گروه سیاسی/ اولین مناظره نامزدهای ریاست جمهوری در صداوسیما با موضوع اقتصاد واکنش‌های زیادی در بین چهره‌های سرشناس به‌دنبال داشت؛ از انتقاد نسبت به نبود انسجام در سخنان داوطلبان گرفته تا هیجانی کردن مناظره و نداشتن برنامه دقیق برای مشکلات کشور از موضوعاتی بود که چهره‌های سیاسی درباره آن اظهار نظر کردند. با این حال آنچه بیشتر از همه مورد توجه کارشناسان و منتقدان قرار گرفت، حذف معنادار دو مسأله اساسی مبتلا به کشور در مناظره‌ها بود که اتفاقاً ارتباط مستقیمی هم به وضعیت اقتصادی کشور دارد. تحریم‌ها و کرونا هیچ جایگاهی در میان سؤالات طرح شده از سوی کمیسیون تبلیغات برای نامزدهای انتخاباتی نداشتند حال آنکه به گواه واقعیات موجود و اذعان کارشناسان این دو مسأله حداقل در دو – سه سال گذشته سایه سنگینی بر وضعیت اقتصادی کشور داشته است. از سوی دیگر به نظر می‌رسد آنچه تکمیل کننده این سانسور هدفدار بود، هجمه سنگین نامزدهای اصولگرا به عملکرد دولت مستقر بود بدون آنکه اساساً اشاره‌ای به کیفیت و سختی مواجهه مدیریت کشور با این دو عامل بیرونی بشود. در حقیقت اولین مناظره تبدیل به صحنه محاکمه دولت روحانی شد و نامزدهای اصولگرا به جای تبیین و تشریح برنامه‌های ایجابی خود، ترجیح دادند وقت بیشتری را به زیر سؤال بردن سیاست‌ها و برنامه‌های دولت فعلی اختصاص دهند. در شرایطی که دولت هم هیچ نامزدی در انتخابات ندارد، رئیس کل  سابق بانک مرکزی به واسطه حضورش در کابینه دوم دولت روحانی، بهانه‌ای شد برای دیگر نامزدها که به نام پاسخ به مواضع او تیغ تند حملات‌شان را علیه دولت تیز کنند. فارغ از اینکه گویی خودشان در تمام این سال‌ها عهده‌دار هیچ مسئولیتی نبوده و هیچ سهمی در وضعیت موجود نداشته‌اند.

