فریبا خان‌احمدی
خبرنگار
کوتاهترین پیک کووید19 با کمترین تعداد تلفات ناشی از بیماری نسبت به پیک‌های سوم، چهارم و پنجم  درنهایت با کاهش بی‌سابقه بیماران بستری در مراکز درمانی و ثبت عدد سه رقمی تعداد کل بستری‌ها در کشور در روز 14اسفند فروکش کرد؛ هرچند که عدد و رقم‌های منحنی شاخص‌های کرونا همچنان نوسان دارد، اما موارد بستری و فوتی‌ها در 24ساعت منتهی به روز گذشته یک مرتبه روند صعودی گرفت و موارد بستری به 1014 بیمار و فوتی‌ها به 201مورد رسید. با این حال شواهد مبتنی بر دو شاخص مهم یعنی ایجاد توازن بین تعداد موارد بستری و بیماران ترخیصی، نشان می‌دهد که قله پیک ششم سیر نزولی دارد. همزمان با اعلام خبر عبور از قله پیک ششم، دو هفته مانده به پایان سال خبرهای رسیده از سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که مقامات بهداشتی کشورها چندین زیرسویه از اُمیکرون از جمله BA.۱، BA. ۱،۱ ، BA.۲ و BA.۳ را ردیابی می‌کنند. سازمان بهداشت جهانی با ردیابی زیرسویه‌های جدید اُمیکرون در حال بررسی داده‌های دنیای واقعی در این مورد است که آیا این زیرسویه‌های اُمیکرون باعث بیماری شدیدتر همسترها در شرایط آزمایشگاهی می‌شود یا خیر. در هر حال بررسی‌های ویروس‌شناسان بر این نکته تأکید دارد که زیرسویه‌های جدید واریانت اُمیکرون در افرادی که واکسن نزده‌اند یا دوز سوم واکسن را دریافت نکرده‌اند، منجر به ایجاد بیماری و عفونت می‌شود. این درحالی است که بر اساس گزارش‌های رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میزان تزریق دوز سوم واکسن، 28درصد است. یعنی از مجموع 74.2درصد افرادی که دوز اول واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند نزدیک به دو و نیم برابر‌شان هنوز برای تزریق دوز سوم اقدام نکرده‌اند. میزان واکسیناسیون دوز دوم نیز 65،5درصد اعلام شده است (درصد واکسیناسیون براساس جمعیت 85میلیونی محاسبه شده است) گرچه پیش از این منظور از واکسیناسیون کامل دریافت دو دوز واکسن کرونا بود، اما به‌دلیل سرعت گسترش و انتشار واریانت اُمیکرون و افزایش تعداد موارد ابتلا، درحال حاضر واکسیناسیون کامل برای افراد بالای 18سال در کشور ما دریافت سه دوز واکسن است. صعودی شدن برخی شاخص‌ها نشان می‌دهد که نباید آتش زیر خاکستر اُمیکرون را نادیده بگیریم چراکه همچنان ۱۴۸شهرستان در وضعیت قرمز، ۱۹۶شهرستان در وضعیت نارنجی و ۱۰۱شهرستان در وضعیت زرد هستند و تنها ۳شهرستان به رنگ آبی تغییر وضعیت داده‌اند. دکتر مسعود یونسیان عضو کمیته علمی کرونا دلیل این نکته را هم در کاهش قابل‌توجه سطح رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم و البته نزولی شدن استقبال افراد از تکمیل دوره واکسیناسیون با دوز سوم ذکر می‌کند. این درحالی است که قرار گرفتن در ایام پایانی سال و افزایش تردد‌های سطح شهرها و بیرون‌شهرها به‌نوعی اُمیکرون را میان مردم به گردش انداخته و خوشه‌های بیماری تازه‌ای در گوشه و کنار ایران به وجود آورده است. با توجه به اعمال دستورالعمل‌های سختگیرانه از جمله تزریق سه دوزواکسن کرونا برای سفرهای نوروزی، همچنان این نگرانی وجود دارد که وضعیت پاندمی به‌دلیل شناسایی زیرسویه‌های جدید اُمیکرون چگونه خواهد بود؟
دکتر علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تأکید بر اینکه تزریق دوز اول و دوز دوم دربرابر اُمیکرون و زیرسویه‌های آن بویژه BA2 خیلی کارآمد نیست و حتماً باید دوز سوم یا بوستر تزریق شود، عنوان می‌کند: ما باید مردم را تشویق کنیم پیش از سفرهای نوروزی و حضور در تجمعات و میهمانی‌ها واکسیناسیون‌شان را کامل کنند. مفهوم واکسیناسیون کامل قبلاً تزریق دو دوز واکسن کرونا بود. در شرایط حاضر با توجه به واریانت اُمیکرون و شناسایی زیرسویه‌های جدید این واریانت، توصیه می‌شود حتماً باید دوز سوم و تقویتی تزریق شود. این درحالی است که در کشورهای مختلف افراد بالای 12سال نیز مجاز به تزریق دوز سوم هستند و در کشور ما نیز افراد بالای 18سال می‌توانند دوز سوم واکسن را دریافت کنند.

