مذاکره کرده است. رئیس جمهوری اوکراین در پایان از روسیه خواست همچنان به گشایش کریدورهای امن ادامه دهند. این در حالی است که او پیش‌تر اعلام کرده بود، از 4 شهری که کریدور امن در آنها ایجاد شده بود، 7 هزار شهروند خارج شده‌اند. با این حال هنوز وضعیت خروج شهروندان ماریوپل مشخص نیست.
نشست بی‌نتیجه سازمان ملل
جمعه‌شب نماینده روسیه در سازمان ملل، در نشست فوری شورای امنیت، امریکا را متهم به تحقیقات بیولوژیکی در اوکراین به منظور تهیه و تولید سلاح‌های بیولوژیکی در این کشور کرد. به گزارش سایت «بولتن علوم هسته‌ای»، نماینده روسیه در آغاز سخنان خود اعلام کرد، اسنادی که روسیه به دست آورده نشان می‌‌دهد امریکا در حال آزمایش‌هایی با پاتوژن‌های خطرناک مثل آنفلوانزای پرندگان بوده است. اما «لیندا توماس گرینفیلد» در پاسخ به این اتهامات مدعی شد: «ماه گذشته آنتونی بلینکن هشدار داد، روسیه بهانه‌ای برای حمله بیولوژیکی پیدا خواهد کرد. امروز این کشور دقیقاً در حال انجام همان کار است.» هرچند در این جلسه همان طور که انتظار می‌‌رفت، نمایندگان اغلب کشورهای عضو که به نوعی متحد امریکا محسوب می‌‌شوند، حاضر به محکوم کردن فعالیت‌های پنتاگون در اوکراین نشدند و از جمله «باربارا وودوارد»، سفیر انگلیس در سازمان ملل گفت: «روسیه تئوری‌های توطئه بی‌اساسی را طرح می‌‌کند» اما «ژانگ جون»، نماینده چین در سازمان ملل با طرح پرسش‌هایی درباره فعالیت‌های بیولوژیکی ارتش امریکا در نقاط مختلف جهان تأکید کرد: «نگرانی‌های روسیه باید مورد توجه قرار گیرد.»

«جعفر صدر» که از سال 1398 تاکنون سفیر عراق در انگلیس است، تنها فرزند «محمد باقر صدر»، مرجعیت دینی است که سال 1980 میلادی به دستور صدام اعدام شد

یاسین عبادی/ با گذشت چند ماه از انتخابات اکتبر 2021 در عراق، اختلاف موجود بین جریان‌های سیاسی بخصوص بین جریان صدر و گروه چهارچوب هماهنگی (جریانی که بعد از انتخابات اکتبر 2021 با اجماع همه گروه‌های شیعی به جز جریان صدر تشکیل شد)، مسأله انتخاب رئیس جمهور را در ‌هاله‌ای از ابهام فرو برده است.
تا چند روز پیش اخباری که از اردوگاه جریان‌های سیاسی عراق به گوش می‌‌رسید نشان می‌‌داد در جلساتی که بین دو جریان برگزار شد اتفاق نظری در باره نخست وزیر به دست نیامد. با وجود این روز گذشته بعد از برقراری تماس تلفنی «مقتدی صدر» با «نوری المالکی»، رئیس ائتلاف دولت قانون به نظر رسید انتخاب نخست وزیر در کوتاه مدت ممکن و محتمل است. یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های‌ نشستن بر کرسی نخست وزیری، «جعفر صدر»، پسر عموی «مقتدی صدر» است. نامی که در گذشته هم بر سرزبان‌ها بود اما اکنون با توجه به کنار گذاشته شدن «مصطفی الکاظمی» از لیست نهایی پست نخست وزیری، نزدیک‌ترین گزینه برای کسب این پست است. هرچند وی سابقه سیاسی زیادی ندارد، اما اگر بتواند اجماع بیت شیعی را به دست بیاورد، می‌‌تواند دولت وحدت ملی را تشکیل دهد.
«مقتدی صدر» در ابتدا خواهان انتخاب مجدد «مصطفی الکاظمی» برای پست نخست وزیری بود، اما گروه چهارچوب هماهنگی «مصطفی الکاظمی» را به عنوان خط قرمز خود تعیین و اعلام کرد هیچ گاه با انتخاب مجدد وی موافقت نخواهند کرد. علاوه بر آن، وضعیت داخلی عراق بخصوص وضعیت اقتصادی و همچنین چالش با حشدالشعبی و گروه‌های مقاومت عراق باعث شد نام «مصطفی الکاظمی» به عنوان نخست وزیر آینده از لیست «مقتدی صدر» خط بخورد. از همین رو به نظر می‌‌رسد، گروه چهارچوب هماهنگی به عنوان یکی از اضلاع مهم فرایند سیاسی عراق، با جریان صدر بر سر انتخاب «جعفر صدر» به توافق رسیده باشد.
از تحریم تا استقبال
«جعفر صدر» که از سال 1398 تاکنون سفیر عراق در انگلیس است، تنها فرزند «محمد باقر صدر»، مرجعیت دینی است که سال 1980 میلادی به دستور صدام اعدام شد. «جعفر صدر» در انتخابات ۲۰۱۰ پارلمانی عراق در اعتراض به فساد اداری و مالی در نظام سیاسی حاکم بر این کشور، به رغم کسب آرای لازم مردمی، از ورود به پارلمان خودداری کرد. اما اخیراً به فعالیت در دستگاه دولتی تمایل نشان داده است. برخی گزارش‌ها حاکی است، وی با حمایت و تشویق «مقتدی صدر»، رهبر جریان صدر حاضر به فعالیت در پست‌های دولتی شده و در این راستا دستگاه دیپلماسی را برای فعالیت دولتی خود برگزیده است. او در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۰  به‌جای آن که مانند دیگر نزدیکانش در فهرست جریان صدر قرار گیرد به ائتلاف دولت قانون پیوست و کاندیدای پنجم این ائتلاف در استان بغداد بود.
کاندیدایی مورد طبع همه
هرچند به جز آنچه اشاره شد، اطلاعات زیادی در مورد «جعفر صدر» وجود ندارد، اما به نظر می‌‌رسد با توجه به توافقات صورت گرفته در بیت شیعی، گزینه‌ای به مراتب مناسب‌تر از «مصطفی الکاظمی» برای عراق باشد. زیرا عراق تاکنون بجز چالش‌های مختلفی که با آنها دست و پنجه نرم می‌‌کرد، با مسأله نوع عملکرد نخست وزیر در بحران‌های این کشور نیز روبه‌رو بود. «جعفر صدر» می‌‌تواند با توافقات صورت گرفته و تشکیل دولت وحدت ملی، عراق را از بحران‌ها و چالش‌های فعلی، خارج سازد. بخصوص که یکی از مخالفان اصلی دولت‌های عراق در سال‌های گذشته، شخص «مقتدی صدر» بوده است که بعد از پیروزی در انتخابات اکتبر 2021 و کسب 73 کرسی، تبدیل به بخش اصلی فرایند تشکیل دولت شده است. از همین رو نامزدی «جعفر صدر» برای پست نخست وزیری که به پیشنهاد «مقتدی صدر» بوده است، به نظر می‌‌رسد با مخالفت جدی در بین سایر گروه‌های شیعی مواجه نباشد و نخست وزیر آینده عراق بزودی معرفی شود و با تحقق گمانه‌زنی‌ها درباره «جعفر صدر»، عراق نیز از بن بست سیاسی و خلأ قدرت خارج شود و بار دیگر به عرصه سیاسی منطقه و جامعه بین‌الملل برگردد. بویژه که با توجه به تغییرات درحال وقوع در نظم بین‌الملل و سرریز شدن آن به منطقه، شاهد تأثیرات این وقایع بر عراق هم خواهیم بود و انتخاب نخست وزیر با اجماع بالای بیت شیعی، می‌‌تواند هم پشتوانه‌ای بسیار مستحکم برای نخست وزیر آینده باشد و هم عراق را از وضعیت ناکارآمد داخلی خارج سازد.