برجسته نمایی معلول‌ها و سانسور علت‌ها
علیرضا معزی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهوری در واکنش به چنین وضعیتی تأکید کرد مخالفان برجام در مناظره نمودار نشان دادند اما از میلیاردها دلار خسارت تحریم چیزی نگفتند. معزی در توئیتی نوشت: در مناظره‌ اقتصادی، نقش اعداد پررنگ‌تر است، عجیب است که هر چند دقیقه نمودارهای پرینت شده رو به دوربین گرفته می‌شد اما هیچ کدام از مخالفان برجام و دولت و مذاکره، از ده‌ها و صدها میلیارد دلار خسارت تحریم بر اقتصاد ایران چیزی نگفت. از معلول‌ها گفته می‌شد اما علت‌ها را سانسور می‌کردند. معزی همچنین در واکنش به انتقادهای پر تعداد  از دولت در مناظره انتخاباتی نوشت: «وقتی در مهم‌ترین رویداد تلویزیونی، پرسش‌ها عامدانه واقعیت‌ را ‎سانسور می‌کنند و کاندیداهای مخالف هم با خونسردی از ‎تحریم و ‎کرونا می‌گذرند و به اتهامات علیه دولت می‌پردازند؛ دولت حق خود می‌داند که در زمان پرمخاطب متناسب با ‎مناظره، اتهامات را پاسخ دهد و شهروندان راستی‌آزمایی کنند. دولت ‎روحانی نه در پاسخگویی و نه در عذرخواهی لکنت نداشته، نشست‌های خبری و دیدارهای رسانه‌ای رئیس‌ جمهور همواره برقرار بوده و ‎کرونا هم نتوانسته تعطیلشان کند. سخنگو، وزرا و حتی وزارتخانه‌های خارجه و بهداشت نیز در ابَربحران‌های تحریم و کرونا همواره در دسترس ‎افکار عمومی بوده‌اند. وی تأکید کرده که ‏اهمیت نشست‌های خبری رئیس ‌جمهوری آنجا برجسته‌تر می‌شود که به یاد بیاوریم در تمام این سال‌ها دیگر رؤسای قوا چند بار خود را در برابر رسانه‌ها آزموده‌اند.  معزی در توئیتی دیگر  نوشت: حتی در مناظره غیابی با روحانی هم پیروز نشدند گواه آنکه مخالفان کوچک‌ترین اشاره‌ای به تأثیر جنگ تحریمی و کرونا بر اقتصاد ایران نداشتند و تاریخی‌ترین فشار اقتصادی و مهیب‌ترین بحران سلامت عمومی را سانسور کردند. وی افزود: جالب آنکه این دو واقعیت حتی در سؤالات طراحی شده رسانه ملی هم وجود نداشت. هر روایتی از واقعیت بدون ترامپ، تحریم و کرونا، تلاشی است برای فرار از شکست حتی در مناظره‌های غیابی، تلاشی برای پنهان کردن صورت مسأله‌های بزرگ و منحرف کردن افکارعمومی از فقر و ضعف پاسخ‌ها و ساده‌سازی‌ها. با وجود این، اما هنوز پاسخی به درخواست‌های دولت برای داشتن چنین فرصتی داده نشده.
غیبت چالش‌های اساسی در مناظره اقتصادی
معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در همین رابطه نوشت: «برای بسیاری از مردم این سؤال مطرح شده که درمحور اقتصادی مناظره دیشب (شنبه) چرا حتی یک سؤال درموردمهم‌ترین چالش‌های اقتصاد ایران مطرح نشد؟ اثر سال‌ها تحریم، اثر برجام براقتصاد، اثر سال‌ها جنگ روانی خارجی و داخلی براقتصاد، اثر پاندمی کرونا براقتصاد، اثر دولت سایه و زورمند بر  اقتصاد.» شهیندخت مولاوردى، سلف معصومه ابتکار هم اینگونه درباره مناظره روز شنبه اظهار نظر کرد: «چرا در ۳ساعت  مناظره با موضوع«اقتصاد» در مورد خشن‌ترین‌ و بی‌سابقه‌ترین جنگ اقتصادی تاریخ معاصر هیچ پرسشی مطرح نشد؟!» سید ابراهیم امینى، عضو شورای شهر تهران دیگر چهره‌ای بود که در توئیتر خود نوشت: «فشارهای سیاسی و تحریم‌های بی‌سابقه‌ اقتصادی  ترامپ و کرونا که  اقتصاد جهان را فلج نمود مهم‌ترین عوامل بحران اقتصادی در دولت دوم روحانی بود که با هدف ناکارآمد جلوه دادن کارنامه اقتصادی دولت، در مهندسی سؤالات اقتصادی از نامزدهای ریاست جمهوری از سوی صداوسیما نادیده گرفته شد.» در همین حال غلامحسین کرباسچى، دبیرکل حزب کارگزاران هم اینگونه به مناظره روز شنبه واکنش نشان داد:«ای کاش  صداوسیما که اول انقلاب قرار بود دانشگاه باشد قدری از این همه تشریفات و زرق وبرق تکراری وبی فایده کم می‌کرد واز کارشناسان بی‌غرض می‌خواست در شکل  مناظره وطرح سؤالات کمکی کنند که وقت بینندگان هدر نرود و شوری در فضای  انتخابات ایجاد شود.»
نگاه منتقدان دولت به مناظره
در طیف منتقدان دولت، عبدالله گنجی مدیر مسئول روزنامه جوان بعد از پایان مناظره روز شنبه در حساب شخصی توئیتر خود اینگونه نوشت؛ «اگر بعد از مناظره رأی کسانی که دارای برنامه و درصدد اثبات خود بودند رشد کرد شاخصی از عقلانیت معاش و غلبه گفتمان برنامه محور است. اگر رأی کسانی که فقط درصدد حمله به این و آن یا قوانین کشور بودند رشد کرد شاخصی از غلبه علقه منفی‌گرایی و احساسات در رأی‌دهندگان و بازگشت به نتیجه٩۶ است.» مهدی فضائلی هم دیگر چهره‌ای بود که اعتقاد داشت: «از اولین مناظره بخوبی می‌شد فهمید 1)کدام نامزد پایان ۴ یا ۸ سال خواهد گفت اختیار لازم را نداشته و نگذاشتند 2)کدام نامزد در وسط میدان خواهد بود و کدام پشت میز در تهران 3)کدام نامزد منتقدین را تخریب خواهد کرد و کدام نامزد حداقل گوش شنوایی دارد. فرق می‌کند چه کسی رئیس‌جمهوری باشد!» سید محمود رضوی، مشاور فرهنگی و هنری رئیس مجلس هم در این رابطه نوشت: «پیروز قطعی مناظره اول آیت‌الله رئیسی، خوب حرف زدند، حرف خوب زدند، زمان را مدیریت کردند، رو به آینده، با برنامه، مسلط و قوی ظاهر شدند و در برابر بی‌اخلاقی رقیب، اخلاق را فدای رأی نکردند، آقای دکتر جلیلی با برنامه و خوب بودند، آقایان رضایی و زاکانی هم انقلابی عمل کردند.»
انتقاد از محتوای مناظره اول
در همین حال سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نگاه دیگری به موضوع مناظره داشت و با این توئیت درباره مناظره روز شنبه اظهارنظر کرد: «منطق گفت‌و‌گو و ادب گفت‌و‌گو معیارسنج مناظره سالم هستند. مناظره نه میدان مبارزه گلادیاتورهاست و نه جای نقاشی مار و تزویر عوام! وقتی که هر چهار سال یک‌بار قاب سیما را برای گفت‌وگو و مناظره می‌گشاییم، نابلدی و هول‌زدگی و بداخلاقی دور از انتظار نیست!» عباس عبدی هم در اظهار نظر کوتاه خود مانند وزیر ارشاد به کیفیت پایین مناظره پرداخت و نوشت: «انتظار بهتر داشتن توقع بیهوده‌ای است از کوزه همان برون تراود که در اوست.»
محمد فاضلی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه هم جزو همین دسته از چهره‌هایی بود که از کیفیت مناظره رضایت نداشت. او ماجرا را اینگونه تحلیل کرد:«این سطح نازل کیفیت مناظره محصول زیرپله‌ای شدن سیاست است. محصول باکیفیت در کارخانه و کارگاه صاحب برند تولید می‌شود، ایضاً سیاستمدار و دستورکار حکمرانی نامزد ریاست جمهوری در حزب. کالا و سیاست تولیدی زیرپله، این گونه است. فقدان نظام حزبی و برگزاری انتخابات، در عصر مدرن، تناقض است.» مجید تفرشی،  پژوهشگر تاریخ هم با همین موضع به مناظره اول نامزدها پرداخت و تأکید کرد: «عناصر مفقود در مناظره اول: سواد عمومی، اطلاعات تاریخی، اشراف به تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، آشنایی کامل به یک زبان خارجی، رفتار کاریزماتیک، فن بیان جذاب، منش محکم و محترم، توانایی جلب افکار عمومی، توانایی جلب نظر نخبگان، پیشینه کاملاً قابل دفاع و ارائه راهکار راهبردی درباره تحریم‌های جهانی.»
عدم موفقیت صداوسیما در طراحی باکیفیت
البته برخی هم نقد خود را متوجه نوع و کیفیت برگزاری مناظره کردند. از جمله حسام‌الدین آشنا که در توئیتر خود نوشت: «مناظره درست مجری نمی‌خواهد بلکه مدیر می‌خواهد. اداره مناظره فقط قرعه‌کشی و نوبت دادن و خواهش کردن نیست. مهم‌ترین پیشرفت در فناوری‌ مناظره امکان راستی‌آزمایی فوری و تخصصی است که متأسفانه در مناظرات صدا و سیمایی ما هنوز جایی نیافته است.» او تأکید کرده است: «در یک مناظره درست مجری باید اختیار و اقتدار داشته باشد تا در صورت طفره رفتن داوطلبان از پاسخگویی یا اهانت به دیگران یا بیان مطالب نادرست، بلافاصله میکروفون را قطع و در صورت تکرار، متخلف را با حذف زمانش مجازات کند. مناظره شوخی ندارد و مجری مسئولیت سنگینی در اعمال نظم و انصاف دارد. مناظره درست مناظره‌ای است که یک سؤال از همه پرسیده می‌شود و جواب‌ها مورد مقایسه قرار می‌گیرد نه این‌که از هر فرد یک سؤال جداگانه پرسیده شود و جواب‌ها قابل مقایسه نباشد.» اکبر نبوی، مستندساز و منتقد سینما و تلویزیون هم در همین رابطه اینگونه اظهارنظر کرد: «۷ نامزد محترم انتخابات ریاست‌جمهوری یک‌جا جمع شوند و یک پرسش‌کننده، پرسش‌های از پیش تعیین شده را بر اساس قرعه از آنها بپرسد، هر نامی می‌تواند داشته باشد، اما نامش مناظره نیست.»
مناظره‌ها و وجهه ایران در منطقه
حسام‌الدین آشنا با وجود انتقادی که مطرح کرده در یک توئیت هم از دید مثبت به این مناظره نگاه کرده و نوشته است: «در کدام کشور منطقه چنین مناظره جدی و پر محتوایی قابل برگزاری است؟» همچنین حسن خجسته، معاون سابق برنامه‌ریزی و نظارت سازمان صداوسیما هم در اظهارنظری مشابه نوشت: «فارغ از آنچه در مناظره‌ها می‌گذرد، پخش مناظره‌ها روی شبکه‌های بین‌المللی رادیو تلویزیونی با مترجم همزمان، آورده بزرگی برای جمهوری اسلامی مخصوصاً در میان کشورهای اسلامی است.»

