عطیه لباف
 خبرنگار
آغاز دور چهارم مذاکرات وین، بیم‌ها و امیدها و تلاش مذاکره کنندگان برای رسیدن هرچه سریع‌تر به یک توافق برد-برد، توجه بازار نفت را روی روند مذاکرات ایران متمرکز کرده است. به‌طوری که وزرای نفت و انرژی اوپک پلاس طی چند هفته اخیر بارها اشاره کرده‌اند که مذاکرات برجامی را به دقت دنبال و بررسی می‌کنند و برای آنها بسیار مهم است.
اکنون با توجه به موعد ۲۱ ماه مه(۳۱ اردیبهشت) ممکن است که طی هفته‌های آینده یک توافق مورد پذیرش طرفین شکل بگیرد؛ یا توافق نشود که در این صورت ممکن است مهلت مذاکرات تمدید و یا به‌طور کلی متوقف شود. به‌همین خاطر تحلیلگران بازار نفت معتقدند که پایان ماه مه می‌تواند یک زمان شگفت انگیز برای بازار باشد.
در صورت حصول توافق در مدت زمان کوتاهی نفت ایران وارد یک بازار رقابتی می‌شود که تقاضا در آن به سبب شیوع ویروس کرونا هنوز کاملاً احیا نشده است و از سوی دیگر نیز گروه اوپک پلاس در این بازار مدعی کاهش تولید برای تعادل‌بخشی به قیمت‌هاست. اما از آنجایی که هم ایران در صدد پس گرفتن بازار از دست رفته خود است و هم مشتریان علاقه‌مند به خرید نفت از ایران هستند، تولیدکنندگان نفت جهان می‌دانند که ایران بازار خود را در اولین فرصت احیا خواهد کرد.
یک منبع آگاه در وزارت نفت که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش نداشت، به «ایران» می‌گوید: «اکنون بازار با مازاد عرضه مواجه است، تقاضا به سبب رکود ناشی از بحران همه‌گیری کرونا کاهش یافته و از ناحیه عرضه نیز موجودی بیشتری در دسترس بازار است. لذا بازار عطش عرضه جدید را ندارد. اما ایران راه نفوذ به این بازار و جا بازکردن برای نفت خود را می‌داند. لذا می‌توانیم در صورت لغو تحریم‌ها به بازار بازگردیم.»
ایران در صورت موافقت با لغو تحریم‌ها و به نتیجه رسیدن مذاکرات وین، به‌عنوان بخشی از توافق احتمالی می‌تواند صادرات نفت خام خود را در مدت کوتاهی به 2.5 میلیون بشکه در روز برساند. اخیراً معاون اول رئیس جمهوری نیز به این موضوع اشاره داشت و از آمادگی ایران برای بازگشت حداکثری به بازارهای رسمی خبر داد.
در حال حاضر تولید نفت خام کشور به بالاترین میزان از مه ۲۰۱۹ تاکنون رسیده است. آن‌طور که گزارش ماه آوریل نشریه آرگوس تخمین می‌زند، تولید نفت ایران با ۸۰ هزار بشکه افزایش به 2 میلیون و 350 هزار بشکه در روز در ماه آوریل رسیده است. ایران با این افزایش تولید در جایگاه چهارمین تولیدکننده بزرگ اوپک قرار گرفته است.
اگرچه این رقم دقیق نیست و بخشی از نفت ایران در بازار خاکستری فروخته می‌شود، اما هنوز تا رقم تولید 4 میلیون بشکه در روز که توان تولید کشور است، فاصله وجود دارد. برخی منابع آگاه می‌گویند که چاه‌ها آماده بازگشت به تولید حداکثری هستند و به محض توافق حداکثر تولید روانه بازار داخلی و خارجی خواهد شد. حدود یک میلیون و 700 هزار بشکه از نفت تولیدی کشور در داخل مصرف می‌شود. با احتساب میعانات گازی، ایران در ماه‌های پیش از اعمال تحریم‌های ایالات متحده میانگین 2.5 میلیون بشکه در روز صادرات نفت انجام می‌داد و اگر توافق حاصل شود، نفت ایران بتدریج افزایش خواهد یافت و راهش را به بازار پیدا می‌کند.
 چند گام تا استقلال تجارت خارجی
شنیده می‌شود که ایالات متحده برای لغو تحریم‌های نفتی، بانکی، کشتیرانی، بیمه، فلزات، اتومبیل و هواپیما آمادگی دارد. اما اختلافات دیگری وجود دارد که هم در مورد اقدامات رفع تحریمی امریکا و هم در مورد اقدامات هسته‌ای ایران برای بازگشت دو طرف به برجام است که مدت زمان حل‌ و فصل آنها به متغیر‌های سیاسی در تهران و واشنگتن وابسته است. بنابراین پیش‌بینی زمان حصول توافق و یا به هم خوردن مذاکرات دشوار است.