گروه راه و شهرسازی/ سیگنال سقوط قیمت به بازار اوراق وام مسکن مخابره شد. بررسی‌ها از شروع روند کاهش قیمت در بازار امتیاز وام مسکن خبر می‌دهد. قیمت اوراق تسهیلات مسکن در حالی از نقطه جوش فراتر است که بررسی‌ها حاکی از شروع کاهش قیمت در این بازار در روزهای پایانی سال‌جاری است.
برآوردهای صورت گرفته براساس سطح متوسط قیمت هر فقره اوراق ۵۰۰ هزار تومانی تسهیلات مسکن نشان می‌دهد، در حالی که میانگین قیمت اوراق در نیمه اول اسفند ماه امسال به بیش از ۱۵۸ هزار تومان رسیده بود اما در روز ۱۵ اسفند متوسط قیمت هر فقره اوراق به سطح ۱۳۳ هزار تومانی نزول کرد.
این موضوع می‌تواند به معنای شروع فرود قیمت‌ها در بازار اوراق تسهیلات مسکن باشد. متوسط قیمت هر فقره اوراق تسهیلات مسکن در حالی در نیمه اسفند ماه به ۲.۵ برابر میانگین قیمت اوراق در اسفند سال گذشته- ۹۹- رسیده است که برآوردها از رشد ۱۵۰ درصدی قیمت اوراق در این بازه زمانی-یکسال منتهی به نیمه اسفند ۱۴۰۰- خبر می‌دهد.
متوسط قیمت اوراق مسکن برای اولین بار یک رکورد تاریخی را به ثبت رسانده است. در حالی که در تمام سال‌های گذشته متوسط قیمت هر فقره اوراق ۵۰۰ هزار تومانی وام مسکن و در بالاترین حالت در کانال ۷۰ هزار تومان قرار داشت، بازار معاملات اوراق وام مسکن در سال ۱۴۰۰ در نقطه جوش قیمت در مقایسه با سال‌های قبل به کار خود خاتمه خواهد داد.
به این معنا که سطح متوسط قیمت هر فقره اوراق وام مسکن دست‌کم تا آخر امسال از کانال ۱۰۰ هزار تومان پایین‌تر نخواهد آمد. با این حال علائم کاهش قیمت اوراق وام مسکن در بازار معاملات اوراق رصد می‌شود.
در شرایطی که متوسط قیمت هر فقره اوراق در نیمه اول اسفند در کانال ۱۵۰ هزار تومان در نوسان بود، گزارش‌های رسمی حاکی است در روز ۱۵ اسفند سطح ۱۳۳ هزار تومانی متوسط قیمت برای اوراق به ثبت رسید. این موضوع را می‌توان به معنای آغاز روند بازگشت قیمت اوراق به عقب و مقدمه‌ای برای سقوط قیمت‌ها در ماه‌های آینده تعبیر کرد.
با این حال، قیمت اوراق تسهیلات مسکن در زمستان امسال یک رکوردشکنی تاریخی را به ثبت رساند. چرا که در سال‌های گذشته تنها در برخی روزهای محدود، متوسط قیمت هر فقره اوراق از مرز ۱۰۰ هزار تومان عبور کرده بود اما بلافاصله از کانال ۱۰۰ هزار تومانی به عقب برگشته بود. این اولین بار در تاریخ بازار معاملات اوراق تسهیلات مسکن است که قیمت اوراق از کانال ۱۰۰ هزار تومان فراتر رفته و حتی در برخی از روزهای زمستان به مرز کانال ۱۷۰ هزار تومانی نیز رسید.
آمارها و محاسبات صورت گرفته نشان می‌دهد متوسط قیمت هر فقره اوراق تسهیلات مسکن در سال ۹۶ یعنی یکسال قبل از شروع رشد شدید قیمت‌ها در بازار مسکن و در شرایطی که بازار معاملات مسکن در شرایط عادی قرار داشت در کانال ۷۲ هزار تومان قرار داشت. در سال ۹۶ متوسط قیمت اوراق مسکن معادل ۷۲ هزار و ۲۰۰ تومان به ثبت رسید. در این سال عمده متقاضیان حاضر در بازار مسکن، مصرف‌کننده‌ها بودند و خانه‌اولی‌ها نیز بخش زیادی از متقاضیان را به خود اختصاص می‌دادند. در سال ۹۶ همچنین فاصله بین سطح پوشش وام مسکن با قیمت واحدهای مسکونی کمتر از سال‌های بعد بود و همین موضوع باعث می‌شد عمده خرید و فروش‌ها در بازار اوراق وام مسکن به قصد خریدهای مصرفی ملکی انجام شود.
در سال ۹۷ و همزمان با شروع جهش قیمت در بازار مسکن و به تبع آن کاهش سطح پوشش‌دهی وام خرید مسکن از هزینه خرید آپارتمان، متوسط قیمت اوراق وام مسکن به کانال ۶۰ هزار تومان سقوط کرد. در این سال میانگین قیمت هر فقره اوراق وام مسکن به ۶۱ هزار و ۴۰۰ تومان رسید و در کف قیمتی قرار گرفت. علت این موضوع کاهش تقاضای خرید مسکن از سوی متقاضیان مصرفی به‌دنبال جهش قیمت مسکن و همچنین کاهش کارآمدی وام مسکن به‌دلیل عدم افزایش و به روزرسانی سقف تسهیلات بود. در سال ۹۸ و به‌دنبال خروج تقریباً کامل تقاضای مصرفی از بازار به‌دلیل ادامه جهش و همچنین عدم اراده سیاستگذار برای متناسب‌سازی سقف تسهیلات خرید مسکن با قیمت واحدهای مسکونی، متوسط قیمت اوراق به زیر سطح قیمتی یعنی کانال ۴۰ هزار تومانی سقوط کرد. رکورد کمترین سطح قیمت اوراق در ۵ سال گذشته مربوط به سال ۹۸ است که متوسط قیمت هر فقره اوراق تسهیلات مسکن در آن به ۶۱ هزار و ۴۰۰ تومان نزول کرد.
در سال ۹۹ یعنی آخرین سال جهش قیمت در بازار مسکن، متوسط قیمت اوراق معادل ۶۶ هزار و ۲۰۰ تومان به ثبت رسید. اسفند ۹۹ متوسط قیمت هر فقره اوراق تسهیلات مسکن معادل ۵۳ هزار و ۳۰۰ تومان بود. به این معنا که بازار معاملات اوراق مسکن در اسفند ۹۹ در کانال حداقلی یعنی کانال ۵۰ هزار تومان به کار خود خاتمه داد.