نخستین مناظـــره

جلیلی:  همه دستگاه‌های دولتی باید مأموریت «ارزآوری» داشته باشند

سعید جلیلی که پیش از آغاز مناظره گفته بود:«کشور این ظرفیت را دارد که در چهار  سال آینده نه تنها اداره شود، بلکه در شأن ملت ایران، جهش پیدا کند» و «رقیب ما کسی است که بخواهد کشور را متوقف کرده، معطل کند و هر روز بهانه‌ای داشته باشد»، در مناظره اقتصادی روز شنبه در پاسخ به پرسش از برنامه‌اش برای محرومیت‌زدایی، گفت: «برای محرومیت‌زدایی باید ابتدا باور و اراده داشت سپس طرح و برنامه. ما چند برنامه داریم. معتقدیم باید حق مردم در زمینه انرژی را به آنها  بدهیم و طرحی به نام «وان»  در این خصوص است. طرح دوم در زمینه  سبد غذایی است. حداقل 2 هزار و 500 کالری در روز باید به مردم برسد که برنامه‌ای تهیه کردیم که سبد غذایی بخوبی توزیع شود که متأسفانه در این سال‌ها این توزیع مناسب نبوده است. درباره تفریح و سلامت مردم هم برنامه داشته و با همین  امکانات و بودجه فعلی طرحی برای سفر مردم تهیه کرده‌ایم. طرح درباره سلامت مردم هم داریم.»
جلیلی فرصت 4 دقیقه‌ای خود برای پاسخ به اظهارات دیگر نامزدها را معطوف به نقد عبدالناصر همتی کرد. او در واکنش به نقد همتی از «معطل نگاه داشته شدن موضوع پیوستن به FATF  در مجمع تشخیص مصلحت نظام و تبعات منفی آن برای اقتصاد کشور» گفت: «اگر همین نگاه است که نتیجه این می‌شود. از ۴۲ بند  FATF، ۳۹ بند  را اجرا کردید، ولی (گروه ویژه اقدام مالی) فقط ۱۳ بند را قبول کرده است. عدم فهم مسأله موجب می‌شود  که مسائل را حل نکنید. رویکرد شما اشتباه است.»
جلیلی در ادامه افزود: «یک نگاه اداره به زور کشور و حل یکی دو مسأله  و FATF را بهانه حل نکردن سایر مسائل می‌داند. نگاه دیگر نیز این است که کشور توانمندی بالا دارد و نه تنها کشور می‌تواند اداره شود، بلکه می‌تواند جهش پیدا کند. دوستان به صراحت می‌گویند نمی‌شود، نه شما نمی‌توانید. ما می‌گوییم می‌شود. همان طور که قبلاً گفتم، تحریم‌ها برداشته نمی‌شود و روزنامه‌ها تیتر زدند که تحریم‌ها برداشته می‌شود، ولی جلیلی می‌گوید، نمی‌شود.»
این کاندیدای ریاست جمهوری در تشریح برنامه‌های اقتصادی‌اش گفت: «ارزش پول ملی وقتی ایجاد می‌شود که بتوانیم جهش تولید داشته باشیم. جهش تولید منوط به جهش صادرات و جهش صادرات منوط به تعاملات گسترده جهانی است و نباید معطل دو سه کشور باشیم.»
او با تاکید بر اهمیت داشتن یک برنامه ارزآوری در کشور، افزود: «ارزآوری وقتی اتفاق می‌افتد که به همه دستگاه‌های دولتی مأموریت ارزآوری بدهیم. نه اینکه وزارت نفت، نفت نفروخت همه کارها تعطیل شود یا بگوییم هر وقت fatf تصویب شد، کار می‌کنیم.» جلیلی با بیان این اعتقاد که «در بخش‌های معدن، کشاورزی، نفت و گاز و برق می‌توانیم درآمد ارزی کشور را به صورت جهشی داشته باشیم» در پاسخ به دومین سؤال خود مبنی بر اینکه چه برنامه‌ای برای استفاده از ظرفیت معادن کشور دارید، گفت: «مهم‌تر از کشف و استخراج معادن، ایجاد ارزش افزوده در داخل کشور است، زیرا یکی از مشکلات کشور ما خام‌فروشی مواد معدنی است. با ایجاد ارزش افزوده می‌توان ارزآوری داشت و اشتغالزایی کرد.» جلیلی درباره برنامه‌اش برای شهرک‌های صنعتی هم «عدم تامین مالی» و «عدم ثبات در مقرارت اقتصادی برای صادرات» را از مشکلات صنعتگران دانست و تأکید کرد: «همه می‌گویند ما باید ده‌ها مجوز از ده‌ها سازمان و دستگاه بگیریم تا کار را انجام دهند. باید از ظرفیت دولت الکترونیک استفاده کنند و این موضوع را حل سازند.
سعید جلیلی در بخش پایانی سخنانش وعده داد: «سال اول ۱۰۰ هزار، سال دوم ۱۲۶ هزار و سال چهارم ۲۵۳ هزار شغل ایجاد می‌کنیم.»

