علی‌الله سلیمی
نویسنده و منتقد ادبی
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57، رویدادهای فرهنگی و اجتماعی جامعه هم سمت و سوی تازه‌ای در پیش گرفت و در این میان، حوادث تازه، راویان تازه هم پیدا کرد. تقویم جمهوری اسلامی ایران حوادث ایام انقلاب اسلامی و بعد از آن، دوران دفاع مقدس را یکی پس از دیگری در حافظه خود ثبت کرد. برای ماندگاری این رویدادهای فرهنگی و اجتماعی مهم و تأثیرگذار در دل تاریخ جمهوری اسلامی ایران، نویسندگان انقلابی پا به عرصه گذاشتند و با قلم متعهد خود وقایع انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس را مکتوب و ماندگار کردند. بخش قابل توجهی از نویسندگان این دوران را زنان داستان‌نویس و انقلابی تشکیل می‌دادند که از همان سال‌های اولیه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، نوشتن درباره آرمان‌های انقلاب را شروع کردند و در سال‌های بعد دامنه نوشته‌های خود را گسترش داده و درباره موضوعات متنوع فرهنگی و اجتماعی در جامعه انقلابی ایران اسلامی آثار گوناگونی را خلق و کارنامه ادبی خود را پربارتر کردند. در این گزارش، با تعدادی از این زنان داستان‌نویس و آثارشان آشنا می‌شویم.

منیژه آرمین؛ راوی داستان و تاریخ
منیژه آرمین، یکی از زنان داستان نویس فعال در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است که اولین اثر داستانی خود را با عنوان «سفر به اروند» در سال 1367 منتشر کرد؛ رمانی با درونمایه جنگی که داستان آوارگی یک خانواده خرمشهری در دوران دفاع مقدس را روایت می‌کند. آرمین اثر بعدی خود را در سال 1372 منتشر کرد. کتاب «راز لحظه‌ها» که داستان بلندی است و زندگی واقعی دختری فلج و مشکلات زیادی را که داشته، بررسی می‌کند و بیوگرافی-رمان محسوب می‌شود. این اثر، بافتی گزارش گونه دارد. این نویسنده در ادامه رمان «آن روز که عمه خورشید مرد» را در 1374 منتشر کرد. این رمان تلاش دارد به ظهور قدرت و زوال آن در یک خانواده بپردازد. کتاب بعدی آرمین، «کیمیاگران نقش» نام دارد که سال 1377 منتشر شده و شرح داستان گونه زندگی هفت نقاش معروف ایرانی؛ علی اکبر صنعتی، محمود فرشچیان، علی کریمی، محسن سهیلی، عیسی بهادری، حسن اسماعیلی‌زاده و جواد حمیدی است. کتاب دیگر آرمین، «بوی خاک»، رمانی از زنی مهاجر است که همراه خانواده‌اش به خارج از کشور سفر می‌کند. آرمین در سال 1381 رمان «ای کاش گل سرخ نبود» را منتشر کرد که به روایت زنی می‌پردازد که در سال‌های پایانی عمر در آسایشگاه با بازگشت به خاطرات گذشته، رنج‌ها و مصایبش را مرور می‌کند. آرمین در سال‌های اخیر، رمان چهار جلدی با پیش زمینه تاریخی با عناوین «شب و قلندر»، «شباویز»، «شانزده سال»، «کسوف» نوشته و منتشر کرده که از آثار قابل توجه این نویسنده زن در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی است.
راضیه تجار؛ بانوی همراه ادبیات انقلاب اسلامی
راضیه تجار، داستان‌نویس و مدرس ادبیات داستانی، یکی از زنان فعال در عرصه‌های فرهنگی و ادبی بویژه ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است که اخیراً هم آثاری در خصوص زندگینامه داستانی شهدای مدافع حرم نوشته است. تجار سابقه سردبیری نشریه ادبیات داستانی را در کارنامه خود دارد و اکنون در کنار فعالیت‌های ادبی، دبیر انجمن‌ قلم ایران است. کتاب‌های داستانی «کوچه اقاقیا»، «زن شیشه‌ای»، «نرگس‌ها»، «سفر به ریشه‌ها»، «بانوی رنگین کمان»، «فانوسی بی‌فروز»، «بندهای روشنایی»، «آرام شب به خیر»، «شعله و شب»، «عباس توأم بانو» و «آتشزاد» از آثار اوست و به تازگی هم کتاب «اسم تو مصطفاست»، زندگینامه داستانی شهید مصطفی صدرزاده، شهید مدافع حرم به قلم راضیه تجار تألیف و از سوی انتشارات روایت فتح منتشر شده است. راضیه تجار در طی سال‌های اخیر افتخارات بسیاری را کسب کرده که از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: نویسنده زن برگزیده ادبیات هشت سال دفاع مقدس از سوی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، برنده جایزه «سطرهای سرخ» از بنیاد شهید برای مجموعه داستان «هفت بند»؛ انتخاب کتاب «کوچه اقاقیا» به‌عنوان رمان برگزیده یک دهه از سوی آموزش و پرورش؛ تقدیرشده به‌عنوان «سی سال فعالیت ادبی» در جشنواره پروین اعتصامی؛ تجلیل به‌عنوان «بانوی نمونه» در دومین دوره جایزه ادبی پروین اعتصامی؛ برگزیده شدن مجموعه داستان «آرام شب بخیر» در جشنواره بانوی فرهنگی؛ دریافت لوح و مدال حماسه هنر به‌دلیل حضور فعال در عرصه هنر و ادبیات مقاومت؛ تقدیرشده در همایش چهره‌های ماندگار؛ تقدیر داستان «آب و عطش» در دومین دوره مسابقه داستان کوتاه جانبازان؛ تقدیر کتاب «جای خالی آفتابگردان‌ها» در نهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس و دریافت تقدیرنامه «فرهنگ و ادبیات» در چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی.