BA2 موج طولانی ایجاد می‌کند
دکتر ناجی در پاسخ به اینکه آیا شناسایی زیرسویه‌های جدید واریانت اُمیکرون می‌تواند منجر به ایجاد پیک جدید بیماری در تعطیلات سال جدید شود به «ایران» می‌گوید: پس از شناسایی واریانت اُمیکرون اولین زیرسویه‌هایی که از این واریانت شناسایی شد زیرسویه BA1، BA2، BA3 بود. اولین زیر واریانت شناسایی شده BA1 بود که در همه جای دنیا این زیرسویه شناسایی شده است، پس از تغییر کوچک این زیرسویه، زیرشاخه BA1،1 شناسایی شد که بتدریج در حال جایگزین شدن با BA1 است. تفاوت BA1 و BA2 در این است که BA2 موج طولانی‌تری را ایجاد می‌کند ولی احتمال اینکه به سمت موج جدید بیماری‌زایی برود خیلی کمتر است.
 دکتر ناجی در ادامه می‌افزاید: زیرسویه BA2 سرعت انتشار بیشتری دارد و از چنگال سیستم ایمنی بدن به آسانی فرار می‌کند و همچنین آنتی‌بادی‌های حاصل از واکسیناسیون نیز تاحدودی درمقابل این زیرسویه کارآمد هستند. نکته مهم و قابل‌توجه این است افرادی که به زیرسویه BA1 سویه اُمیکرون مبتلا شده‌اند، ممکن است به زیرسویه BA2 هم مبتلا شوند. البته مدل‌های حیوانی نشان داده آلودگی با زیرسویه BA1واریانت اُمیکرون نمی‌تواند باعث عدم آلودگی به زیرسویه BA2 شود. مطالعات انجام شده در دانمارک نیز حاکی از این است که اغلب افرادی که واکسن نزده بودند یا دو دوز واکسن زده بودند و دوز بوستر یا تقویتی را تزریق نکرده بودند همه‌شان نسبت به ابتلا به زیرسویه BA2 حساس‌تر هستند برای همین نیز این احتمال وجود دارد افرادی که قبلاً به زیرسویه BA1واریانت اُمیکرون مبتلا شده‌اند به زیرسویه BA2 هم آلوده شوند. این احتمال بویژه در افرادی که واکسن دوز سوم یا بوستر را تزریق نکرده‌اند، قوی‌تر است.