رئیسی:   کارشناسان اقتصادی را به صف می‌کنم

سیدابراهیم رئیسی نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در اولین مناظره انتخاباتی به این پرسش که «موانع تولید چیست و اولویت‌های دولتش برای رفع این موانع کدام است»، گفت: «باید کاری کرد که تولیدکنندگانی که با اندیشه در تولید حضور یافتند و تولیدشان دچار مشکل شده، جذابیت برای تولید را برایشان ایجاد کنیم و از آن طرف جذابیت امور اقتصادی غیرمولد را بکاهیم». رئیسی کاستن از جذابیت بازارهای ارز و زمین و طلا و در عوض افزایش جاذبه تولید را نیازمند ساز و کار دانست و گفت: «۲۵ درصد مالیات برای تولید داشتیم که باید با شیب پایین‌تر آن را ملایم کنیم و به ۱۰ درصد کاهش دهیم باید برای تولید در عمل کاری کنیم که مشکلی نداشته باشد و قاچاق از بین برود و نقدینگی به طرف تولید برود». وی افزود: «برخی مجوزها برای تولید تبدیل به مانع شده است. باید صدور مجوزها پسینی شود و تسهیل کند». او در فرصت
۴ دقیقه‌ای اش برای پاسخ به اظهارات دیگر کاندیداها و نقد آنها، گفت: «از این همه تهمت زدن و اهانت کردن خسته نشدید؟ چرا این همه دروغ می‌گویید؟ چرا به شعور مردم اهانت می‌کنید؟ مردم هم من را دیده‌اند و هم شما را.» او در ادامه افزود:«شما دیدید ما در قوه قضائیه چطوری عمل کردیم. نه یک سایت بستیم و نه یک روزنامه را بستیم، نه یک نفر را به‌خاطر انتقاد دستگیر کردیم. من در دوره قبلی حتی از یک نفر هم به‌خاطر توهین و تهمت شکایت نکردم. من که نمی‌خواهم به کارخانجات سر بزنم، مردم مشکل و درد دارند. یکی از دغدغه‌های مردم بی‌صداقتی برخی مسئولان است. درست نیست یکی برای جلب آرا دیگران را تخریب کند».
او در بخش تشریح برنامه‌های اقتصادی اش گفت: «من در قوه قضائیه مطالبه گر هستم و نیاز ندارم که بخواهم دنبال پست جدید باشم. مردم با روحیه و عملکرد من آشنا هستند و از من دعوت کرده‌اند». رئیسی با بیان اینکه «باید مجموعه‌ای  را که تولید پرونده می‌کند و علل فساد است پیدا کرد»، گفت: «مردم دنبال دعواهای اقتصادی نیستند و این را می‌خواهند که مدیری مقتدر بیاید و کارشناسان را برای حل مشکلات به صف کند. من کارشناسان اقتصادی را به صف می‌کنم».
این نامزد ریاست جمهوری در پاسخ به دومین سؤال خود درباره مقابله با زمین خواری و تصرف اراضی گفت: «زمین به‌جای کشاورزی و سکونت تبدیل به سرمایه و ابزار سوداگری شده است. ساز و کارهای زمین‌خواری باید در دولت اصلاح شود. قوه قضائیه فقط می‌تواند با خروجی‌ها برخورد کند». او در ادامه افزود: «ما شورای حفظ حقوق بیت المال را ایجاد کردیم که از زمین خواری پیشگیری می‌کند. ما باید سند عادی را به سند رسمی تبدیل کنیم و با مجلس آن را دنبال کردیم و در گیر و دار مسائل اداری است. مسأله حدنگار و کاداستر مهم است و کشور ما در این زمینه عقب است و ان‌شاءالله تا آخر سال ۱۴۰۰ کاداستر به سرانجام می‌رسد». رئیسی درباره راهکارش برای کنترل تورم گفت: «باید به سمت ارز تک نرخی رفت و ارزصادراتی را مدیریت کرد. با اعلام اینکه ارز برنگشته کاری پیش نمی‌رود، مدیریت باید کرد و تسهیلات بانکی را باید مدیریت کرد». رئیسی در جمع‌بندی سخنان خود در مناظره اول گفت: «رئیس‌جمهوری رئیس همه مردم از هر گویش و اقلیم و جنسیت است. باید با نگاه عمیق حل مسائل همه مردم برای او مسأله باشد» او با بیان اینکه در قوه قضائیه برنامه داشته و مردم احساس کردند که در این قوه اتفاقی افتاده و وضعیت متفاوتی رقم خورده است، افزود: «ما اصحاب «ما می‌توانیم» هستیم. درباره بانک‌ها گفتند به حرف گوش نمی‌کنند، من گفتم ببینید به حرف من گوش می‌کنند یا نه؟ زیرساخت‌ها مشکل دارد و باید کامل شود.»  او همچنین با بیان اینکه 2 میلیون فالوئر در فضای مجازی دارد از ضرورت تقویت زیر ساخت‌ها در این حوزه گفت