اما کارشناسان بر این باورند که مذاکرات در یک مرحله قابل قبول است و احتمالاً بزودی خبرهای مثبتی از وین به گوش می‌رسد. فریدون مجلسی، کارشناس مسائل بین‌الملل سیاست و اقتصاد، در این زمینه به «ایران» می‌گوید: «اظهارات درباره روند مذاکرات و رسیدن به نقاط قابل قبول و مثبت، تبلیغات ساده‌ای نیست که گفته شوند و بعد از آنها بتوان عبور کرد. بویژه آنکه برای یک دولت در حال اتمام نمی‌تواند این مذاکرات یک تبلیغ شمرده شود. به‌نظر می‌رسد که در سطوح مختلف تماس‌هایی میان طرفین مذاکره وجود داشته و برآیند این تماس‌ها مثبت بوده است و تصور می‌کنم که بزودی یک خبر خوشایند در مورد روابط بین‌الملل ایران خواهیم شنید.»
مجلسی با بیان اینکه مذاکرات امروز گذشته‌ای پشت سر دارد و نیازهای ایران برای بازگشت به عرصه بین‌المللی را نیز در دل خود دارد، اذعان می‌کند: «این بازگشت به معنی استقلال یک کشور است و توانمندی ورود به بازارهای جهانی و مبادلات آزادانه و دسترسی به سیستم‌های بانکی و تجارت سالم با تضمین‌های بانکی و مواردی از این دست را به‌دنبال دارد. ما سال‌هاست که از استقلال تجارت خارجی محروم بوده‌ایم و اکنون احتمالاً توافق‌های اصولی اولیه انجام شده است. در غیر این صورت معنایی ندارد که امیدهایی به ملت داده شود و بعد این امید تبدیل به یأس شود.»
او ادامه می‌دهد: «روش تحریم‌های ایران از دیدگاه جو بایدن و حقوق بشر غلط بوده است. قرار نیست که اگر بین دو دولت اختلاف‌های سیاسی و نظامی وجود دارد، ملت را تحت مجازات جمعی قرار دهند. لذا فکر می‌کنم که مذاکرات به نتیجه خواهد رسید.»
این کارشناس سیاسی و اقتصادی با بیان اینکه استقلال اقتصادی تنها به معنی خودکفایی نیست و باید ایران بتواند منابع ارزی در زمان نیاز داشته باشد، تصریح می‌کند: «این منابع ارزی با قاچاق و معاملات در بازار خاکستری میسر نمی‌شود. ما باید بتوانیم به‌صورت رسمی محصولات کشور را از جمله نفت، مواد پتروشیمی و فولاد و سیمان صادر کنیم و از آنچه در ایران به‌دلیل انرژی ارزان، مزیت نسبی دارد، کسب سود کنیم.»
مجلسی معتقد است که ایران در صورت لغو تحریم‌ها بازگشت سریعی به بازار رسمی نفت خواهد داشت؛ چراکه واردکنندگان نفت ایران به‌دنبال گسترش مبادلات تجاری خود با ایران هستند. آنها می‌دانند که نفت ایران مقرون به صرفه است و از سوی دیگر نیز ایران می‌تواند یک بازار برای تولیدات غیرنفتی این کشورها باشد. برخلاف عربستان که نفت را صادر می‌کند و با پول حاصل از صادرات نفت، بیشتر از کشورهایی که با آنها مراودات سیاسی دارد خرید انجام می‌دهد.
فرصت اندک برای بازگشت مؤثر به بازار نفت
در روزهای اخیر موجی از کاهش سرمایه گذاری‌ها در صنعت نفت آغاز شده که اشاره به نزدیک بودن دوره‌گذار انرژی به سمت انرژی‌های نو است. برای مثال آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد در کنفرانس گفتمان اقلیمی پترزبورگ از بانک‌ها خواست تأمین مالی زیرساخت پروژه‌های سوخت‌های فسیلی را متوقف کنند. او تأکید داشت که دیگر تأمین مالی زیرساخت پروژه‌های سوخت فسیلی مقرون‌به‌صرفه هم نیستند و باید به سمت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کم‌کربن رفت.
با اوج‌گیری بحران کرونا در سال 2020 شاهد بودیم که خیلی از غول‌های نفتی سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سوخت فسیلی از جمله نفت را متوقف کردند. بویژه در بخش تولید و اقدامات بالادستی صنعت نفت جهان. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که ایران نیز به یک تحول در صنعت نفت خود نیاز دارد تا حداکثر تولید نفت خام را داشته باشد. تحولی در سرمایه‌گذاری‌ها و همین طور سهم بازار جهانی. در غیر این صورت مشخص نیست که در سال 2050 قیمت نفت چقدر باشد و دست نخورده ماندن ذخایر عظیم نفت ایران چقدر ایران را از چشم‌انداز اقتصادی خود دور کند.
در پایان معاملات هفته کاری گذشته بازار جهانی نفت خام، قیمت هر بشکه نفت شاخص برنت به 68.28 دلار و هر بشکه نفت شاخص WTI به 64.90 دلار رسید. اما پیش‌بینی می‌شود که در نیمه قرن کنونی این ارقام به 10 الی 15 دلار در بشکه سقوط کند.

