گروه اقتصادی‌/ بانک مرکزی از روز گذشته تزریق ۵۰ میلیون دلار به بازار اسکناس ارز را شروع کرده هر چند که در آخرین خبری که این بانک فرستاد میزان عرضه ارز به بازار را 85 میلیون دلار اعلام کرد ؛ یعنی 70 درصد بیشتر از ارز اعلامی روز یکشنبه تا بخشی از التهاب بازار را مدیریت کند. اقدامی که بر اساس آخرین تصمیم این بانک یعنی افزایش سقف خرید در بازار متشکل ارزی و عرضه روزانه ۵۰ میلیون دلار اسکناس است. این بانک سقف خرید کارگزاران در بازار متشکل ارزی را هم به ۵۰۰ هزار دلار افزایش داده است. درحالی که سقف خرید بانک‌ها و صرافی‌ها تا پیش از این ۵۰ هزار یورو یا معادل آن به سایر ارزها بود. این اقدامات در حالی صورت می‌گیرد که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، روز گذشته برای مذاکره با مقامات بانکی و اقتصادی عراق در رأس یک هیأت بانکی و تجاری عازم بغداد شد تا به یک توافق مالی با عراق برای آزاد سازی منابع دست یابد که به این هدف هم رسید.
«عبدالناصر همتی» روز دوشنبه در گفت‌و‌گو با ایرنا درباره نتایج مذاکراتش با مقامات عراقی افزود که جلسه مشترک سه‌جانبه با رؤسای بانک مرکزی و بانک تجارت عراق منجر به توافق بر سر آزاد کردن منابع مالی ایران با هدف خرید کالاهای اساسی برای کشور شده است.
وی جلسه مشترک خود با «مصطفی غالب مخیف» رئیس بانک مرکزی و «سالم جواد عبدالهادی چلبی» رئیس بانک تجارت عراق را در این راستا مهم ارزیابی کرد و گفت: در این جلسه درباره تبادلات تجاری گفت‌و‌گوی مفصلی صورت گرفت.
همتی خاطرنشان ساخت که جمهوری اسلامی ایران در نتیجه صادرات برق و گاز به عراق، منابع مالی چشمگیری در بانک‌های عراق دارد.
رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تأکید کرد که نخست‌وزیر عراق از حصول این توافق ابراز خرسندی و استقبال کرده است.
وی افزود در دیداری که متعاقب جلسه سه‌جانبه، با «مصطفی الکاظمی» داشته، نخست‌وزیر عراق، قول داده است که به‌طور هفتگی روند انجام این توافق را میان دو کشور پیگری کند. همتی ابراز امیدواری کرد که با توافق‌های انجام شده گام‌های مثبتی در توسعه روابط اقتصادی و بانکی با کشور دوست و برادر عراق برداشته شود. وی تصریح کرد با توجه به رایزنی‌ها و قول‌هایی که مسئولان عراقی داده‌اند، نسبت به آینده امیدوار است و نتایج آن بزودی در مناسبات بانکی و اقتصادی دو کشور مشخص می‌شود.
به گفته وی، جمهوری اسلامی ایران در چارچوب این توافق، بنا دارد بر اساس نیازهای خود، از این منابع مالی برداشت کند. وی با اشاره به اینکه این منابع متعلق به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است، افزود که بانک مرکزی مهمترین تأمین کننده نیازهای اساسی کشور در بخش‌های مختلف صنعت و معدن، کشاورزی و بهداشت است. همتی خاطرنشان ساخت که این کالاها به دلیل اینکه جزو نیازهای اساسی کشور است معاف از تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه امریکا هستند.
وی مانع اساسی در برداشت از این منابع مالی را در حوزه اجرایی دانست و گفت که بانک تجارت عراق و معذوریت‌هایی که بانک مرکزی عراق قبلاً داشت با توافق امروز برطرف شدند.
در آخرین سفرهای همتی به عراق، توافقنامه ساز و کار پرداخت مالی میان دو کشور امضا شد؛ یعنی در ۱۶ بهمن ۱۳۹۷ که در سفر خردادماه او نیز تفاهم‌هایی درباره استفاده از منابع مالی ایران برای واردات کالاهای اساسی مانند دارو از عراق به دست آمد. حالا بازار منتظر است که ببیند آیا این بار اتفاق مؤثری می‌افتد.
بازگشت منابع مالی ایران نزد عراق ناشی از فروش گاز و برق به این کشور و همین‌طور ارز حاصل از صادرات تجار ایرانی، می‌تواند عامل مؤثری در کاهش تلاطم ارزی کشور باشد.
در همین حال به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، بر اساس اطلاعات دریافتی از معاملات ارزی در بازار دوم، حجم عرضه ارز به صورت حواله (در بستر سامانه نیما) نسبت به روز کاری قبل حدود ٢٧ درصد افزایش یافت و بالغ بر ۱۶۸ میلیون یورو شد.
علاوه بر این در بازار متشکل معاملات ارزی نیز بیش از ٨۵ میلیون دلار به صورت اسکناس عرضه شد.