وی درباره شدت بیماری‌زایی واریانت BA2 نیز عنوان می‌کند: اینکه زیرسویه‌های واریانت اُمیکرون تا چه اندازه می‌تواند بیماری‌زایی شدیدتری ایجاد کند هنوز یافته‌های زیادی به‌دست نیامده اما درکل می‌دانیم که نسبت بستری و بیماری شدید در سویه اُمیکرون در مقایسه با سایر واریانت‌های دیگر مانند دلتا کمتر است. یکی از دلایل آن تعداد افراد زیادی است که واکسن تزریق کرده‌اند و از طرفی ویروس کووید19 در همه نقاط دنیا گردش کرده است. با توجه به اینکه زیرسویه BA2 اُمیکرون نسبت به واکسن‌ها فرار بیشتری دارد، بنابراین افرادی که ریسک فاکتور دارند، سن‌شان بالا است و بیماری‌های زمینه‌ای دارند ابتلا به این واریانت می‌تواند منجربه بیماری‌زایی شدید حتی درگیری ریوی نیز شود. البته اُمیکرون نسبت به دلتا کمتر در ریه تکثیر می‌شود و بیشتر سیستم تنفسی فوقانی را درگیر می‌کند اما به‌طور کلی می‌توان گفت که اُمیکرون نسبت به سایر واریانت‌های دیگر بیماری‌زایی خفیف‌تری دارد مگر در افرادی که واکسن نزده‌اند یا سیستم ایمنی‌شان به‌دلیل بیماری‌های زمینه‌ای یا سن بالا مستعد آلودگی و ابتلای شدید هستند.

ایجاد شبکه ایمنی در جامعه با گردش بالای ویروس
این ویروس‌شناس در پاسخ به اینکه آیا شناسایی زیرسویه‌های جدید اُمیکرون می‌تواند باعث افزایش تعداد موارد ابتلا و ایجاد پیک جدید بیماری بویژه پس از تعطیلات نوروزی شود، عنوان می‌کند: واقعیت این است که واریانت اُمیکرون نسبت به سایر واریانت‌های ویروس کووید19 بیماری‌زایی کمتری ایجاد می‌کند، بنابراین اینکه می‌بینیم قله پیک ششم کرونا شیب نزولی دارد به‌دلیل خصوصیت اپیدمی‌ها است یعنی اینکه ویروس در همه جا گشته و در سطح جامعه ایمنی حاصل از ابتلا به عفونت ایجاد کرده است همین وجود پایه ایمنی که عمدتاً مربوط به واکسیناسیون گسترده در کشور است باعث شده پیک اُمیکرون زودتر و با تلفات کمتری جمع‌وجور شود.
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه افراد واکسینه نشده همچنان در برابر زیرسویه‌های اُمیکرون در معرض خطر هستند، می‌گوید: اگرچه گردش زیاد ویروس در جامعه در پیک ششم یک شبکه ایمنی به‌وجود آورده اما مردم حتماً باید واکسیناسیون‌شان را کامل و دوز سوم را تزریق کنند به این دلیل که آینده اپیدمی و رفتار ویروس قابل پیش‌بینی نیست و تا زمانی که ویروس در جهان در حال گردش است نمی‌دانیم چه اتفاقی می‌افتد.
به گفته دکتر ناجی؛ انتظار بروز سویه‌های جدید ویروس با توجه به برداشته شدن محدودیت‌ها دور از انتظار نیست، از طرفی تا زمانی که همه کشورهای دنیا به پوشش 70درصد واکسیناسیون نرسیده‌اند باید منتظر فاز حاد کووید19 و واریانت‌های جدید آن باشیم. میزان واکسیناسیون در کشورهای آفریقای جنوبی بسیار پایین است و چنانچه در تکمیل واکسیناسیون همه کشورهای دنیا مدنظر قرار نگیرند از حالت حاد اپیدمی خارج نخواهیم شد. بنابراین برای آنکه بیماری آندمیک شود باید همه دنیا دست به دست هم دهند و سطح واکسیناسیون را به 70درصد برسانند.