قاضی‌زاده هاشمی: باید به‌دنبال اصلاح ساختار برویم

سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در اولین مناظره نامزدهای ریاست جمهوری که به طرح پرسش‌های اقتصادی اختصاص داشت در پاسخ به سؤالی درباره راهکار تقویت ارزش پول ملی گفت: «اگر ما بتوانیم تورم را در جامعه به‌ عنوان‌ ام‌المصایب کنترل کنیم، می‌توانیم ارزش پول ملی را حفظ کنیم.» او با بیان اینکه «در کشور ما مسئولان مربوطه به جای اینکه مسئول حفاظت از ارزش پول ملی باشند، مسئول حفاظت از ارز خارجی شده اند» و «ای کاش رئیس بانک مرکزی ما خود را مسئول حفظ ریال بداند نه دلار»، گفت: «ما در دولت سلام بسته مفصلی را شامل ۲۱۳ پروژه تعریف کردیم که بیش از ۵۰ پروژه آن به کنترل تورم برمی گردد و در آن اصلاحات ساختاری بانک‌ها و بودجه نیز پیش‌بینی شده است.» قاضی‌زاده هاشمی در ادامه افزود: «ما به‌دنبال گسترش تولید، تقویت تولید، هدایت نقدینگی به سمت تولید و کنترل قیمت در بازار هستیم.» او در ادامه این مناظره به انتقاد از اظهارات مطرح شده توسط دیگر نامزدها پرداخت و گفت: «مردمی که پای گیرنده‌ها نشسته‌اند انتظار بیان چه مطالبی را از کاندیداها دارند؟ وقتی مردم تا خرخره در مشکلات غرق هستند می‌خواهند ببینند کاندیداها چه برنامه‌ای برای حل این مشکلات و امروز و آینده فرزندانشان دارند.» او ادامه داد: «مسأله ما مدیریت است، اما آنچه مهمتر از مدیریت است وجود سازوکار نادرست استضعاف‌گر است. اگر می‌خواهیم اصلاحات اقتصادی انجام دهیم و با فساد مبارزه کنیم باید به‌دنبال اصلاح ساختارهای استضعاف‌گر برویم.»
قاضی‌زاده هاشمی تسهیلات بانکی را در شرایطی که نرخ سود تسهیلات زیر نرخ تورم است بزرگترین موضوع رانتی کشور دانست و گفت: «اگر ساختار همین باشد حتی اگر مدیر عوض شود چه اصلاح‌طلب باشد و اصولگرا بیاید یا برعکس مشکلی حل نمی‌شود. اگر ما می‌خواهیم مشکلات اقتصادی حل شود باید به‌دنبال اصلاح ساختار برویم.»
این کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری در بخش تشریح برنامه‌های اقتصادی دولت خود گفت: «روش اداره کشور فرسوده است. قانون تجارت، بیمه و بانک ما باید اصلاح نهادی شود. الان مسأله این است که زانوی دولت بر گردن مردم است و دولت باید زانوی خود را بردارد.» او با بیان اینکه «ما نظام تحول را برای تغییر اکوسیستم کشور طراحی کردیم و معتقدیم باید انقلاب سازوکاری انجام شود، زیرا با پروژه و برنامه مشکل حل نمی‌شود»، گفت: «طراحی کردیم که در چهار سال تورم به زیر ۵ درصد برسد، مسأله اشتغال و ازدواج جوانان حل شود.» قاضی‌زاده هاشمی با اعلام اینکه طی سه سال اول برای ۴.۵ تا ۵ میلیون نفر ایجاد شغل می‌کند و بخش حاد مسأله بورس را با سه دستورالعمل در سه، چهار روز اول دولتش حل خواهد کرد، گفت: «همچنین ما برای هزینه خانوار شامل خوراک، ریزمغذی‌ها، انواع پروتئین‌ها و کالری‌ها پیش‌بینی‌هایی کردیم و بسته‌های ۳۰۰ هزار تومانی در نظر گرفته‌ایم. همچنین برای هزینه حمل و نقل، بهداشت و درمان و مسکن نیز پروژه طراحی کرده‌ایم.» او در پاسخ به دومین سؤال خود درباره راهکار جلوگیری از واردات بی‌رویه گفت: «قانونگذار مکانیزم تعرفه‌گذاری را در اختیار دولت گذاشته ولی راه‌های دیگری به وجود آمده که واردات انجام می‌شود و تولید را تهدید می‌کند. یکی از آنها قاچاق است، آن هم از مبادی رسمی و مناطق ویژه و آزاد و دیگری ارز ارزانقیمتی که در اختیار صادرکننده قرار می‌گیرد.» قاضی‌زاده هاشمی در جمع‌بندی اظهاراتش گفت: ما سه سال است بخصوص بعد از بیانیه گام دوم رهبری به جمع‌بندی رسیدیم که نحوه اداره کشور مشکل دارد. من جراح هستم، ما بیماری‌های خطرناک را با مسکن درمان نمی‌کنیم. در موضوعات اضطراری باید دستور‌العمل و برنامه باشد که داریم.»