عامل مهم جهش قیمت اوراق
در حالی که از ابتدای امسال تا مهرماه، متوسط قیمت هر فقره اوراق در بیشترین حالت در کانال ۷۰ هزار تومان قرار داشت، از آبان ماه متوسط قیمت اوراق شروع به رشد کرد. دو عامل مهم در صعود تاریخی قیمت اوراق در پاییز و زمستان امسال نقش داشته است. عامل اول مربوط به افزایش دو برابری سقف وام خرید واحدهای مسکونی در سراسر کشور است. مهرماه امسال مصوبه شورای پول و اعتبار در خصوص افزایش سقف تسهیلات خرید و جعاله مسکن به دو برابر ارقام قبلی ابلاغ شد. همزمان با این ابلاغیه تقاضا برای خرید مسکن افزایش یافت. بعد از حدود دست‌کم دو سال از خروج تقاضای مصرفی از بازار مسکن، بخشی از تقاضای مصرفی به‌دلیل افزایش سقف وام مسکن وارد بازار شده وتقاضا برای دریافت وام و در نتیجه خرید اوراق افزایش یافت.
با‌ وجود عرضه حجم مناسب اوراق جدید به بازار و همچنین نبود تقاضای هیجانی برای خرید اوراق که منجر به کمبود اوراق مورد تقاضای خریداران مسکن شود، اما اقدام فروشنده‌ها برای عرضه اوراق با قیمت‌های بالا و افزایش هر روزه آن، منجر به صعود قیمت اوراق در کانال‌های بالاتر شد تا جایی که در برخی از روزها متوسط قیمت اوراق در برخی از نمادها به مرز کانال ۱۷۰ هزار تومان رسید. با این حال علائم دریافتی از بازار اوراق در روزهای اخیر نشان دهنده عدم پذیرش سطوح بالای قیمتی اوراق از سوی متقاضیان مسکن است.
پیام کاهنده به بازار اوراق
با این حال همزمان با مشاهده علائم کاهش قیمت در بازار مسکن و امیدواری نسبت به بروز رویدادهای مثبت در داخل و خارج بازار ملک که در نهایت بر کاهش سطح قیمت‌ واحدهای مسکونی نیز اثرگذار خواهد بود، سیگنال‌های کاهنده به بازار اوراق نیز مخابره شده است. در بهمن ماه به‌دنبال افزایش امیدواری متقاضیان خرید مسکن برای کاهش سطح قیمت‌ها، تقاضای خرید مسکن نیز نسبت به دی ماه کاهش یافت. در این ماه بعد از سه ماه متوالی رشد قابل توجه حجم معاملات مسکن، تعداد معاملات خرید ملک در تهران ۱۳ درصد کاهش یافت. هر چند این کاهش به معنای خروج کامل متقاضیان از بازار نیست و علائمی مبنی بر انتظار آنها در حاشیه بازار برای کاهش قیمت رصد می‌شود. همین رویداد و همین خوش‌بینی نسبت به وضعیت قیمت مسکن در آینده به بازار اوراق نیز سرایت کرده است. همزمان با این رویداد، قیمت اوراق نیز در مسیر نزول قرار گرفته است و متوسط قیمت هر ورقه، در نیمه اسفند ماه در مقایسه با ابتدای این ماه، دو کانال به عقب بازگشته است.
انتظار می‌رود در سال بعد باز هم شاهد بازگشت به عقب قیمت اوراق باشیم. چرا که هم‌اکنون این بازار با حباب قیمتی همراه است و در سطح نامتعارف قرار دارد. سطح متعارف قیمت اوراق وام مسکن در محدوده کانال ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان است و انتظار می‌رود قیمت اوراق تا این سطوح قیمتی و حتی بیشتر افت کند.

فریبا خان احمدی
خبرنگار
کمی بیش از 7 ماه از آغاز به کار کابینه دولت سیزدهم می‌گذرد. در این میان چالش‌ها و دستاوردهای نظام سلامت کشور همیشه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولان بالادستی کشور مطرح است. رئیس سازمان غذا و دارو در حالی ریاست مهم‌ترین ارگان مرتبط با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را عهده دار شد که به‌دلیل پیش خور شدن ارز دارو در نیمه اول سال کمبود اقلام دارویی در کشور گلایه‌های بیماران زیادی را در پی داشت. اوج‌گیری موج پنجم کرونا و مصرف بالای داروهای مورد نیاز بیماران کرونایی و تأمین داروهای بیماران خاص و نادر مهم‌ترین چالش پیش روی حوزه غذا و دارو بود. منابع خالی از ارز دست مسئولان را برای وادارت هرگونه اقلام دارویی و مواد اولیه بسته بود و فائق آمدن بر این مشکلات جز با همراهی‌های رئیس جمهور میسر نبود. گرچه خزانه هیچ پولی برای تأمین دارو نداشت اما با دستور رئیس جمهور یک و نیم میلیارد دلار مجدداً برای تأمین ارز دارو تخصیص داده شد که پس از تأمین 700 میلیون دلار آن، کمبود اقلام دارویی از 200 قلم به 60 قلم رسید. از طرفی باز شدن فهرست دارویی کشور، تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار و تدوین اساسنامه سازمان غذا و دارو را باید به این دستاوردها در چند ماهه اخیر اضافه کرد.

چالش ارز دارو همه وقت‌مان را گرفت
دکتر بهرام دارایی رئیس سازمان غذا و دارو درباره مهم‌ترین اتفاقات حوزه سلامت در بخش تأمین دارو و تجهیزات پزشکی در یک سال گذشته به «ایران» می‌گوید: در سال 1400 همچون سال 99 کشور درگیر بیماری کرونا بود. تأمین دارو و تجهیزات مورد نیاز مراکز درمانی یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که در حوزه کنترل و مقابله با بیماری کووید19 مطرح می‌شود؛ چرا که سازمان غذا و دارو به‌عنوان متولی اصلی تأمین داروی کشور و دسترسی بیماران به داروهای مورد نیاز و نظارت بر کیفیت، ارائه خدمات و اتخاذ برنامه‌ریزی‌های لازم برای جلوگیری از کمبودهای دارویی نقش اصلی را بر عهده دارد.به گفته دکتر دارایی مهم‌ترین چالش سازمان غذا و دارو در تأمین و دسترسی به دارو و تجهیزات مورد نیاز بیماران، تأمین ارز مورد نیاز صنایع است. در لایحه بودجه سال 1400، فقط دو میلیارد دلار برای حوزه دارو و تجهیزات پزشکی در نظر گرفته شد. در حالی که در سال 1397 که اپیدمی کرونا وجود نداشت و مصرف طبیعی کمتر از سال 1400 بود، حدود 4 میلیارد دلار ارز برای تأمین دارو و تجهیزات پزشکی تأمین شده بود اما در سال 1400 با وجود بیماری کرونا و افزایش مصرف داروها بخصوص داروهایی که در پیک‌های مختلف کرونا مصرف‌شان به‌طور مقطعی افزایش پیدا می‌کند فقط دو میلیارد دلار برای ارز دارو و تجهیزات پزشکی در نظر گرفته شد که این میزان نیز در شش ماهه اول سال تمام شد و چالش جدی را برای سازمان غذا و دارو به‌وجود آورد.
