26 آبان سال‌جاری نقشه راهی از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی رونمایی شد که در محافل اقتصادی و در میان صاحبنظران به عنوان «نقشه راه رشد غیرتورمی» از آن یاد می‌شود؛ نقشه‌ای که بناست با اجرای آن در دو سال آتی ضمن دستیابی به رشد اقتصادی پایدار، نرخ تورم نیز مهار شود. احسان خاندوزی با ارائه این نقشه در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «پس از دو ماه همفکری با کارشناسان، وزارت اقتصاد از کلیت نقشه راه دو سال آتی برای رونق تولید همزمان با کاهش تورم، رونمایی کرد.» سید محمدهادی سبحانیان، معاون وزیرامور اقتصادی و دارایی چند روز پیش با حضور در شبکه خبر هدف از طراحی چنین نقشه‌ای را هماهنگی سیاست‌های اقتصادی دولت و پاسخ به مطالبات فعالان اقتصادی اعلام کرد و گفت: «شرایط اقتصادی در آغاز کار دولت سیزدهم مناسب نبود. رشد اقتصادی در دهه گذشته صفر و نرخ تورم زیاد بوده و در نتیجه وضعیت معیشت مردم هم مناسب نبوده است. در این نقشه راه برای اقتصاد کشور چهارچوبی تعیین شده است. نقاط ضعف اقتصادی دولت‌های قبلی عدم هماهنگی و انسجام در سیاستگذاری‌ها بوده است. در این مرحله به تعیین چهارچوب پرداخته شده است تا به سمت رشد پایدار و سرمایه‌گذاری در تولید قدم برداشته شود. اتخاذ سیاست‌های مالی و پولی متناسب با کاهش تورم خواهد بود». او معتقد است که تدوین این نقشه راه از مسیر انضباط بخشی به نظام بانکی و نظام بودجه‌ای کشور و مسیر سوم کنترل ناترازی‌های حوزه ارزی می‌گذرد. در نهایت پس از گذشت پنج روز از اعلام کلیات طرح دیروز متن کامل منتشر شد که به راهکارهایی برای مهار پایدار تورم، رفع ناترازی بودجه، رشدآفرینی و رونق تولید، تأمین مالی پروژه‌های پیشران و انضباط بخشی به خلق پول بانکی در دوره‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت پرداخته شده است. ما نیز در «ایران» ضمن ارزیابی جزئیات طرح با متخصصان امر گفت‌و‌گو کردیم و از آنها درباره ضرورت تعیین چنین نقشه‌ای و چگونگی اجرای کارآمد آن پرسیدیم که در ادامه می‌خوانید.

تدوین نقشه راه، در اوایل کار دولت اتفاق مثبتی است

آلبرت بغزیان
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران
نمی‌توان از دولت سیزدهم انتظار معجزه در کاهش نرخ تورم داشت، چرا که دولت فعلی به‌دلیل تحریم‌های بسیار سختی که از سال 97 کشور با آن مواجه شده با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. اما قطعاً تدوین نقشه راه رشد غیرتورمی، اتفاق خوب و مثبتی است که در اوایل کار دولت رئیسی رقم خورد. تدوین چنین برنامه‌ای دور از انتظار نبود چرا که این دولت قول داده است که مشکلات معیشتی مردم را با وجود تحریم‌ها حل کند. در نقشه راه تدوین شده که بدرستی به مسائل و چالش‌های اقتصادی پرداخته شده اگر هر کدام از موارد بدرستی و صددرصدی اجرا شود، برای کشور یک برد محسوب می‌شود. اگر دولت سیزدهم در مهار نوسان ارز یا انعقاد پیمان‌های پولی دو جانبه یا چند جانبه به موفقیت برسد خیلی از مشکلات کشور حل خواهد شد. اما قبل از آنکه به این سمت برویم ضرورت دارد که دولت سیزدهم این سؤال را بپرسد که چرا این مشکلات ایجاد شده است؟ در این صورت می‌توان به نتایج بهتر و دقیق‌تر در حل چالش‌ها رسید.
از سویی طبق نقشه راه تدوین شده قرار است بودجه کشور انقباضی تنظیم شود، حال این سؤال مطرح است که چرا دولت گذشته بودجه را انبساطی آماده کرد؟ و چرا به‌صورت واقعی انقباضی نشد؟ دولت گذشته عنوان می‌کرد که قرار بود در بودجه 20 درصد رشد اعمال می‌شد اما برای مدیریت هزینه و تدوین بودجه انقباضی، تنها 10 درصد عدد بودجه رشد داشته است، قاعدتاً چنین بودجه‌ای انقباضی نیست. حال دولت سیزدهم در برنامه خود تأکید کرده است که می‌خواهد به‌صورت واقعی بودجه را انقباضی تدوین کند. وقتی دولت بودجه را بخوبی و واقعی تنظیم نکند، کسری بودجه پدید می‌آید و همین امر سبب افزایش نرخ تورم می‌شود و این همان موضوعی است که از دولت گذشته به دولت سیزدهم به ارث رسیده است. قاعدتاً زمانی یک برنامه موفق اجرا می‌شود که تمام دستگاه‌ها همکاری کنند و خود را مسئول بدانند. بدین جهت اگر تمام بخش‌های اقتصادی در راستای نقشه راه رشد غیرتورمی حرکت کنند به‌طور قطع نتیجه مطلوب به‌دست می‌آید و می‌توان اقتصاد کشور را از مشکلات سال‌های گذشته که بخش قابل توجه آن از دو سال پیش ظهور پیدا کرده، رها شد.