زاکانی: موانع را از پیش پای تولید برمی‌دارم

اولین پرسش از علیرضا زاکانی در مناظره اقتصادی نامزدهای ریاست جمهوری پیرامون برنامه او برای کنترل نقدینگی مطرح شد. زاکانی در پاسخ علت بالا بودن حجم نقدینگی را تولید پول پرقدرت دانست و گفت:«بدون نظارت بانک مرکزی بانک‌ها اقدام به تولید پول می‌کنند. ما اکنون ابربدهکاران بانکی داریم، ۱۱ ابربدهکار ۹۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارند. وظیفه آقای همتی و وزیر اقتصاد آن بود که بدهی‌های ابربدهکاران بانکی را پیگیری کنند که این اتفاق رخ نداد.»
او هم فرصت 4 دقیقه‌ای انتقاد از رقبای انتخاباتی‌اش را بر انتقاد از همتی متمرکز کرد و گفت: «این سؤال را از آقای همتی پرسیدم که ابربدهکاران بانکی چه کسانی هستند شاهد بی‌انضباطی در بانک‌های مختلف هستیم؛ چرا این وضعیت درست نمی‌شود. مفسده بانکی از کجا سرچشمه می‌گیرد. باید نظارت درستی توسط بانک مرکزی صورت می‌گرفت». زاکانی در ادامه افزود: «بانک مرکزی به تقاضاهای دولت پاسخ داد و با چاپ پول آن را در بازار عرضه کرد. نتیجه آن است که دولت بدهی به دولت آینده انتقال می‌دهد. آقای همتی باید پاسخ دهند که چرا با این شرایط کشور اداره شد».
این نامزد ریاست جمهوری با بیان اینکه اساس تولید در دولتش بر پایه ۹ پیشران اقتصادی اعم از نفت، گاز، پتروشیمی و توجه به زیرساخت‌ها خواهد بود، افزود: «تمرکز و اولویت بنده جهش تولید و تمرکززدایی در حوزه مدیریت است. مبارزه با فساد اقتصادی، دیوان‌سالاری و همچنین رشد اقتصادی و توزیع مناسب ثروت را دنبال می‌کنم. موانع را از پیش پای تولید با مقررات‌زدایی و تسهیل در صدور مجوزها برمی‌دارم که اکنون ۸۰ درصد مجوزها با رانت توزیع می‌شود». او سپس خطاب به همتی گفت: «آقای همتی تهمت بزرگی علیه ما زدند که ما به‌دنبال توزیع فقر هستیم. ما به‌دنبال جهش تولید، خلق ثروت و توزیع آن بین مردم هستیم». زاکانی در بخش دوم مناظره و در پاسخ به این سؤال که برنامه‌اش برای عبور از اقتصاد مبتنی بر نفت چیست، گفت: «راهی جز جهش تولید و بهره‌مندی از ظرفیت‌های کشور و خلق و توزیع ثروت وجود ندارد. برای این کار باید به سمت گرفتن درست مالیات، توجه به تولید و استفاده از ظرفیت‌های کشور رفت. باید مالیات را اصلاح کنیم. نباید دولت دست در جیب مردم کند. دولت باید با اقتصاد سالم مسیر را دنبال نماید».
او در پاسخ به این سؤال که برنامه‌اش در خصوص بومی گزینی چیست، گفت: «تحول در عرصه اقتصاد مدیریتی، جهش تولید، حکمرانی فضای مجازی، دولت الکترونیک، تمرکززدایی و مبارزه قاطع با فساد اداری و فساد اقتصادی از جمله برنامه‌های بنده است. تمرکززدایی مبنی بر بازآمایش ایرانی اسلامی است». این نامزد ریاست جمهوری در ادامه افزود: «اکنون ۹۰ درصد بودجه در مرکز استان تصمیم‌گیری می‌شود که باید با اصلاحات اعمال شده شهرستان‌ها محور قرار گرفته و از ظرفیت نخبگان در شهرستان‌ها استفاده شود».
زاکانی در بخش پایانی سخنانش در این مناظره جرم خودش را مبارزه با فساد، فقر و تبعیض عنوان کرد و افزود: «تنها کار ما این است که دولت را از جلوی مردم کنار کشیده و در خدمت مردم قرار دهیم. بانک در خدمت تولید و بازار سرمایه در خط تلاش اصلی سرمایه‌گذاری در کشور می‌شود که برای همه اینها منابع و عناصری تأمین می‌شود. دولت خود را پشتیبان بازار سرمایه می‌داند نه اینکه دست در جیب مردم کند». او در پایان افزود: «مسیر غلط گذشته باید اصلاح شود. همگی باید به میدان تغییر و تحول آمده و باید خود را اصلاح کنیم؛ البته توقعم آن است که وعده ندهیم بلکه بگوییم چطور می‌خواهیم تحول بزرگ به وجود آوریم. ما برنامه جامع داریم که مردم در پایان سال اول دولتم تغییر و بعد از چهار سال تحول را خواهند دید».

رضایی: مسئولان دولت روحانی را ممنوع الخروج می‌کنم

نخستین سؤال مناظره اقتصادی نامزدهای ریاست جمهوری از محسن رضایی پرسشی درباره برنامه او برای «اصلاح فرایند بودجه‌ریزی کشور» بود. او پاسخ به این پرسش را با نمایش دادن یک اسکناس هزار تومانی آغاز کرد و گفت:«۸ سال پیش در همین مکان در برابر آن کلید بی‌خاصیت من یک هزار تومانی را به شما نشان دادم و گفتم اگر این روند ادامه پیدا کند پول ملی ما سقوط پیدا می‌کند.» او در پاسخ به چرایی این سقوط ارزش پول ملی گفت: «رابطه دولت با اقتصاد و رابطه اقتصاد با مردم تنظیم نشده است و دولت دست در جیب مردم می‌کند». رضایی با انتقاد از روند تأمین کسری بودجه توسط دولت، ادامه داد: «نرخ ارز را پایین آوردند، پول‌ها را بدون حساب و کتاب در بورس تشویق کردند و بعد که تأمین مالی کردند مردم را در زمین و زمان نگه داشتند.»
او هم پس از بیان این جمله که «چرا باید قطار انقلاب روز به روز کوچک شده و به یک اسکوتر (وسیله حرکتی تک نفره مانند دوچرخه) تبدیل شده باشد»، همتی را هدف اظهارات انتقادی اش قرار داد و با نمایش دادن یک نمودار رو به دوربین گفت: «وضعیت اقتصاد کشور را به حال و روزی انداختید که وضعیت نمودار عملکرد آقای همتی در بانک مرکزی نشان می‌دهد که چگونه دلار از ۸ هزار تومان به وضع امروز رسیده است. اقتصاددان است ایشان؟ چطور این فاجعه یعنی نقدینگی ایجاد شده را که اگر امسال جلویش را نگیریم خطر جدی کشور را تهدید می‌کند، تشخیص نداد؟»
رضایی خطاب به انتقاد همتی درباره اظهارات وی نسبت به گروگان گرفتن امریکایی‌ها و التهاب احتمالی ایجاد شده از این حرف در میان مذاکرات ۱+۵ گفت: «من یک سرباز هستم. وقتی امریکا تهدید می‌کند که حمله می‌کند من هم می‌گویم گروگان می‌گیریم. ما رجز می‌خوانیم و به شکلی هم حرف می‌زنیم که جنبه انسانی ما حفظ شود.» این کاندیدای ریاست جمهوری در تشریح برنامه‌های اقتصادی دولتش هم ابتدا علیه دولت و رئیس بانک مرکزی موضع گرفت و گفت: «در صورت رئیس‌جمهوری شدن در اولین فرصت ایشان و برخی از اعضای هیأت دولت آقای روحانی را ممنوع الخروج می‌کنم و ثابت می‌کنم چه آسیبی به کشور زدند.» رضایی در ادامه افزود: «مسأله کسب و کار‌های خانگی مسأله خانه‌سازی و استفاده از بانوان را در دستور کار قرار می‌دهم و با مشورت از مراجع محترم قم حتماً از دو نفر از بانوان در کابینه و از تعداد بیشتری از آنان در سمت‌های مدیریتی استفاده می‌کنم.»
رضایی بخش‌های مسکن و گردشگری را در زمره پیشران‌های اقتصادی برای تأمین شغل مورد توجه قرار داد و گفت: «همه این کارها بستگی به این دارد که ما حکمرانی کشور را تغییر دهیم. من از اختیارات قانونی استفاده می‌کنم و قدرت را از مرکز به استان‌ها می‌برم. باید مدیریت‌های محلی که در شوراهای شهر و استان است اختیار داشته باشند. در تمام استان‌ها در کابینه من اقوام نقش دارند و من از خودشان مدیر خواهم گذاشت.»
او در پاسخ به پرسشی درباره فقر، فساد و تبعیض گفت: «دولت آینده باید قوی‌ترین دولت باشد چه از اصلاح‌طلب چه اصولگرا، چه از بانوان و چه اهل سنت باید استفاده کنیم. باید از خودخواهی‌ها دست برداریم و از جنگ‌های روانی دست برداریم؛ خدا خوشش نمی‌آید.» رضایی در ادامه تشریح وعده‌های اقتصادی دولتش گفت: «یارانه ۴۵۰ هزار تومانی را برای ۴۰ میلیون نفر تضمین می‌کنم. یک میلیون مسکن به‌صورت احیای بافت‌های فرسوده را در دستور کار قرار می‌دهم. خسارات بورس را جبران کرده و ایالت‌های اقتصادی را طبق قانون انجام می‌دهم. موضوع کشاورزی و کشاورزان را حل کرده و دست دلالان را قطع می‌کنم و همچنین فضای مجازی را در دسترس همگان قرار می‌دهم.»