رئیس سازمان غذا و دارو در ادامه می‌افزاید: با تغییر دولت و روی کار آمدن دولت سیزدهم این چالش به سمع و نظر شخص رئیس جمهور رسید و ایشان دستور دادند بررسی‌های لازم صورت گرفته و وزارت بهداشت درخواست لازم برای تأمین مابقی ارز مورد نیاز را برای 6 ماهه دوم سال‌جاری ارائه داد. بر همین اساس نیز وزارت بهداشت درخواست یک و نیم میلیارد دلار ارز برای تأمین پایدار دارو در سال 1400 را داده که از این رقم فعلاً 700 میلیون دلار آن به تصویب رسیده و تا این لحظه (14 اسفند1400) فقط نیمی از آن تأمین شده است. او با بیان اینکه عدم تأمین ارز بموقع و کافی برای صنایع کالاهای سلامت محور چالش بزرگی برای نظام سلامت کشور بود، عنوان می‌کند: عدم تأمین بموقع و کافی ارز موجب شد بیش از 90 درصد بار اجرایی کار ما به این موضوع معطوف شود. در حالی که سازمان غذا و دارو وظایف مختلفی هم در حوزه نظارت بر کیفیت سلامت غذا، مکمل‌ها و فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی و تجهیزات پزشکی و موارد دیگر بر عهده دارد اما به خاطر همین چالش ارزی عمده بار سازمان غذا و دارو معطوف به بحث تأمین ارز مورد نیاز دارو بود.
رئیس سازمان غذا و دارو در پاسخ به اینکه دولت چطور توانسته داروی مورد نیاز بیماران را تأمین کند؟ عنوان می‌کند: با روی کار آمدن دولت و تخصیص 700 میلیون دلار و تأمین حدود 350 میلیون دلار آن، سازمان غذا و دارو داروهای مورد نیاز بیماران را به ترتیب ضرورت و اولویت تأمین می‌کند. از طرفی درخواست‌های مرتبط با تولید و تأمین محصولات مورد نیاز را به‌صورت سریع رسیدگی و در صورت نیاز تأمین می‌کرد. همه این برنامه‌ریزی‌ها باعث شد در وضعیت فعلی بیش از 60 یا 70 قلم کمبود دارویی نداشته باشیم و اگر این تدابیر و برنامه‌ریزی صورت نمی‌گرفت، شاید کمبودهای دارویی به بیش از 200 قلم نسبت به وضعیت فعلی می‌رسید. این دستاوردی بود که با وجود کمبود منابع ارزی توانستیم کمبودهای دارویی را مدیریت کنیم.دکتر دارایی با بیان اینکه دومین دستاورد سازمان غذا و دارو در سال 1400 تدوین اساسنامه سازمان غذا و دارو بعد از 11 سال بود، می‌گوید: این اساسنامه به وزارت بهداشت ارسال شده تا در اسرع وقت به هیأت وزیران برای تصویب ارسال شود. اساسنامه مذکورباید در سال 1390 که سازمان غذا و دارو تشکیل شد بعد از دو الی سه ماه تدوین و ارائه می‌شد ولی 11 سال طول کشید و روی میز مانده بود ولی سازمان غذا و دارو در این دوره این اساسنامه را تدوین کرد. به گفته وی، اگر از مشکلات ارزی دارو و چالش‌های مرتبط با آن رهایی پیدا کنیم و مشکلات کمبودهای دارویی به حداقل برسد قطعاً سازمان غذا و دارو وظایف مهم نظارتی خود را در جهت افزایش کیفیت و ایمنی کالاهای سلامت محور قرار داده و نظارت‌های جدی‌تری در این حوزه‌ها داشته باشد.
دکتر دارایی گسترش نهضت شفافیت را یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سازمان غذا و دارو در پنج ماه گذشته می‌داند و می‌گوید: پس از گسترش نهضت شفافیت، آمارنامه چهار ساله مواد اولیه دارویی یعنی از سال 96 تا 99 تدوین شد. این آمارنامه برای اولین بار در کشور ایجاد شده که اتفاقات بی‌نظیری را در پی خواهد داشت.
رئیس سازمان غذا و دارو در ادامه به تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار اشاره کرده و عنوان می‌کند: درگاه ملی صدور مجوزهای کسب و کار در جهت هم‌افزایی و تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار که جزو دستورهای رئیس‌جمهور بود ایجاد شد. سازمان غذا و دارو نیز همراستا با سیاست‌های دولت بحث بارگذاری مدارک و مجوزهای مورد نیاز را در دستور کار قرار داد. بر اساس تجمیع مجوزها و جلسات مختلف با مدیران و کارشناسان وزارت اقتصاد، تا کنون مجوزهای صادر شده توسط سازمان در این سامانه بارگذاری شده است که مربوط به حوزه دارو، غذا، مکمل‌ها، تجهیزات پزشکی و محصولات آرایشی و بهداشتی است. بنابراین بر خلاف صحبت‌هایی که در رسانه‌ها می‌شود سازمان غذا و دارو از پیش رو‌ترین سازمان‌ها و ارگان‌ها در بحث صدور مجوز کسب و کارها و بارگذاری مدارک مورد نیاز است.وی همچنین باز شدن فهرست دارویی کشور را یکی از اتفاقات و دستاوردهای مهم در نظام دارویی کشور عنوان می‌کند و می‌گوید: باز شدن فهرست نظام دارویی کشور دستاورد مهمی بود. در حالی که فهرست دارویی کشور در سه سال گذشته با بی‌تدبیری‌ها و به بهانه جلوگیری از افزایش هزینه‌های دارویی بسته شد و همین اقدام نابخردانه باعث شد بیماران به داروهای جدید و مولکول‌های جدیدی که در دنیا توسعه پیدا می‌کند، دسترسی نداشته باشند. در حالی که برخی بیماران برای ادامه درمان‌شان نیاز به داروهای جدید دارند 20 مولکول دارویی وارد فهرست دارویی کشور شده که این مولکول‌ها چندین سال بود پشت فهرست دارویی کشور مانده بودند.
رئیس سازمان غذا و دارو درباره مزیت ورود مولکول‌ها به فهرست دارویی کشور نیز عنوان می‌کند: تسهیل ورود دارو به فهرست، باعث نوآوری و شکوفایی صنایع دارویی شده و با حمایت‌های انجام شده از شرکت‌های دانش بنیان، رشد فناوری در حوزه داروهای جدید و با فناوری بالا سرعت بیشتری پیدا می‌کند.این مولکول‌ها بر اساس هزینه اثر بخشی وارد فهرست دارویی کشور می‌شوند و اینگونه نیست که هر مولکولی درخواست داده می‌شود بلافاصله وارد فهرست دارویی کشور شود بلکه یک سد مهم به نام هزینه اثر بخشی وجود دارد. در چنین شرایطی بیمه‌ها نیز بررسی‌ها و رایزنی‌های لازم را برای بازنگری در فهرست داروهای تحت پوشش‌شان انجام می‌دهند وبیماران می‌توانند دارو را با پوشش سازمان‌های بیمه گر به قیمت مناسب تهیه کنند.در شرایطی که داروهای مورد نیاز در فهرست دارویی کشور نباشد، بیماران مجبورند دارو را به شکل تک نسخه‌ای و با هزینه‌های چند برابر تأمین کنند.