سمیرا اصلانپور؛ راوی داستان و زندگینامه شهدا
سمیرا اصلانپور، داستان نویس و منتقد ادبی در سال‌هاى آغازین دهه شصت کار خود را به‌عنوان نویسنده و بعدها منتقد ادبی آغاز کرد و همراه با نسلى که جریان جدیدى را در تفکر ادبى ایران به وجود آوردند به دامنه فعالیت‌های ادبی خود افزود. نخستین داستان او در سال ۱۳۶۴ منتشر شد و چهار سال بعد، یعنى در سال ۱۳۶۸ اصلانپور اولین مجموعه داستان خود را منتشر کرد. از این زمان است که او علاوه‌بر داستان نویسى به مقوله نقد ادبى هم علاقه‌مند شد و آن را در کنار ادبیات داستانى به‌عنوان بخشى از کار فرهنگى خود پیگیرى کرد. دهه شصت و سال‌هاى آغازین و میانى آن، دوره اى بود که او ادبیات را به‌عنوان کار اصلى خود انتخاب کرد. بعد از کتاب اول، از او تاکنون آثار فراوانى در حوزه ادبیات منتشر شده است که از این میان مى توان به «کوه هاى آسمان» (مجموعه داستان بزرگسال)، «تا ماه کامل شود»، «قلب نقره‌اى شهر» (داستان نوجوان)، «انار و آیینه» (زندگینامه داستانی)، «پنجره من و حیاط شازده» اشاره کرد. اصلانپور همچنین بر اساس زندگى شهید باقرى سه کتاب «پیراهن سپید» (داستان کودک)، «تا ماه کامل شود» (داستان نوجوان) و «چشم جبهه‌ها» (مجموعه خاطرات) را منتشر کرده است. این نویسنده کتاب «کوه‌هاى سپید دوردست» را هم براساس داستان زندگى شهید فهیمه سیارى تألیف و منتشر کرده است. سمیرا اصلانپور که علاقه فراوانى به روایت کردن داستان زندگى برخى شخصیت‌ها و شهداى انقلاب و جنگ دارد، کتاب‌های «زیر سایه تاک و آسمان» و «نخل‌هاى تشنه و کنارهای سیراب» را بر این اساس نوشته و منتشر کرده است. برخی از آثار اصلانپور، روایت زندگی نوجوانانی است که بیشتر دلمشغولی‌هایی بزرگسالانه دارند. همچنین مضمون جنگ تحمیلی و خاطرات جنگ دستمایه اصلی آثار اوست.