باید افراد واکسینه نشده را محدود کنیم
 دکتر مسعود یونسیان عضو کمیته علمی کرونا در پاسخ به اینکه آیا به‌دلیل آلودگی سطح بالایی از جامعه و ایمنی حاصل از ابتلا و واکسیناسیون می‌تواند از خیز تند موج کرونا  پس از تعطیلات نوروزی جلوگیری کند، می‌گوید: اول از همه کاهش پیک ششم چند دلیل داشت. ما هم انتظار داشتیم با همان سرعت افزایشی سرعت پیک نیز پایین می‌آید. سه عامل باعث شد. یکی ابتلای جمعیت بالا در موج دلتا بود که عمدتاً غیر واکسینه بودند، ثانیاً چون موج دلتا را پشت‌سر گذاشته بودیم ابتلا به دلتا مثل واکسن عمل می‌کند .بنابراین اُمیکرون شدت و کشندگی پایین‌تری داشت. در موج ششم ابتلا زیاد داشتیم ولی واکسن‌ها جلوی مرگ و فرم شدید بیماری را گرفتند. افرادی که فوت کردند بیماری شدید داشتند و آنها هم تعدادشان کمتر بود. به‌طور کلی در ایران و دنیا تعداد موارد ابتلا خیلی بیشتر و تعداد بستر ی و مرگ کمتر بود.
 دکتر یونسیان با بیان اینکه اعلام عبور از پیک ششم توسط مسئولان نشان‌دهنده شفافیت در اطلاع‌رسانی است، عنوان می‌کند: ما هم با این اعلام موافق هستیم منوط بر اینکه همزمان با برداشت محدودیت‌ها هشدارها نیز داده شود. از طرفی برداشتن محدودیت اجتناب‌ناپذیر است.به مدت  دو سال نمی‌توان مردم را در محدودیت قرار داد، بنابراین کاهش محدودیت‌ها پذیرفتنی است.
 وی تأکید می‌کند: مهم‌ترین کار این است افرادی که هنوز واکسن نزده‌اند تشویق کنیم، فشار بیاوریم و محدود کنیم که واکسن بزنند. هنوز بین تعداد افراد واکسینه شده بین دوز دوم و سوم فاصله داریم. بعضی‌ها نوبت‌شان نرسیده و درصد عمده‌ای نیز از نوبت‌شان گذشته است درحالی که هم ظرفیت تزریق و هم سبد واکسیناسیون غنی داریم.
به گفته دکتر یونسیان، یکی از موانع و ایجاد باورهای غلط در مردم برای اجتناب از تزریق واکسن، رسانه ملی است که با دعوت از افراد غیرکارشناس توهمات ذهنی‌شان را به مردم القا می‌کنند که بار سنگینی در پی دارد و فضا را برای واکسن‌گریزی فراهم می‌کند. باید مراقب رسانه باشیم تا سلامت جامعه به خطر نیفتد.

مهسا قوی قلب
خبرنگار
مدتی است که تزریق دوز سوم واکسن کرونا آغاز شده، این در حالی است که عده ای هنوز از تزریق واکسن کووید 19 امتناع می‌‌کنند، این دسته از افراد که در مقایسه با تزریق دوزهای قبلی، تعدادشان کم نیست، به دلایل عدیده ای از واکسن زدن گریزان هستند. تعطیلات نوروز نزدیک است و در روزهای پایانی سال، مراکز خرید، بازارها، پاساژها و خیابان‌های اصلی شهر مملو از جمعیت می‌‌شوند، بعد از بیش از  دو سال خانه‌نشینی در تعطیلات نوروز، خیلی از مردم به مسافرت‌های دور و نزدیک خواهند رفت، حالا آن دسته از افراد که همچنان از تزریق واکسن، گریزان هستند، می‌‌توانند جان همنوعان خود را با مخاطرات جدی مواجه کنند. حتی یک فرد واکسن نزده می‌‌تواند با جان ده‌ها نفر از عزیزان خود بازی کند و آنها را گام به گام به مرگ نزدیک سازد.