قالی های لم داده زیر آفتاب ظهر آخرین روزهای اسفند، محوطه قالیشویی را رنگارنگ کرده‌اند. هر طرف که سر می‌چرخانم نقوش زیبای قالی به چشم می‌آید و کارگرانی که هر کدام مشغول کاری هستند؛ یکی با دستگاه فرچه می‌کشد، دو نفر به ریشه‌ها مواد تمیز‌کننده می‌زنند، دو نفر قالی شسته شده را روی آب می‌لغزانند تا دو جوان پارو به‌دست آب قالی را پارو کنند... روزهای پایانی سال در قالیشویی نارمک همه کارها روی دور تند درحال انجام است.
عکس: سجاد  صفری/ ایران

گروه اقتصادی / این روزها صحبت از رشد و جهش تجارت خارجی ایران است و فعالان اقتصادی اعداد مختلفی را برای این حوزه متصور هستند.   می‌گویند تا پایان امسال حجم تجارت ایران از 100 میلیارد دلار عبور می‌کند و برخی دیگر اعداد کمتر و در حدود 95 میلیارد دلار را عنوان می‌کنند. اما آنچه مشخص است، روند تجارت ایران، برخلاف پیش‌بینی‌ها در دولت سیزدهم افزایشی شده است. عوامل متعددی در باب رشد تجارت ایران مطرح می‌شود که مهم‌ترین آن توجه به کشورهای همسایه است. نکته دیگر که خیلی‌‌ها به آن اذعان دارند، فعال شدن سازمان توسعه تجارت است؛ سازمانی که طی سال‌های اخیر از ذات خود دور شده بود. مبحث بعدی که به آن پرداخته می‌شود، توجه دولت سیزدهم به فعالان اقتصادی و حل چالش آنها است. در گذشته صدای فعالان اقتصادی شنیده نمی‌شد اما اکنون در تمام نشست‌ها و بخصوص در نشست با سران کشورهای همسایه، بخش خصوصی هم حضور دارد.
۸۵ درصد واردات، کالاهای واسطه‌ای است
رئیس کنفدراسیون صادرات ایران با بیان اینکه حجم تجارت خارجی ایران تا پایان امسال به ۱۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید، گفت: آمارها افزایش واردات را نشان می‌دهد که با توجه به سهم ۸۵ درصدی کالاهای واسطه‌ای، این افزایش، حاکی از رشد و توسعه تولید در کشور است. محمد لاهوتی در مورد ادامه دار بودن روند افزایشی تجارت خارجی ایران، اظهار داشت: در ۱۱ ماهه امسال صادرات از مرز ۴۳ میلیارد دلار عبور کرده و واردات نیز به ۴۶ میلیارد دلار رسیده است که در مجموع تجارت خارجی را به ۹۰ میلیارد دلار می‌رساند. بر اساس پیش‌بینی‌ها تا پایان سال واردات و صادرات ۱۰۰ میلیارد دلاری را تجربه خواهیم کرد.
او تأکید کرد: با سیاست‌ دولت سیزدهم مدیریت به گونه‌ای انجام می‌شود که شاهد افزایش صادرات با توجه به تسهیل‌گری‌های صورت گرفته، باشیم و در صورت کاهش یافتن صادرات قطعاً محدودیت وارداتی بار دیگر اعمال خواهد شد. لاهوتی با تأکید بر اینکه در شرایط فعلی حجم واردات و صادرات با هم متناسب است، خاطرنشان کرد: در بخش صادرات ۴۰ درصد و در واردات ۳۶ درصد رشد را تجربه کرده‌ایم که با مدیریت درست امکان آن فراهم شد. رئیس کنفدراسیون صادرات گفت: بخشی از جهش صادراتی به‌دلیل گذر از شرایط شیوع ویروس کرونا است، البته افزایش قیمت نرخ جهانی کالاها را نیز به‌دنبال داشته که همین روند از عوامل رشد واردات نیز محسوب می‌شود. او با اشاره به اینکه سال آینده با افزایش قیمت نفت مواجه هستیم، اظهار داشت: در مورد شرایط جدید اقتصادی جهان، پیش‌بینی تورم ۵ تا ۱۰ در کشورهای اروپایی و امریکا وجود دارد که سال ۱۴۰۱ را متفاوت خواهد کرد.
تنوع بازارهای صادراتی در دستور کار باشد
رئیس کنفدراسیون صادرات ایران تصریح کرد: چین، عراق، ترکیه، امارات و افغانستان پنج کشور نخست صادراتی ایران هستند که نزول امارات به ردیف چهارم شریک‌های تجاری ایران نشان می‌دهد روند صادراتی تسهیل شده و نیازی به استفاده از کشورهای ثالث برای تجارت نیست.
او افزود: در واردات نیز کشورهای امارات، چین، ترکیه، آلمان و سوئیس در رتبه‌های نخست تا پنجم قرار گرفته‌اند که نشان می‌دهد برای خرید کالا از واسطه استفاده می‌کنیم و به همین دلیل امارات در جایگاه نخست قرار گرفته است؛ از سوی دیگر نام آلمان و سوئیس حکایت از افزایش کیفیت کالاهای وارداتی دارد. لاهوتی با اشاره به افزایش حجم تجارت با همسایگان، اظهار داشت: برنامه‌های بسیاری برای توسعه واردات و صادرات با کشورهای هم مرز ایران وجود دارد. با توجه به محدودیت‌های تجاری، تمرکز باید بر کشورهای پیرامونی باشد؛ زیرا افزایش حجم تجارت از این طریق راحت‌تر است و صادرات سهولت بیشتری دارد و وجوه راحت‌تر تبادل می‌شود. با افزایش‌های تجاری صورت گرفته نیاز به تنوع بازارهای صادراتی نیز دیده می‌شود و نباید تنها محدود به کشورهای پیرامون ایران باشیم، بلکه با رفع مشکلات، بازارهای
دور دست را نیز در دستور کار قرار دهیم.
خبرهای خوب به گوش می‌رسد
رئیس کنفدراسیون صادرات ایران با بیان اینکه حذف نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی بر قیمت کالاها تأثیر‌گذار خواهد بود، اظهار داشت: می‌توان با کاهش تعرفه واردات کالاها شاهد تعدیل قیمت‌ها باشیم و هزینه را برای مصرف کننده نهایی کاهش دهیم.
وی افزود: با افزایش قیمت جهانی کالاها، دولت منابع درآمدی را به واردات اختصاص دهد و با هدف کاهش نرخ تورم با حمایت وزارت صمت و کشاورزی پایه‌های وارداتی تغییر پیدا کنند، البته خبرهای خوبی برای برنامه‌ریزی در این زمینه به گوش می‌رسد.
رشد چشمگیر تجارت خارجی
دبیرکل اتاق اصناف ایران نیز با اشاره به آمار صادرات تجارت خارجی کشور گفت: اگر عملکرد سازمان توسعه تجارت ایران را براساس تأثیر بر محیط کسب‌وکار و وضعیت فعالان اقتصادی و بنگاه‌ها بررسی کنیم، اولویت‌بندی درست برای پیگیری امور و نتیجه‌گرا بودن از اصلی‌ترین نقاط بارز فعالیت شش ماه گذشته است.