محمدقلی یوسفی
استاد دانشگاه علامه طباطبایی
دخالت سیاست در اقتصاد همیشه مخرب است. باید بدانیم کارآفرینان سودجو یا کسانی که به دنبال نفع شخصی خودشان هستند، در فقر و عقب‌ماندگی جامعه نقش کمی دارند، گروه‌های سیاسی متشکل که منافع گروهی خودشان را دنبال می‌کنند، بیشترین نقش را در فقر و عقب‌ماندگی جامعه دارند. در هر کشوری که گروه‌های سیاسی متشکل حضور دارند مخصوصاً اگر در آن کشور بی قانونی هم حاکم و آزادی‌های اقتصادی وابسته به تصمیم حکمرانان باشد، بازار به درستی کار نمی‌کند و بخش خصوصی منزوی می‌شود، در این شرایط مشخص می‌شود دولت ید طولایی برای دخالت در اقتصاد دارد. تجربه نشان داده کشورهایی که اقتصاد آزاد از طریق بازار دارند، موفق‌تر عمل کرده‌اند و همین باعث پیشرفت این کشورها شده است. کشورهایی که سعی دارند با برنامه‌ریزی تغییرات در اقتصاد ایجاد کنند ناموفق بوده‌اند. در این کشورها، همیشه به جای بازار، دولت تصمیم می‌گیرد، گروه‌های متشکل همیشه ذینفع هستند و این گروه‌ها از دولت می‌خواهند در اقتصاد دخالت کند. گروه‌های فشار منافع مشخص و منسجمی دارند به همین دلیل خواهان مداخله دولت هستند، هزینه مداخله دولت روی تک تک افراد جامعه پخش می‌شود، پس کمتر احساس می‌شود، بنابراین آنهایی که از دخالت دولت منتفع می‌شوند، می‌دانند با این دخالت‌ها چقدر سود می‌برند. این مداخله می‌تواند به‌صورت برنامه‌ریزی یا غیر برنامه‌ریزی باشد. کسانی که متضرر می‌شوند چون پراکنده هستند انسجام ندارند تا مانع مداخله باشند. نتیجه این وضعیت باعث می‌شود دولت‌ها همیشه منابع را در جایی هزینه کنند که به سمت تولید، ایجاد اشتغال، سرمایه‌گذاری و آبادانی نمی‌رود. بنابراین  نمی‌شود انتظار اصلاح در چنین شرایطی داشت. قانون اساسی ما متأسفانه از این وضعیت حمایت می‌کند. تا زمانی که بخش خصوصی منزوی است و آزادی فردی در محاق قرار دارد، کشور به سمت آبادانی حرکت نخواهد کرد. همیشه در این شرایط، سیاستمداران به دنبال حل مشکل به صورت مقطعی هستند. در اینجا جامعه پیشرفت نمی‌کند،به مردم فشار وارد می‌شود و کشور از توسعه عقب می‌ماند.