نقشه راه رشد غیرتورمی، به اقتصاد کشور کمک می‌کند

مرتضی عزتی
عضو هیأت علمی پژوهشکده اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس
روز گذشته از نقشه راه رشد غیرتورمی دولت رونمایی شد، در این نقشه راه که رونق تولید همزمان با کاهش تورم دیده شده به برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت پرداخته شده است. همه مواردی که در نقشه راه رشد غیرتورمی دولت سیزدهم وجود دارد برای اقتصاد کشور بسیار خوب است و می‌تواند کمک کننده باشد. اقتصاد ایران به‌چنین نقشه راهی نیاز داشت چرا که بر مبنای آن می‌توان تصمیم‌های درست و اصولی گرفت.  اما یکی از نکاتی که بسیار اهمیت دارد و امیدوارم دولت سیزدهم به این سمت برود، انضباط مالی است؛ جدا شدن بودجه از انتشار پول و جلوگیری از خلق نقدینگی یکی از موضوعاتی است که دولت سیزدهم باید در دستور کار خود قرار دهد. دولت‌های گذشته چنین راه و روشی را انتخاب کردند و همین امر موجب شد تا افزایش نرخ تورم، سرعت بیشتری بگیرد.
 نکته دیگری که توجه به آن ضرورت دارد، حرکت به‌سمت رفع تحریم‌ها است. در نقشه راه به راه‌های دور زدن تحریم چون تهاتر نفت، استفاده از دیپلماسی فعال جهت وصول منابع بلوکه شده ارزی و انعقاد پیمان‌های پولی دو یا چندجانبه اشاره شده است. این موارد  نیمی از مشکلات را حل می کند و می‌تواند وضعیت اقتصادی کشور را بهبود ببخشد اما برای آنکه مشکلات را به صفر برسانیم کافی نیست؛ از این‌رو یکی از مهم‌ترین عوامل که باعث رشد تورم شده، تحریم‌های ظالمانه است. اگر بدون آنکه امتیازی دهیم با جدیت مذاکرات دنبال شود، با سرعت بیشتری می‌توان مشکلات را حل کرد.  اما به فرض اینکه تحریم‌ها باقی بماند، اجرای هر بند از نقشه راه رشد غیر تورمی می‌تواند برای حل چالش‌های اقتصادی کشور بسیار اثرگذار باشد.
در این میان یک توصیه جدی وجود دارد که در گذشته به آن توجه نشده: ثبات تصمیم‌های سیاسی و اقتصادی. اگر مردم، فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان به این باور و یقین برسند که دولت سیزدهم سیاست مشخص در مباحث اقتصادی و سیاسی دارد، دیگر نگران بی‌ثباتی نیستند و به‌صورت بلندمدت در مورد فعالیت‌های خود برنامه‌ریزی می‌کنند. تأکید می‌کنم اگر تحریم‌ها باقی بماند، برای تحقق رشد پایدار اقتصادی و فاصله گرفتن از تورم دورقمی، باید به تولید بیش از گذشته توجه کرد.

دولت رئیسی، اقتصاد را قابل پیش‌بینی می‌کند

علی قنبری
استاد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس
نقشه راه رشد غیرتورمی، ویژگی‌های متعددی دارد که دولت سیزدهم به‌صورت کارشناسی و دقیق تدوین کرده است و لذا اجرای این نقشه، می‌تواند بخش قابل توجهی از چالش‌های موجود را برطرف کند و اقتصاد ایران را به سمت ثبات که به‌شدت نیاز داریم، ببرد. چند سالی است که در حوزه‌های مختلف و بخصوص قیمت کالاها هیچ ثبات قیمتی وجود ندارد و مردم طی چند سال اخیر شاهد کوچک شدن سفره‌های خود بودند. با نقشه راه تدوین شده که به نظر می‌رسد واقع بینانه طراحی شده می‌توان از مشکلات عبور کرد. یکی از ویژگی‌های بارز نقشه راه، توجه به تولید است. رفع موانع کسب و کار و افزایش پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد دو موضوع کلیدی است که تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی بارها به آن اشاره داشتند و طی سال‌های گذشته نتوانستند به خواسته بحق خود برسند. از این‌رو و با توجه به نقشه راه می‌توان امید داشت که دولت سیزدهم به تولید بهای بیشتری خواهد داد و دیگر اجازه نمی‌دهد که ریسک سرمایه‌گذاری و فعالیت تولیدی در کشور بیشتر شود. مبحث دیگری که در دولت سیزدهم و در قالب نقشه راه مورد توجه قرار گرفته و پیش از این به آن پرداخته نمی‌شد، کاهش مصارف بودجه با هدف انضباط بخشی به بودجه، کاهش هزینه در مراکز عمده مصرف و ساماندهی درآمد و هزینه شرکت‌های دولتی است و در این میان افزایش منابع بودجه بنا شده از طریق پایه‌های مالیاتی، اصلاح نظام مالیاتی و ساماندهی معافیت‌های مالیاتی دنبال شود؛ این موارد کمک خواهد کرد که تا حدودی از ناترازی بودجه کاسته شود. چند سالی است که می‌گویم باید از تجربه موفق سایر کشورها در مباحث مالی و بودجه‌ای استفاده کرد؛ وقتی می‌گویم که دولت باید بودجه واقعی تنظیم کند، برای این است که کشور با کسری بودجه مواجه نشود. سال گذشته در مورد کسری بودجه تذکر داده شد ولی متأسفانه به آن توجه نشد. نقشه راه مکتوب شده را به فال نیک می‌گیریم و امیدواریم که تمام بخش‌های اقتصادی با هدایت معاون اول رئیس جمهور بتوانند به وظایف خود عمل کنند و هیچ وزارتخانه‌ای خود را جدا از سایر وزارتخانه‌های اقتصادی نداند. اگر وزرا هماهنگی لازم نداشته باشند، بدنه آن نیز در برابر تغییر مقاومت خواهند کرد و عملاً نتیجه مثبتی عاید کشور نمی‌شود. در سال‌های گذشته برنامه‌های مختلفی تدوین و ابلاغ شد ولی بخش قابل توجهی از برنامه‌ها آرمان گرایانه بود.