محمدباقر مجتبایی با اشاره به ارزیابی عملکرد سازمان توسعه تجارت ایران در دولت سیزدهم، اظهار داشت: طی این مدت اولویت‌بندی مناسبی براساس نیاز بخش‌های مختلف تولیدی و صادراتی و نیز اهمیت موضوعات اعلامی از سوی تشکل‌ها و بنگاه‌ها، از سوی رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران و سایر مدیران انجام شد که بر اساس برگزاری جلسات متعدد در حوزه کسب و کار، تجارت بین‌الملل، صادرات و مسائل بنگاه‌ها در راستای مشورت با فعالان مربوطه امور صورت گرفت.
او تصریح کرد: نتیجه‌گرا بودن حُسن دیگری بود که در سازمان توسعه تجارت ایران و با مدیریت جدید شکل گرفت و از تمام ارتباطات برای پیگیری امور بنگاه‌ها و رفع مشکلات فعالان اقتصادی استفاده می‌شد. همچنین اگر مصوبه و ابلاغیه‌ای لازم بود از مسئولان مربوطه و مرجع ذی‌ربط در ستاد اقتصادی دولت، وزارت صمت و بانک مرکزی پیگیری و ابلاغ می‌شد.
دبیرکل اتاق اصناف ایران با بیان اینکه حساس بودن مضاعف وزیر صمت و دیگر مسئولان نسبت به تجارت خارجی و صادرات موضوع قابل اهمیت دیگری است که در این دوره صورت گرفت، خاطرنشان کرد: در گذشته، برخی از وزرای صنعت، معدن و تجارت، تمایل به مدیریت و تنظیم بازار داخلی داشتند و اغلب درگیر پاسخگویی به این بخش می‌شدند. او افزود: در شش ماه گذشته پیگیری مسائل توسعه تجارت و صادرات، تسهیل واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات بویژه برای تولید صادرات محور، تسهیل صادرات و بسترسازی و فراهم کردن شرایط برای اینکه بخش خصوصی بتواند از موافقتنامه‌های دولتی برای توسعه صادرات، ماندگاری و ورود به بازارها بیشتر بهره ببرد، به‌صورت جدی دنبال شد و این رویکرد، نوید روزهای خوبی برای تولید صادرات‌گرا بودن است.
تدوین استراتژی تجارت خارجی
دبیرکل اتاق اصناف ایران با اشاره به مواردی که باید در اولویت مسئولان تجارت خارجی قرار گیرد، گفت: صادرات براساس اولویت کالا و کشور یکی از نکات مغفولی است که باید مدنظر قرار گیرد و برای آن استراتژی نوشته شود.همچنین حمایت و هدایت تشکل‌ها و بنگاه‌ها در گروه‌های همگن و تخصصی کالا به منظور ایجاد شرکت مدیریت صادرات و ایجاد بازار بنکداری در بازار هدف یکی از اقدامات جهشی برای توسعه محصولات است.
او تصریح کرد: معتقدم به جای اینکه کشورها و بازارهای هدف را تقسیم‌بندی و اولویت‌بندی کنیم، اصل استراتژی برای صادرات و تقویت بنگاه‌ها و بسترسازی مذاکرات بین کشوری باید براساس کالا و کشور پیش برود. برخی از کالاهای ما در برخی کشورها مزیت‌های نسبی بسیار خوبی دارند که باید مورد توجه قرار گیرد و همچنین در حوزه صنایع غذایی و محصولات کشاورزی، های‌تک و دانش‌بنیان بویژه این موضوع صدق می‌کند و باید کار شود و بسترسازی کرد.
دبیرکل اتاق اصناف ایران ادامه داد: تمرکز در این زمینه باید با انتخاب بهترین تشکل‌ها برای هدایت گروه‌های کالایی از طریق شرکت‌های مدیریت صادرات باشد، شرکت مدیریت صادرات گروه همگن در ایران تشکیل شود، مراکز تجاری و بازارهای بنکداری توسط شرکت‌های مدیریت صادرات در بازار هدف تشکیل شود و این بهترین روشی است که برخی کشورها در پیش گرفته‌اند و پاسخ هم داده است.
او افزود: به‌عنوان نمونه می‌توانیم در کشور عمان با همکاری تشکل‌های مربوطه گروه مصالح ساختمانی، مرکز تجاری‌ ایجاد کنند که توسط خود این گروه هدایت شود و نمونه کالا در نمایشگاه‌های مربوطه درکشور هدف وجود داشته باشد و کالاهای همگن در مراکز تجاری عرضه و در دسترس و آماده فروش به‌صورت عمده باشد و صرفاً برگزاری نمایشگاه دائمی اقدام مؤثر برای ورود و توسعه و ماندگاری در بازارهای هدف صادراتی تلقی نشود. مجتبایی تأکید کرد: ایجاد نمایشگاه مجازی همزمان با برقراری نمایشگاه آفلاین دائمی و مرکز تجاری عمده فروشی توسط EMC‌های تخصصی در بازارهای هدف موجب افزایش ضریب موفقیت و ماندگاری در بازارها شده و حتی موجب جذب تجار دیگر کشورهای همسایه بازار هدف مورد نظر می‌گردد.
دبیرکل اتاق اصناف ایران با بیان اینکه تجربه اثبات می‌کند که خریداران متوسط و خرد (مصرف کنندگان نهایی) بهای بیشتری پرداخت می‌کنند و تعداد بیشتری به نسبت تعداد معدود واردکنندگان هستند، گفت: در حوزه تجارت بین‌الملل و بازاریابی حرفه‌ای مشکلاتی بنگاه‌های تولیدی  یا صادراتی ایران در زمینه نرخ بالای بهره بانکی، تورم در هزینه تمام شده تولید، مشکلات تأمین مواد اولیه، مسائل ارزی، مشکلات انتقال پول و تبعات تحریم در مقایسه با رقبای ایران دارند.
وی تأکید کرد: در این شرایط به قدرت کشورهای رقیب نمی‌رسیم که این مزیت ما را دچار چالش می‌کند و به مرور بازارها را از دست می‌دهیم اما حضور در بازارهای هدف به‌صورت عرضه در دسترس بنکداری و فعالیت به‌ صورت بی‌2بی در بازار هدف، استراتژی مناسبی براساس اولویت کالا و کشور است که می‌تواند حتی در کوتاه‌مدت دستاوردهای مناسبی داشته و در میان‌مدت نیز منجر به جهش صادرات و در بلندمدت به ماندگاری در بازارها کمک مؤثر کند.

گروه اقتصادی /روز گذشته سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب و کارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط رونمایی شد. این سامانه قرار است خریدهای آنلاین را ساماندهی کند و اجازه سودجویی را از برخی‌ها بگیرد. چند سال است که مردم ایران به سمت خرید آنلاین رفته‌اند و این امر از زمان شیوع ویروس کرونا بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
خرید به شیوه‌های نوین دردسرهای خود را هم دارد؛ برخی سایت‌های فروش آنلاین کالا رضایت مشتری برای‌شان اهمیت بسزایی دارد و حتی بعد از خرید نظرسنجی هم صورت می‌گیرد. ولی برخی‌ها هستند که هیچ تعهدی نسبت به مشتری ندارند و بعد از فروش کالا، هیچ پیگیری نسبت به کالای ارسالی ندارند و حتی دیده شده کالای ارسالی معیوب بوده است.