بر این اساس و با اهتمام جدی بانک مرکزی در تداوم عرضه ارز به صورت اسکناس و حواله در بازار دوم، پیش‌بینی می‌شود بازار ارز کشور از ثبات بيشتری برخوردار شود.

برش
بازار ارز در روزی که گذشت

درباره اینکه سیاست جدید بانک مرکزی چقدر بر قیمت ارز در بازار مؤثر بود، سراغ صرافی‌ها و فروشندگان میدان فردوسی تهران رفتیم. با این سؤال که آیا افزایش عرضه در بازار اسکناس ارز جواب تقاضاها را می‌دهد و می‌توانیم منتظر بازگشت آرامش به بازار ارز باشیم؟
کاهش ۱۰۰۰ تومانی نرخ دلار
بررسی‌های خبرنگار «ایران» نشان می‌دهد که آغاز عرضه روزانه ۵۰ میلیون دلار در روز گذشته باعث شد که قیمت دلار رسمی تا ساعت ۱۲ ظهر روز 21 مهر نسبت به روز قبل آن حدود یک هزار تومان کاهش یابد و به محدوده 30 هزار تومان برسد. در این باره یک صراف در میدان فردوسی به «ایران» توضیح می‌دهد: «نوسان نرخ دلار در روزهای اخیر خیلی شدید شده بود. ظاهراً بانک مرکزی عرضه ارز بیشتر به بازار را شروع کرده و اگر ادامه دار باشد، می‌توان به کاهش نوسانات امیدوار بود.»
او ادامه می‌دهد: «روز یکشنبه نرخ دلار به بالای 31 هزار تومان رسیده بود، اما روز دوشنبه صرافی ملی و بازار متشکل ارزی قیمت کمتری را برای معاملات ارزی در نظر گرفتند و بر اساس آخرین نرخی که به دست ما رسیده، تا ظهر روز دوشنبه هر دلار 30 هزار و 300 تومان فروخته و نزدیک به 29 هزار تومان خریده می‌شود.» اما از صرافی دیگری در همان میدان فردوسی درباره خرید و فروش ارز پرسیدیم. مسئول صرافی می‌گوید که فروش ندارند و توضیح می‌دهد: «نرخ ما همان نرخ صرافی ملی است اما فروش نداریم. چون ارز نداریم. باید ارز سنایی (ارز حاصل از صادرات) به دستمان برسد تا بتوانیم بفروشیم و الان ارز نداریم.» به صرافی مجاز دیگری در خیابان امام خمینی تهران سر زدیم و مسئول آن می‌گفت: «ارز داریم و قیمت فروش دولتی است. یعنی حدود 30 هزار و ۲۰۰ تومان می‌فروشیم و 29 هزار و ۲۰۰ تومان می‌خریم.» از صرافی‌های دیگر هم که سؤال کردیم، آنهایی که ارز سنایی به دست‌شان رسیده بود، قیمت فروش‌شان یک هزار تومان کمتر از نرخ‌های پایانی روز کاری قبل یعنی روز یکشنبه بود و همه می‌گفتند که قیمت بر اساس نرخ اعلامی صرافی ملی و بازار متشکل ارز است. در همین حال قیمت فروش یورو نیز با کاهش نسبت به نرخ‌های پایانی روز کاری قبل، حدود ۳۵ هزار و ۷۰۰ تومان و قیمت خرید آن هم حدود ۳۴ هزار و ۷۰۰ تومان بود. اما در ادامه بررسی‌ها، سراغ فعالان بازار آزاد رفتیم تا ببینیم خرید و فروش در این بازار چگونه و با چه نرخی است.
همتی دست پر از عراق برمی‌گردد؟
این طرف بازار ارز یعنی جایی که خبری از نرخ دلار سنا و بانکی نیست و فعالیتش هم در افزایش نرخ ارز و تلاطم بازار بی‌تأثیر نیست، فضا متفاوت از صرافی‌هاست. از یک دلال ارز درباره آخرین قیمت بازار آزاد پرسیدیم. او پاسخ می‌دهد: «تا این لحظه (ساعت 13) قیمت دلار 31 هزار و 300 تومان برای فروش و 31 هزار و 200 تومان برای خرید است.»
او درباره اینکه چرا نرخ بالاتر از صرافی‌هاست، توضیح می‌دهد: «صرافی‌ها رقمی را اعلام می‌کنند که بازار متشکل ارزی و صرافی ملی تکلیف می‌کند. اما ما به وضع بازار نگاه می‌کنیم. صرافی‌ها هم که این نرخ را اعلام می‌کنند، فروش ندارند. فقط می‌خرند.» یک دلال دیگر بازار ارز می‌گوید: «وقتی کشور دلار داشته باشد، به بازار تزریق می‌کند. الان هم به محض آنکه دلار وارد بازار شود، قیمت‌ها کم می‌شود.» دلال دیگری در پاسخ به این سؤال که چرا آغاز 50 میلیون دلار جدی گرفته نشده؟ می‌گوید: «50 میلیون دلار برای هر روز عدد بزرگی است و امیدواریم که بانک مرکزی بتواند آن را تأمین کند.»