هر فرد و خانواده برای خودش برنامه دارد اما اگر بخواهیم برای کل جامعه یک برنامه مشخص اقتصادی بریزیم، مخرب است. برای تک تک افراد جامعه و نیاز آنها نمی‌شود تصمیم گرفت، اگر بخواهیم برای جامعه تصمیم بگیریم باید ویژگی‌های فردی را کنار گذاشت یعنی آزادی فردی سرکوب شود. در اقتصاد آزاد همه آزادند هر طور می‌خواهند فکر کنند. اما با برنامه‌ریزی استقلال از عملکرد اقتصادی شهروندان گرفته می‌شود. هر جا دولت دخالت می‌کند، نظام سوسیالیستی است اما درصد آن در کشورها فرق دارد. در چین، کره شمالی و روسیه دخالت دولت بالای 90 درصد است، در ایران این دخالت حدود 60 تا 80 درصد است. کشورهای پیشرفته سعی کردند دخالت و سوسیالیزم را در سیاست‌ها کم کنند. برنامه‌ریزی یعنی نظام متمرکزی به تخصیص منابع می‌پردازد، تولید می‌کند و گروهی به جای مردم و بازار تصمیم می‌گیرند که هیچ وقت نتیجه‌بخش نیست. اهداف برنامه‌ها با عملکرد، علی رغم اینکه دولت‌ها تلاش کرده‌اند این دو را به هم نزدیک کنند، اما هیچ گاه این اتفاق نیفتاده است. وقتی برنامه چندساله تنظیم می‌شود انعطاف‌پذیری را از دست مسئولان می‌گیرد، بنابراین بحران ایجاد می‌کند. اما اگر اقتصاد آزاد باشد، بازار تصمیم می‌گیرد مثلاً چه کالایی تولید شود، چه کالایی تولید نشود. در سیستم برنامه‌ریزی رانت و فساد است و منابع به نادرست تخصیص داده می‌شود. بخش‌های تولیدی در این نظام مشکلات اساسی دارند چون منابع به سمت موارد غیر مولد می‌رود. بخش‌های نظامی، خدماتی، فرهنگی در این نظام بیشترین منابع را می‌برند که این یعنی گرفتن فرصت از جامعه و عقب‌ماندگی کلی.
نباید انتظار داشته باشیم حاکمان از بالا برای اقتصاد بازار تصمیم بگیرند. تقویت بخش خصوصی یعنی وابستگی کمتر به دولت و در اقتصاد آزاد منابع به سمت تولید و سرمایه‌گذاری می‌رود. در سیستم برنامه‌ریزی اگر مدیری موفق عمل نکرد، کنار گذاشته نمی‌شود چون عملکرد او بر جامعه تحمیل می‌شود، مسأله اینجاست که نظام‌های دولتی زیانی که می‌زنند به صورت سیستمی است. این زیان کل سیستم را با بحران مواجه می‌کند چون انعطاف لازم را ندارند. وقفه شناختی، وقفه تصمیم‌گیری و وقفه اجرایی برای حل و اصلاح مشکلات در نظام دولتی وجود دارد. اینجا حیف و میل، اتلاف منابع و بالا رفتن هزینه وجود دارد. اما در نظام بازار تصمیم اشتباه متوجه شخص است، در نظام بازار واکنش سریع است و اشتباهات بر کل کشور تحمیل نمی‌شود.