دکتر مرجان جعفری روشن، روانشناس با اشاره به اینکه یکی از مواردی که روی افراد واکسن گریز تأثیـــرات زیــادی می‌‌گذارد، فضای مجازی و رسانه است، به «ایران» می‌‌گوید:  این افراد تصور می‌‌کنند که به صورت ویژه و خاص توطئه ای در کار است و بحث کنترل جهانی تک تک افراد مطرح است و ترس از کنترل شدن آنها را از تزریق واکسن باز می‌‌دارد. از سوی دیگر دسته‌ای از افراد هستند که تجربه‌های بدی در اطراف خود درخصوص تزریق واکسن داشته‌اند؛ به عنوان نمونه فردی از فامیل یا نزدیکان آنها پس از تزریق واکسن فوت شده است و این مرگ، شروع ترس و فوبیا شده و سبب شده  این دسته از افراد از تزریق دوز آخر واکسن سر باز زنند. آنها نمی‌دانند که به دلایل پزشکی همچون داشتن بیماری زمینه‌ای یا ابتلا به یک بیماری خاص، فرد فوت شده است و علت اصلی مرگ به هیچ عنوان تزریق واکسن نبوده است.  گروه دیگری هم در میان افرادی که دوز سوم واکسن را تزریق نکرده‌اند وجود دارند، آنها تصور می‌‌کنند که آسیب ناپذیر هستند و چون تا این لحظه بیمار نشده‌اند، پس از این به بعد و تا پایان بیماری هم مبتلا نخواهند شد.
به گفته این روانشناس اجتماعی، افرادی که خود را آسیب‌ناپذیر می‌‌بینند، نمی‌دانند که حتی چنانچه علائمی نداشته باشند، می‌‌توانند ناقل باشند و با حیات عزیزان خود بازی کنند. اگر هر فردی به این فکر کند که  یک روز با نبود عزیزی در خانواده چه بلایی سرش خواهد آمد، یک ساعت را هم از دست نداده و برای تزریق واکسن اقدام خواهد کرد. در روزهای پایانی سال به سر می‌‌بریم و رفتارهای خطرآمیز، آمار بالایی را به خود اختصاص داده است، رفتن به اماکن شلوغ و پرتردد مانند بازارها و مراکز خرید افزایش پیدا کرده و افراد زیادی خود را برای سفرهای نوروزی آماده می‌‌کنند. افرادی که همچنان از تزریق واکسن امتناع می‌‌کنند، آیا زمانی که در این ازدحام‌ها حضور پیدا می‌‌کنند به جان عزیزان خود فکر می‌‌کنند؟ حتی با نیم نگاهی به آمارهای مرگ و میر روزانه ناشی از کووید19  می‌‌توان متوجه شد، مرگ چقدر به همگان نزدیک است.
جعفری روشن ادامه می‌‌دهد: با مشاهده رفتارهای افرادی که از واکسن زدن دوری می‌‌کنند، می‌‌توانیم نتیجه بگیریم که برخی از این افراد منفعت طلبی و خودخواهی را ارجح قرار می‌‌دهند و به زندگی و حیات سایرین نمی‌اندیشند. فکر کردن به لذت‌هایی همچون حضور در میهمانی‌ها و دورهمی‌ها و سفر رفتن در حالی که هنوز واکسن تزریق نشده، بسیار خطر آفرین است، به این افراد باید یادآور شد که آیا می‌‌توانند هزینه‌های سنگینی همچون بیمارستان رفتن، تحمل مرگ عزیزان و یک عمر دوری از آنها را براحتی بپردازند؟
او در ادامه توضیح می‌‌دهد: حتی اگر سه دوز واکسن را تزریق کرده‌ایم بهتر است شادی‌های جایگزینی را انتخاب کنیم، به عنوان مثال برای رفتن به سفرهای یک روزه برنامه‌ریزی کنیم، همه می‌‌دانیم که درخانه ماندن‌های طولانی غیر قابل تحمل و خسته کننده شده، همه افراد جامعه نیاز به مسافرت رفتن و حضور در جمع‌ها و میهمانی‌ها دارند، می‌‌توان برای حفظ جان خود و اطرافیان کمی بیشتر تحمل کرد و شادی‌های جایگزین را انتخاب کرد و در نهایت با استقبال از تزریق دوز سوم واکسن کرونا از مجاری و مسیرهای ایمن،  زندگی را سالیان سال ادامه داد.