مهرعلیزاده: برای اجماع‌سازی و تشکیل دولت اصلاحات آمده‌ام

محسن مهرعلیزاده سخنانش در مناظره انتخاباتی روز شنبه را با این پرسش آغاز کرد که «اینک که به هر دلیل از جمله شائبه مهندسی انتخابات با حذف تعدادی از افراد صالح در فرایند انتخابات روبه‌رو هستیم تا جایی که از کنار فرمایش رهبری معظم انقلاب در جایگاه ولایت فقیه مبنی بر لزوم جبران جفا و ظلمی که بر برخی از آنان رفته است براحتی عبور کنند، پرسش این است که این امر چگونه از سوی طراحان وضعیت موجود توجیه می‌شود؟ آیا حمایت از یک فرد خاص در دستور کار قرار گرفته است؟»
او در ادامه در پاسخ به پرسشی درباره برنامه‌‌اش برای جلوگیری از فرار مالیاتی گفت: برنامه مدونی که طی دو سال قبل روی آن کار کردم و شامل همه راهکار‌ها در همه زمینه‌هاست را در سایت خودم بارگذاری می‌کنم.
مهرعلیزاده در فرصت ۴ دقیقه‌ای‌اش برای پاسخ به اظهارات دیگر کاندیداها  سیدابراهیم رئیسی را مخاطب قرار داد و گفت: «شما راهکارهایی را برای رفع موانع تولید مطرح کردید، خودتان چقدر با مسأله تولید آشنایی دارید؟ ممکن است چند نفر کارشناس دور هم جمع شوند و مطالبی را بگویند، آدم حفظ و اینجا آن مطالب را عنوان کند اما اینها به درد مردم نمی‌خورد.»
او در ادامه با تأکید بر اینکه یکی از احکام توسعه اقتصادی دادرسی عادلانه است، ادامه داد: اگر شما دل‌تان برای اقتصاد می‌سوزد، همان قوه قضائیه را که هنوز به روش عهد قاجار اداره می‌شود، اصلاح کنید؛ شما از ۱۶ سالگی در این قوه بوده و هستید.» این نامزد انتخابات ریاست جمهوری در بخش تشریح برنامه‌های اقتصادی اش وجود نداشتن یک الگوی صحیح علمی تجربه شده توسعه بویژه توسعه اقتصادی  را از جمله مسائل کشور دانست و با بیان اینکه در دولت‌های مختلف یکی به نئولیبرالیسم و دیگری به سوسیالیسم اعتقاد داشت و ملغمه‌ای از کارها انجام شد، گفت که به عنوان کسی که دکترای مهندسی اقتصاد خوانده روشی که به آن الگوی حکمرانی اقتصاد اجتماعی می‌گویند و در کشورهای اروپایی از جمله آلمان در حال اجراست را مناسب می‌داند. به گفته مهرعلیزاده در این الگو مانع‌زدایی از تولید، معافیت‌های مالیاتی بر تولید و هدایت نقدینگی به تولید، ایجاد کار و گردشگری محیط زیست مورد تأکید است.
او سپس در پاسخ پرسشی درباره اولویت سرمایه‌گذاری برای توسعه صنعتی و اقتصاد، با تأکید بر اینکه انجام طرح‌های بزرگ اقتصادی نیاز به سرمایه اعم از داخلی و خارجی دارد، گفت: اصولاً دولت نباید سرمایه‌گذاری کند بلکه باید راه را برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی باز کند. برای واردات پول به داخل کشور هم  اولین کاری که باید انجام دهیم تأمین امنیت سرمایه‌گذاری است. مهرعلیزاده درباره  راهکارهایش برای تغییر کاربری و تخریب محیط زیست نیز با  اشاره به نقش اعمال نفوذ برخی نهادها و اقدامات فراقانونی، گفت:  «یکی از راه‌های اساسی جلوگیری از تخریب محیط زیست تقویت سازمان محیط زیست است؛ باید نهادهای عمومی ناظر بر محیط زیست را به عنوان ناظر فعال کنیم. من متأسفم از اینکه به هر دلیلی در چند سال قبل شاهد بودیم تحت عنوان محیط زیستی‌ها برای عده‌ای مشکل ایجاد کردند؛ معاون جوانی آمد و در محیط زیست کار کرد و هزاران اسم جاسوس بر او گذاشتند اما مشخص شد که مشکلی وجود نداشته است.» او در سخنان پایانی‌اش دولت اصلاحات را  دولتی که توانست شرایط کشور را به نحوی مناسب در جهت توسعه کشور قرار دهد دانست و با تأکید بر اینکه من برای اجماع‌سازی آمده‌ام، گفت: من از تشکیل دولت اصلاحات یعنی دولت زندگی با مردم صحبت می‌کنم؛ زندگی در مقابل مرگ، زندگی در مقابل جنگ و زندگی در مقابل فقر و زندگی در مقابل تحریم. بیایید شرایط زندگی خوب را فراهم کنیم.