مریم جمشیدی؛ راوی قصه‌های زنان و کودکان
مریم جمشیدی، از زنان داستان‌نویس فعال در دهه هفتاد است که شروع فعالیت‌های ادبی خود را از سال‌های پایانی دهه شصت شروع کرد. او در سال 1367 مجموعه داستان «گهواره چوبی» را برای مخاطبان نوجوان منتشر کرد و همان سال مجموعه داستان «عالم و آدم» از این نویسنده در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی به چاپ رسید. محتوای داستان‌های این مجموعه، ناراحتی‌ها و گرفتاری‌ها و مسائل ارزشی زن در دوران پس از انقلاب اسلامی است. مریم جمشیدی داستان بلند «آوازی برای آدم برفی» را در سال 1372 منتشر کرد که این اثر داستان هم برای مخاطبان نوجوان نوشته شده است. پس از آن و در سال 1373، مجموعه داستان «باد و باران» به قلم این نویسنده منتشر شد که دومین مجموعه داستان او با محوریت مسائل زنان جامعه را تشکیل می‌دهد. در این اثر داستانی، نویسنده کوشیده است به تحلیل شخصیت زن بپردازد. کتاب‌های «چشمه آفتاب» (1373)، «دو حلقه مروارید» (1375) و «روزی که نخل‌ها به دنیا آمدند» (1376) مجموعه داستان‌های مریم جمشیدی هستند که برای نوجوانان نوشته شده‌اند و «مرغابی‌های رود درینا» (1375) و «سحر، شب بوها، نماز» (1375) در حوزه کودکان تألیف و منتشر شده است. همچنین داستان بلند «ملکه عاشقی» (1378) زندگینامه بانو امین اصفهانی است که توسط این نویسنده منتشر شده است. در این کتاب سعی شده در قالب داستان، زندگی، احوال و درجات علمی و عرفانی «بانو امین» بازگو شود. بانو امین از چهره‌های معاصر ایران است که در اصفهان مراحل رشد را در کنار وظایف خانوادگی پیمود و به تفسیر قرآن نائل آمد. ملکه عاشقی داستان زندگی زنی است با همتی بلند که پله‌های دانش دینی را تا اوج اجتهاد می‌پیماید.
زهرا زواریان؛ نویسنده آرمان‎های زن انقلابی
زهرا زواریان، از چهره‌های فرهنگی و ادبی فعال در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است که از سال 1367 به داستان‌نویسی روی آورد. وی پس از شهید آوینی سردبیری ماهنامه ادبیات داستانی را به عهده گرفت. دو سال دبیر صفحه داستان مجله سوره به سردبیری شهید آوینی و سپس مؤسس مجله ادبیات داستانی و دبیر تحریریه آن بوده است. بعد از شهادت سیدمرتضی آوینی سردبیری آن مجله هم از جمله فعالیت‌های زهرا زواریان است.
اولین اثر زواریان، مجموعه داستان «نجوای حریر» است که در سال1369 منتشر شد. درونمایه داستان‌های این مجموعه بیشتر مسائل ارزشی پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. «تصویر زن در ده سال داستان‌نویسی انقلاب اسلامی» (1370) دومین اثر داستانی زواریان است. او کتاب «مستانه» را هم در همین سال، 1370 منتشر کرد. پیام کلی داستان تشابهی دارد با داستان‌های عاشقانه ادبیات فارسی مثل لیلی و مجنون با این تفاوت که نگاه معنوی نویسنده در سرتاسر اثر دیده می‌شود. این اثر زبانی شاعرانه دارد. مجموعه داستان «مهتاب» این نویسنده هم اثری با موضوع دفاع مقدس است که موفق شد جایزه بنیاد حفظ آثار را به خود اختصاص دهد. زواریان سال 1376 کتاب «عروسک و فرشته ها» را برای کودکان نوشت که به جشن تکلیف دختری به نام ریحانه می‌پردازد. ریحانه در مقابل شیطانی که می‌خواهد او را با عروسک فریب دهد مقاومت می‌کند. همچنین زواریان در کتاب «رایحه نجابت» به موضوع حجاب می‌پردازد. کتاب دیگر این نویسنده با عنوان«نزدیک‌تر بیا احمد»، روایتی داستانی از معراج پیامبر(ص) است که در حوزه ادبیات کودکان منتشر شده است. همچنین کتاب «شبستان دل»، سفرنامه حج تمتع است و «گزیده ادبیات معاصر»، داستان‌های برگزیده زواریان که در قالب یک مجموعه منتشر شده است. از دیگر آثار این نویسنده می‌توان به «خاتون عشق»، «بهشت من»، «دامنی از جنس آب» و «هم آغوش روشنایی» اشاره کرد.

منیژه آرمین در سال‌های اخیر، رمان چهار جلدی با پیش زمینه تاریخی نوشته و منتشر کرده که از آثار قابل توجه این نویسنده زن در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی است.
راضیه تجار هم یکی از زنان فعال در زمینه ادبیات انقلاب است که به تازگی آثاری درباره زندگینامه داستانی شهدای مدافع حرم نوشته است.
سمیرا اصلانپور، داستان نویس و منتقد ادبی کار خود را به‌عنوان نویسنده و بعدها منتقد ادبی آغاز کرد و همراه با نسلى که جریان جدیدى را در تفکر ادبى ایران به وجود آوردند به دامنه فعالیت‌های ادبی خود افزود.
مریم جمشیدی، از زنان داستان نویس فعال در دهه هفتاد است که شروع فعالیت‌های ادبی خود را از سال‌های پایانی دهه شصت شروع کرد.
زهرا زواریان پس از شهید آوینی سردبیری ماهنامه ادبیات داستانی را به عهده گرفت. وی مؤسس مجله ادبیات داستانی و دبیر تحریریه آن بوده است.