نقشه راهی که نیازمند همکاری وزارتخانه های اقتصادی است

علی مزیکی
استاد دانشگاه
یکی از اقدام‌هایی که روز گذشته کابینه دولت رئیسی انجام داد، رونمایی از نقشه راه رشد غیرتورمی بود. این برنامه 2 ساله (کوتاه مدت-میان مدت) ویژگی‌های متعددی دارد که اگر اجرایی شود، می‌تواند اقتصاد ایران را از مشکلات فعلی رها کند و به سمتی ببرد که همه از دولت سیزدهم انتظار دارند. در این میان باید تأکید کرد که در مدت یک تا دو سال نمی‌توان تمام مشکلات و چالش‌های ایجاد شده را از صحنه اقتصادی کشور پاک کرد. برنامه تدوین شده به حوزه‌های مالیات، بودجه، تولید، تسهیلات بانکی و سایر موارد توجه کرده است ولی برای آنکه این برنامه موفقیت آمیز باشد، دو نکته دیگر باید در این موضوع دیده شود که اولین آن انعطاف‌پذیری در اجرای برنامه‌ها و دیگری جزئی‌نگری است. اگر می‌خواهیم به صورت دقیق از مشکلات پدیدار شده در اقتصاد فاصله بگیریم، باید تمام چالش‌ها به صورت جزء به جزء مورد بررسی قرار گیرد و این امر نیازمند آن است که تمام دستگاه‌های اقتصادی در استخراج مشکلات و اجرای انواع راه حل‌ها همکاری کنند.
اگر برنامه‌ها منعطف و ریزبینانه باشد، می‌توان آن تحولی را که دولت سیزدهم مدنظر قرار داده است، محقق کرد. نقشه راه رشد غیرتورمی با نگاه ادامه تحریم‌ها تنظیم شده است وبنابراین  اگر دستگاه دیپلماسی بتواند مذاکرات را به‌خوبی جلو ببرد، می‌توان در مدت دو سال تا نتیجه‌بخش شدن مذاکرات و گفت‌وگو‌ها، آرامش را به بازار و تولید برگرداند. در این برنامه به تولید نگاه خاص و ویژه شده است و اعتقاد دارم که اگر به تولید داخل و حل مشکلات این بخش توجه شود، می‌توان از بحران‌ها به‌خوبی عبور کرد. دولت سیزدهم قصد دارد دو موضوع مهار پایدار تورم و رشدآفرینی و رونق تولید را با هم جلو ببرد. لذا برای رسیدن به این امر ضرورت دارد که برنامه تدوین شده به درستی و دقیق اجرا شود. در گذشته برنامه‌های متعدد و جامعی وجود داشته است اما بی توجهی و عمل نکردن به آن باعث شده مشکلات روزافزون شود. لذا برای آنکه اقتصاد ایران به سمت آرامش برود باید به سمت اجرای واقعی برنامه‌ها و نقشه راه‌های تدوین شده رفت و تمام اعضای دولت بر اساس این برنامه‌ها برنامه‌ریزی کنند. در نقشه راه به ارائه راهکارهایی برای مهار پایدار تورم، رفع ناترازی بودجه، رشد آفرینی و رونق تولید، تأمین مالی پروژه‌های پیشران و انضباط بخشی به خلق پول بانکی در دوره‌های کوتاه مدت و میان مدت پرداخته شده است. تمام این برنامه‌ها و نگاه‌ها مناسب است و تنها دغدغه اجرا آن است که امیدواریم دولت سیزدهم به آن برسد و بتواند موضوعات عنوان شده در نقشه راه را عملیاتی کند.