همتی: آمده‌ام نگذارم اقتصاد کشور، اقتصاد کره شمالی شود

عبدالناصر همتی در اولین مناظره انتخاباتی با بیان اینکه  «تأسف می‌خورم که در میان کاندیداها یک زن حضور ندارد. همچنین می‌دانم که بسیاری از مردم در میان کاندیداها نماینده‌ای از خود ندارند و تصمیم دارند که با صندوق قهر کنند»، از مردم خواست «به جای قهر بیایید و رأی بدهید و سرنوشت خود را تعیین کنید.»
همتی با بیان اینکه به عنوان یک اقتصاددان معتقد است بسیاری از وعده‌های اقتصادی که رقبایش مطرح می‌کنند امکان تحقق ندارد، گفت: «ما به اصلاحات اقتصادی نیاز داریم و من می‌دانم که چگونه باید این مشکل را حل کرد. برنامه و توان آن را هم دارم که این امور را انجام دهم.»
او در واکنش به سخنان رضایی علیه بانک مرکزی گفت: «آقای رضایی بگوید که چگونه با گروگانگیری سربازان غربی می‌خواست درآمد ارزی کشور را بالاتر ببرد؟ ما چندماه است منتظریم که ایشان برنامه خود را در این زمینه اعلام کند. شما آقای رضایی، باید بدانید با عدم پذیرش FATF در مجمع تشخیص مصلحت، پدر اقتصاد کشور را درآورده‌اید.»
همتی در واکنش به سخنان سایر کاندیداها، گفت: «قبلاً گفته بودم در مقابل پنج کاندیدا هستم و کاندیدای اصلی آقای رئیسی است و مابقی پوششی هستند. اگر این افراد می‌خواهند جواب‌شان را بدهم، قسم بخورند که تا آخر در رقابت‌ها می‌مانند وگرنه پاسخ دادن معنی ندارد.» او در ادامه خطاب به جلیلی گفت: «شما در ماجرای برجام در زمین ترامپ بازی کردید و پدر کشور را درآوردید. به همت شما آقای جلیلی و آقای رضایی و دوستان‌شان در مجمع ما در لیست سیاه FATF قرار گرفتیم.» همتی خطاب به رئیسی هم گفت: «شما به جای رفتن به استان‌ها و دادن وام به کارخانه‌ها، می‌رفتید و به زندان‌ها سر می‌زدید. این کارها وظیفه بخش اجرایی است.»  او در ادامه افزود: «شما از معیشت مردم می‌گویید اما با رأی مثبت به فیلترینگ اینستاگرام معیشت مردم را تهدید کردید.»
همتی در تشریح برنامه‌های اقتصادی‌اش با بیان اینکه «ما سال‌ها کشور را دست سیاستمداران سپردیم، یک بار هم کشور را به اقتصاددان بسپاریم»، گفت: «من برنامه مفصلی دارم دوستان فکر نکنند که چون همه در بخش اول علیه ام حرف زدند و مجبور شدم پاسخ دهم برنامه‌ای ندارم. موافق قیمت دستوری نیستم. قیمت مشکلش در نقدینگی است ما باید نقدینگی را حل کنیم.»
او با تأکید بر اینکه نماینده روحانی  در انتخابات نیست و به خاطر اختلاف نظر با روحانی  از ریاست بانک مرکزی کنار گذاشته شده، گفت: «اما ‏صادقانه بگویم آقای روحانی از ۵ نامزد فعلی ریاست‌ جمهوری دنیادیده‌تر، دقیق‌تر و باهوش‌تر است. اما مشکل من با ایشان این بود که بینش اقتصاد نداشت، این نامزدها هم درکی از اقتصاد ندارند.» همتی در پاسخ به این سؤال برگزارکنندگان مناظره که چه برنامه‌ای برای کاهش ضایعات بخش کشاورزی و رفع مشکلات در این بخش دارد، با بیان اینکه بخش کشاورزی ۷۵ درصد آب را در کشور مصرف می‌کند و باید اقدامات جدی از نظر نوع کشت و آبیاری انجام دهیم، گفت: «قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی هم اهمیت دارد. خرید تضمینی ما خرید تضمین قیمت بوده است که مثلاً گندم پنج هزار تومان خریداری شده در حالی که باید تضمین خرید به قیمت روز باشد. مسأله دیگر انتقال محصولات کشاورزی به بازار مصرف است که در شب عید دیدیم  چه مشکلاتی به وجود آمد؛ برای حل این مشکل باید انبارهایی درست کنیم و محصولات از طریق بورس کالا به فروش برسد تا تولیدکننده مجبور نباشد محصولات خود را با قیمت پایین پیش‌فروش کند.» این نامزد انتخابات ریاست جمهوری در بخش پایانی سخنانش  گفت: افتخارم این است که بانک مرکزی کشور را در شرایط بسیار سخت اداره کردم و نگذاشتم کشور ونزوئلایی شود. الان آمده‌ام نگذارم اقتصاد کشور، اقتصاد کره شمالی شود.