در تمام کشورها وقتی شما خرید آنلاین انجام می‌دهید، فروشنده کالا را گارانتی می‌کند و به فرد فرصت عودت داده می‌شود اما در کشورمان این موضوع تنها در یک الی دو فروشگاه آنلاین انجام می‌شود. دولت سیزدهم با راه‌اندازی سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب و کارهای اینترنتی می‌خواهد فضایی را فراهم کند که مردم با شرایط بهتری خرید کنند و همچنین دست برخی‌ها برای سوء‌استفاده کوتاه شود.
بر‌اساس آخرین آمارهای موجود، حجم معاملات تجارت الکترونیکی در سال ۹۸ از سوی مرکز توسعه تجارت الکترونیک، ۴۲۳ هزار میلیارد تومان اعلام شد که این رقم نسبت به سال ۹۷ با رشدی معادل ۱۰۳ درصد مواجه بوده است. این مرکز با ارائه گزارش عملکرد تجارت الکترونیکی در سال ۹۹، اعلام کرد حجم اسمی معاملات تجارت الکترونیکی اکنون به یک‌هزار و ۹۷ هزار میلیارد تومان رسیده و نسبت به سال گذشته حدود ۱۶۰ درصد رشد داشته است. رشد در تجارت الکترونیکی زمانی ادامه‌دار خواهد بود که خیال خریدار  نیز راحت باشد و بداند در صورت بروز مشکل می‌تواند در کمترین زمان ممکن حق خود را بگیرد. در این میان نسبت اسمی ارزش تجارت الکترونیکی به تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت از سال ۹۸ با رشد ۶۷ درصدی مواجه شد و از ۱۵ درصد به ۲۵ درصد رسید. نسبت حقیقی ارزش تجارت الکترونیکی نیز در ۲ سال گذشته با رشد ۷۹ درصدی از
 ۱۴ صدم به ۲۵ صدم درصد رسید. ارزش حقیقی معاملات تجارت الکترونیکی نیز از سال گذشته رشد ۸۳ درصدی را تجربه کرد و از ۸۷۰ هزار میلیارد تومان به یک‌هزار و ۵۹۰ هزار میلیارد تومان رسید.
با استفاده از سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب‌وکار‌های اینترنتی و داوری جمعی برخط (codr)، مردم پیش از خرید اینترنتی کالا می‌توانند اطلاعات شناسنامه‌ای و تخلفات را بررسی کنند. آن‌طور که وزارت صمت اعلام کرده بزودی امکان بررسی نسبت شکایات به تعداد فروش نیز اضافه خواهد شد، اما سامانه یاد شده برای پس از خرید است تا به شکایات به‌صورت الکترونیکی رسیدگی شده و اختلاف‌ها حل شود. این امر اتفاق خوبی است که فروشندگان آنلاین بخصوص آنهایی که سازوکار قانونی دارند از آن دفاع می‌کنند. طی سال‌های گذشته مردم با چالش‌های جدی در زمان خرید کالا روبه‌رو می‌شدند، بخصوص آنکه کالای خریداری شده با آن چیزی که تبلیغ می‌شد، تفاوت‌های قابل توجهی داشت. از آنجا که فرد پول را پرداخت کرده بود نمی‌توانست فروشنده را مجاب به عودت پول کند. این امر بشدت بر کسب و کارهای اینترنتی اثر می‌گذاشت و به نوعی بی‌اعتمادی عمومی ایجاد می‌کرد. لذا دولت سیزدهم با سامانه‌ای که راه‌اندازی کرد و قرار است فعالیت هایش هم توسعه پیدا کند، می‌خواهد بی‌اعتمادی‌های شکل گرفته را از بین ببرد. بعضاً در خریدهایی که ارزش مالی آن زیاد بود مردم پیگیری‌هایی را انجام می‌دادند و شکایت‌هایشان هم تا حدودی نتیجه بخش بود اما خیلی‌ها هم کفش آهنی برای پیگیری خسارت مالی خود پا نمی‌کردند و عملاً فرصت برای ادامه سودجویی‌ها فراهم بود. اما اکنون خریداران شاکی با یک کلیک در اینماد می‌توانند شکایت خود را ثبت کنند.
شکایت با یک کلیک
سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صمت در مراسم رونمایی از سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب‌و‌کارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط گفت: وزارت صمت با محوریت مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در اجرای تکالیف ذاتی و قانونی خود در زمینه حمایت از مصرف‌‌کنندگان در فضای تجارت الکترونیکی، از سال‌ها پیش اقدام به ایجاد بخش شکایت در سامانه نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) کرده و از سال گذشته نیز واحد رسیدگی به شکایت از کسب‌ و کارهای اینترنتی در سازمان حمایت مصرف‌ کنندگان و تولیدکنندگان راه‌‌اندازی شده است.
وی ادامه داد: راه‌اندازی سامانه CODR کار جمعی و مشترک وزارت صمت، وزارت دادگستری، قوه‌قضائیه، معاونت حقوقی رئیس‌جمهوری و اتاق بازرگانی بوده است؛ با توجه به افزایش حجم تجارت الکترونیکی، راه‌اندازی این سامانه ضرورتی بود که باید محقق می‌شد. وزیر صمت با اشاره به سادگی و تسهیل استفاده از سامانه برخط بیان کرد: خریدار با یک کلیک روی نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) در درون همان سایت می‌تواند نسبت به ارسال شکایت و پیگیری شکایت خود اقدام کند.
شکایت بدون تحمیل هزینه به مردم
فاطمی امین جمع‌سپاری و داوری جمعی را از دیگر ویژگی‌های این سامانه دانست و ادامه داد: داوری جمعی به صورت برخط بدون هیچ‌گونه هزینه تشکیلاتی و ساماندهی از طریق خود مردم انجام می‌شود. وی الزامات اجرای احکام را از دیگر مزایای این سامانه دانست و تصریح کرد: زمانی که داوران حکم به تخلف یک نماد اعتماد الکترونیکی (کسب‌وکارهای اینترنتی) دادند، حکم مورد نظر در مدت زمان کوتاهی اعمال می‌شود.
فاطمی‌امین در ادامه به نقش مهم سامانه برخط در رتبه‌بندی کسب‌وکارها اشاره کرد و گفت: به موضوع رتبه‌بندی اهمیت می‌دهیم و برنامه ویژه‌ای در این حوزه داریم. رتبه‌بندی در واقع آبروی یک کسب‌وکار محسوب می‌شود؛ این سامانه هوشمند، بازدارندگی لازم را برای پیشگیری از تخلفات احتمالی ایجاد می‌کند و تعامل هر چه بیشتر کسب‌وکارها را با خریداران به وجود می‌آورد. وی راه‌اندازی این سامانه هوشمند را با توجه به افزایش حجم معاملات الکترونیکی، یک ضرورت دانست و گفت: با توجه به اینکه حجم فروش و مبادلات الکترونیکی بشدت رو به افزایش است، راه‌اندازی این سامانه در دستور کار قرار گرفت.