وام اجاره ۱۴۰۰ به ستاد کرونا پیشنهاد شد
وزارت راه و شهرسازی پیشنهاد پرداخت کمک ودیعه مسکن را به ستاد ملی کرونا داده که ستاد در این باره تصمیم‌گیری خواهد کرد. با شیوع ویروس کرونا از سال گذشته وزارت راه و شهرسازی دو برنامه را برای کمک به اقشار اجاره‌نشین در دستور کار قرار داد که در ستاد ملی کرونا به تصویب رسید. یکی از این موارد پرداخت کمک ودیعه مسکن و دیگری تمدید قراردادهای اجاره بود. هر دو برنامه نیز با توفیق نسبی مواجه شد./ایسنا

بارش‌ها 50 درصد کاهش یافته است
رضا اردکانیان وزیر نیرو با بیان اینکه بارش‌های امسال، 50 درصد کاهش یافته است، گفت: هر یک درجه‌ای که به سمت دمای آسایش (۲۵ درجه) می‌رویم، مصرف انرژی ۳ درصد کمتر می‌شود.در کنار تلاش برای ذخیره‌سازی آب در دوران پربارش، باید مصرف آب را نیز مدیریت کنیم./میزان

تأمین مواد اولیه بدون دردسر
کیوان گردان مدیرکل دفتر صنایع برق و فلزی و لوازم‌خانگی وزارت صمت با بیان اینکه تولیدکنندگان لوازم خانگی مشکلی در تأمین مواداولیه ندارند، گفت: تأمین مواد پتروشیمی را مدیریت کردیم و برای ورق فولادی لوازم خانگی نیز عرضه اختصاصی در نظر گرفته شده است./مهر

بیکاری ۶۰ درصد از رانندگان ناوگان مسافربری
علی انصافی رئیس اتحادیه مسافربری استان تهران گفت: باشیوع کرونا از مجموع ۱۰ هزار راننده ناوگان مسافربری ۶۰ درصد به طورکامل بیکار شده‌اند؛ از طرفی از ۱۲۰ شرکت زیر مجموعه اتحادیه شب عید یکی از شرکت‌ها مجبور به تعطیلی و انحلال شد./ایرنا

اجرای طرح ساماندهی حاشیه‌نشینان چابهار
محمدحسن علمداری عضو هیأت‌مدیره بانک مسکن از حمایت ۹۰ میلیارد تومانی بانک مسکن برای اجرای طرح ساماندهی حاشیه‌نشینان چابهار خبر داد و گفت: تسهیلات برای ساخت یک‌هزار واحد است که به‌طور تقریبی برای هر واحد ۹۰ میلیون تومان تسهیلات در نظر گرفته شده است./ایرنا

رتبه نخست ایران در ظرفیت تولید برق خاورمیانه
پیام باقری نایب رئیس سندیکای صنعت برق ایران گفت: جمهوری اسلامی ایران از نظر ظرفیت صنعت برق نصب شده، رتبه نخست منطقه را با بیش از ۸۵ هزار مگاوات برق به خود اختصاص داده است./ایرنا

۱۷۰ واحد صنعتی راکد در استان تهران احیا شد
یدالله صادقی رئیس سازمان صمت استان تهران از احیای ۱۷۰ واحد صنعتی راکد در استان تهران طی سال ۹۹ خبر داد و گفت: تعداد ۲۲۰ جلسه کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید در سال ۹۹ برگزار شد که به مشکلات ۱۲۰۰ واحد صنعتی و تولیدی رسیدگی و تعداد ۱۲۵۴ مصوبه ماحصل آن بود./ سازمان صمت تهران

نرخ تورم تولیدکننده زراعی افزایش یافت
مرکز آمار ایران اعلام کرد: شاخص قیمت تولید کننده زراعت، باغداری و دامداری سنتی در فصل زمستان سال ١٣٩٩ برابر با ٣٨٩,٥ بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ٥٢.٩ درصد افزایش یافته است. میانگین شاخص چهار فصل منتهی به فصل جاری نیز نسبت به دوره مشابه سال قبل ٣٤,٧ درصد افزایش یافته است./ایلنا

آب شرب 7 هزار و ۵۰۰ نفر وارد مدار شد
سید اصغر صفوی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهرستان اسلام آبادغرب با اشاره به افتتاح دو مجتمع آبرسانی در اسلام آبادغرب و دالاهو، گفت: با تجهیز چاه مجتمع «چنگر» و «هوکانی» آب شرب سالم و پایدار هفت هزار و ۵۰۰ نفر از اهالی روستاهای این دو شهرستان به‌صورت مجدد وارد مدار شبکه آبرسانی شد./ایرنا

افت ۱۵ هزار واحدی شاخص بورس
شاخص کل در بازار بورس روز گذشته ۱۵ هزار و ۵۹۱ واحد افت داشت که در نهایت این شاخص به رقم یک میلیون و ۱۵۱ هزار واحد رسید. برپایه معاملات روز گذشته بیش از چهار میلیارد و ۷۳۴ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۳۳ هزار و ۵۲۲ میلیارد ریال داد و ستد شد. همچنین شاخص کل (هم‌وزن) با یک هزار و ۲۰۷ واحد کاهش به ۴۲۰ هزار و ۸۱۱ واحد و شاخص قیمت (هم‌وزن) با ۷۸۴ واحد افت به ۲۷۳ هزار و ۴۶۸ واحد رسیدند. شاخص بازار اول ۱۳ هزار و ۲۶۲ واحد و شاخص بازار دوم ۲۵ هزار و ۱۴۱ واحد کاهش داشتند./ایرنا