گروه فرهنگی/  ادبیات داستانی انقلاب اسلامی که در ادامه آن، شاخه دیگری از این درخت تنومند ثمر داد و با نام «ادبیات دفاع مقدس» به بار نشست، نویسندگان متعهد و بسیاری را در دل خود پروراند که اکنون هر یک از آنها به‌عنوان چهره‌ای تأثیرگذار در بخش‌های گوناگون ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در جای جای سرزمین عزیزمان ایران اسلامی نقش‌آفرینی می‌کنند. نویسندگانی که زمانی از روزهای باشکوه پیروزی انقلاب اسلامی و آرمان‌های ملت بزرگ ایران نوشتند و در مرحله‌ای دیگر از حماسه‌آفرینی‌های رزمندگان اسلام در جبهه‌های حق علیه باطل که تاریخ پرشور دفاع مقدس را شکل داد و اکنون از آن ایام به‌عنوان یکی از مقاطع سرنوشت‌ساز در تاریخ معاصر کشورمان یاد می‌شود. همانند روزهای پرشکوه انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس که زنان هم در کنار مردان نقش‌آفرینی می‌کردند، در خلق ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس هم زنان با صلابت هر چه باشکوه‌تر به میدان آمدند و آثار ماندگاری از شور و حماسه در جامعه اسلامی پدید آوردند که اکنون این آثار یکی از پشتوانه‌های فرهنگی و ادبی غنی تاریخ معاصر کشورمان را
تشکیل می‌دهد.
 از همان سال‌های اولیه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، زنان هم دوشادوش مردان در فعالیت‌های فرهنگی و ادبی جامعه حضور پررنگی از خود نشان دادند و در اولین کتاب‌ها و مجموعه‌های ادبی با حال و هوای جامعه انقلابی ایران اسلامی نام‌های زنان نویسنده هم در کنار مردان به چشم می‌خورد که نشان از عزم راسخ این بانوان برای فعالیت‌های فرهنگی و انقلابی در راستای آرمان‌های انقلاب اسلامی داشت. نام‌های بسیاری از این بانوان اهل قلم در سال‌های بعد با توسعه مهارت‌های نوشتاری در ردیف چهره‌های موفق و آشنا در عرصه ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به ثبت رسید که از میان آنها می‌توان به افرادی چون منیژه آرمین، راضیه تجار، زهرا زواریان، مریم جمشیدی، سمیرا اصلانپور، منصوره شریف‌زاده، مریم صباغ‌زاده، نرگس آبیار و فروزنده خداجو اشاره کرد. این گروه از نویسندگان، نسل اول زنان داستان‌نویس در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی را تشکیل می‌دهد که بعدها اغلب به تربیت شاگردانی در حوزه داستان‌نویسی هم پرداختند که اتفاقاً از میان همان افرادی که زمانی در مقام شاگردی الفبای نویسندگی را می‌آموختند بعدها نویسندگان نام‌آشنای بسیاری برخاستند که اکنون در جایگاه نویسندگان نسل دوم زنان داستان‌نویس به خلق آثار ادبی در این حوزه مشغول هستند. در این میان، اتفاق جریان‌سازی که باعث شد نسل به مراتب جوان‌تر از نویسندگان ادبیات داستانی انقلاب اسلامی شناسایی و پرورش یابند، برگزاری جشنواره داستان انقلاب اسلامی به ابتکار و پیشنهاد زنده‌یاد امیرحسین فردی، داستان‌نویس انقلابی فقید بود که در حوزه هنری اجرایی شد و افراد زیادی از زنان داستان‌نویس که متعلق به نسل جدیدی از نویسندگان ادبیات انقلاب اسلامی بودند شناسایی و آثارشان
 منتشر شد.
از میان این زنان داستان‌نویس می‌توان به کبری زارع پاکدل، مرضیه شوشتری، معصومه عیوضی، هاجر هدایت، بهاره الله‌بخشی، فرخنده حق‌شنو، مرضیه فعله‌گری، زهرا حیدری، مریم‌السادات زکریایی، منیرالسادات موسوی، مریم محمدی و رقیه شاهیوند اشاره کرد. البته بسیاری از این نویسندگان اغلب جوان هنوز کتاب‌های مستقل خود را منتشر نکرده‌اند اما تک داستان‌های کوتاه آنها در ردیف آثار برگزیده دوره‌های مختلف جشنواره داستان انقلاب اسلامی بوده است و می‌توان امیدوار بود بزودی شاهد انتشار آثار مستقل این نویسندگان تازه‌نفس در عرصه ادبیات داستانی انقلاب اسلامی خواهیم بود.