ثبت ماهانه ۲ هزار و ۵۰۰ شکایت
وزیر صنعت، معدن و تجارت از ثبت ماهانه ۲ هزار و ۵۰۰ شکایت از کسب‌وکارهای اینترنتی خبر داد و گفت: با راه‌اندازی این سامانه هوشمند، رسیدگی به این‌گونه شکایت‌ها در مدت زمان کوتاه‌تری انجام می‌شود. وی با بیان اینکه این سامانه الزامات بسیار محکمی دارد، تأکید کرد: سامانه برخط بیشتر نقش بازدارندگی برای پیشگیری از تخلفات احتمالی خواهد داشت و این سامانه در رتبه‌بندی کسب‌وکارهای اینترنتی که برای ما بسیار مهم است، تأثیر زیادی دارد.
افزایش اعتماد مردم به کسب‌وکارهای اینترنتی
امین حسین‌رحیمی، وزیر دادگستری نیز در مراسم رونمایی از سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب‌و‌کارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط گفت: سامانه CODR برای خریدهای اینترنتی مردم اطمینان‌آفرینی می‌کند. یکی از چالش‌های مردم در خرید اینترنتی، اختلاف خریدار و فروشنده است که با استفاده از این سامانه به حداقل خود می‌رسد. وی با بیان اینکه این سامانه زمان رسیدگی به شکایات را تسریع کرده و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، اضافه کرد: با راه‌اندازی سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب‌وکارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط، اعتماد مردم به کسب‌وکارهای اینترنتی افزایش پیدا کند.
وزیر دادگستری با یادآوری اینکه رسیدگی به اختلافات از طریق داورهایی که از بدنه خود مردم هستند، انجام می‌شود، بیان کرد: تمامی کارها به صورت هوشمند و الکترونیکی در فضای اینترنت انجام خواهد شد.
رحیمی، توسعه خریدوفروش‌های مجازی و حل‌وفصل سریع اختلافات را از دیگر مزایای سامانه هوشمند رسیدگی به شکایات از کسب‌و‌کارهای اینترنتی و داوری جمعی برخط دانست. وی با اشاره به تخلفات مرسوم در سفارش‌های اینترنتی گفت: این سامانه هزینه را کاهش و سرعت رسیدگی به شکایات را افزایش داده، ضمن اینکه مهمترین ضامن اجرایی شدن حکم دادگاهی مجازی همان ابطال مجوز کسب و کار اینترنتی است که موجب احقاق حقوق زیان‌دیده می‌شود.
رسیدگی به شکایت نهایت 21 روزه است
علی رهبری، رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی گفت: قصد داریم شرایطی مهیا کنیم که رسیدگی به شکایات از طریق این سامانه، بین ۳ تا ۲۱ روز انجام شود. الزام قانونی دریافت نماد اعتماد الکترونیک به بیش از 10 سال پیش بازمی‌گردد و از سال ۱۳۹۱، شورای امنیت کشور ارائه درگاه پرداخت را به دریافت نماد الکترونیک، منوط کرده است. وی با بیان اینکه حدود 2 سال است این قانون برای شرکت‌های خدمات پرداخت در حال اجراست، بیان کرد: فاز دوم این الزام از آذر ماه امسال اجرا شده و به موجب آن دریافت درگاه پرداخت، مشروط به داشتن نماد الکترونیک است.

روز گذشته نخستین جلسه ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور در دولت سیزدهم به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور برگزار شد. محمد مخبر در این جلسه با اشاره به انتظارات جدی مردم از دولت نسبت به ساماندهی مباحث فرهنگی تأکید کرد: بسترسازی فرهنگی در کشور باید با اتخاذ اقدامات مناسب و برنامه‌ریزی‌های متناسب با اقلیم‌های فرهنگی و سرزمینی کشور انجام شود. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، معاون اول رئیس‌جمهور، اقتصاد و فرهنگ را از مسائل مهم کشور برشمرد و افزود: بسیاری از مشکلات کشور و دغدغه‌های مقام معظم رهبری مربوط به همین دو حوزه است که متأسفانه تاکنون به تأکیدات و منویات اقتصادی و فرهنگی ایشان توجه کافی نشده است و ضروری است با برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی اهداف با توجه به اسناد بالادستی کاستی‌های گذشته جبران شود.
مخبر از دستگاه‌های ذیربط فرهنگی خواست تا با احصای مشکلات و برنامه‌ریزی‌های مشخص، افق راه و چشم‌انداز رفع مشکلات فرهنگی کشور را تهیه کنند.
حجت‌الاسلام سعیدرضا عاملی، دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نیز با اشاره به نگاه رهبر معظم انقلاب مبنی بر تدوین پیوست فرهنگی در طرح‌های بزرگ و کلان کشوری، گفت: اطمینان داریم با نگاه عملیاتی معاون اول رئیس‌جمهور و همچنین تأکیدات رئیس‌جمهور در دولت سیزدهم شاهد اقدامات عملی و تأثیرگذار در حوزه فرهنگ باشیم تا نگرانی‌ها و دغدغه‌های فرهنگی مورد نظر مقام معظم رهبری و مردم رفع شود.

اعضای شورای نگهبان در سه شیفت مشغول بررسی لایحه بودجه هستند و سعی دارند آن را تا پایان سال به تصویب برسانند.  با این حال مجلس هنوز هم جداول بودجه 1401 را به شورا نداده و اگر همین روال پیش برود و اعضا درخواست تمدید 10روزه برای رسیدگی کنند، بررسی این لایحه در جلسات سال بعد شورای نگهبان هم ادامه خواهد یافت. البته طحان‌نظیف دیروز با اعلام در حال بررسی بودن لایحه بودجه 1401، گفته که تلاش داریم تا اواسط این هفته، لایحه بودجه به مجلس ارسال شود.
به گزارش خبرگزاری مهر، هادی طحان‌نظیف در گفت‌وگوی خود گفت: ماده واحده و تبصره لایحه بودجه چند روز قبل به شورا ارسال شد و اعضا نیز در نوبت‌های صبح، عصر و شب به صورت جامع و دقیق در حال بررسی آن هستند.
سخنگوی شورای نگهبان در ادامه عنوان کرد: البته هنوز جداول لایحه بودجه به شورا ارسال نشده و تأکید ما این است که نمایندگان آن را زودتر ارسال کنند، چراکه در پیوست‌هایی از جداول، معمولاً مواردی وجود دارد که باید با شرع و قانون اساسی منطبق شود.
طحان‌نظیف گفت: طبق قانون، شورای نگهبان برای بررسی لایحه بودجه ۱۰روز فرصت دارد و حتی امکان تمدید این ۱۰روز نیز وجود دارد، اما اگر این مدت را درنظر بگیریم این بررسی به سال آینده کشیده می‌شود، بنابراین همه اعضا با پشتوانه پژوهشکده شورا تلاش می‌کنند در سریع‌ترین زمان ممکن لایحه بودجه ۱۴۰۱ را به مجلس تقدیم کنند، بویژه اینکه ممکن است برای بررسی رفع ابهامات و ایرادات، رفت و برگشتی بین مجلس و شورا وجود داشته باشد.