او ادامه می‌دهد: «ما منتظریم که آقای همتی از سفر عراق برگردد. اگر بتواند دلارهای کشور را به کشور بیاورد، قیمت‌ها در بازار آزاد هم کم می‌شود.»‌‌

میثم رادپور
اقتصاددان، کارشناس بازار ارز‌
 ‌در دوره جدید مدیریت بانک مرکزی با شرایطی متفاوت نسبت به قبل مواجه هستیم. در اثر تشدید تحریم‌ها و همچین شیوع کرونا بانک مرکزی تفاوت‌های بسیاری با قبل کرده و بسیاری از ابزارها و امکانات مورد نیاز برای مدیریت بازار ارز را دراختیار ندارد. در سال‌های گذشته بانک مرکزی می‌توانست از طریق حواله و انتقال ارز از حساب‌های خود، بسترهای مورد نیاز برای مدیریت بازار را فراهم کند، اما هم اکنون اعمال محدودیت‌های تحریم باعث شده است تا نهاد ناظر بازار ارز امکان عرضه مستقیم ارز در بازار را به‌عنوان یک روش متداول دراقتصاد ایران به طور کامل نداشته باشد. طی ماه‌های اخیربازار ارز با شرایط OVER REACT و واکنش بیش از حد مواجه شده است. از یک سو تحریم موجب کاهش درآمدهای ارزی کشور شده است و از سوی دیگر رشد بالای نقدینگی در اثر کسری بودجه افزایش شدید تقاضا را به همراه داشته است. این درحالی است که به‌دلیل شرایط گفته شده، عرضه ارز نیز در بازار افت محسوسی داشته است، به طوری که در نیمه نخست سال‌جاری درآمدهای ارزی کشور حدود 38 درصد کاهش نشان می‌دهد. پیش از شیوع کرونا نیز تحریم‌ها صادرات نفت و درآمدهای ارزی آن را به طور چشمگیری کاهش داده بود و با شیوع کرونا به‌دلیل محدودیت‌های قرنطینه‌ای، درآمدهای ارزی صادرات غیرنفتی نیز تحت تأثیر قرارگرفته است. برهمین اساس دراین ماه‌ها شاهد یک عدم تعادل در بازار ارز کشور هستیم. دراین شرایط که بانک مرکزی بخشی از ابزارهای مدیریتی خود را دراختیار ندارد، نمی‌توان به سادگی بازار را مدیریت کرد. برهمین اساس به جای اینکه بگوییم، بانک مرکزی باید چه کارهایی انجام دهد باید بگوییم که بانک مرکزی از برخی از اقدامات خود پرهیزکند. درواقع دراین شرایط با توصیه و دستورالعمل نمی‌توان کاری از پیش برد. ابلاغ هر دستورالعمل و بخشنامه جدید در بازارارز ممکن است نیروهایی را در بازار فعال کند که نتیجه فعالیت آنها عکس خواسته ما باشد. زمانی که برای مدیریت بازار، منابع ارزی کافی دراختیار نداریم، نباید با ابلاغ دستورالعمل‌های متعدد، محیط کسب و کار و نقل و انتقالات ارزی را تغییر دهیم و ریسک‌های قانونی جدیدی به بازار تحمیل کنیم. درواقع با دستورالعمل نمی‌توان جای خالی ابزارهای مرسوم را پرکرد. دراین وضعیت می‌توان از ظرفیت بازار حواله، صرافی‌ها و حتی دلالان برای نقل و انتقالات بهره برد، این درحالی است که در سال 1397 با تغییر قوانین موجب خروج فعالان در بازار حواله شدیم. به طور معمول راهکارهایی که از سوی نهاد ناظر در دستورکار قرار می‌گیرد، ماحصل دیدگاه آن است. وقتی دلالان را عامل اصلی نوسان بازار بدانیم و اعتقاد داشته باشیم که صادرکنندگان نمی‌خواهند ارز خود را به کشور بازگردانند، مقرراتی برای تنبیه آنها تدوین می‌کنیم. این درحالی است که در شرایط موجود بانک مرکزی باید تسهیل گر باشد و مانع جدیدی پیش روی فعالان و صادرکنندگان قرار ندهد. با سختگیری نمی‌توان بازار را مدیریت کرد، همانگونه که درهیچ کشوری این روند مؤثر نبوده است. در ایران نیز بارها روش‌های این چنینی به کار گرفته شده ولی نتیجه قابل قبولی به همراه نداشته است. هم اکنون عمده صادرکنندگان کشور نیز به‌دلیل تغییر شرایط با موانع و محدودیت‌های بسیاری مواجه هستند که به هیچ عنوان نباید این موانع افزایش یابد. گرچه نمی‌توان انتظار داشت که با تسهیل گری بانک مرکزی، تمام مشکلات بازار ارز حل شود، ولی به طور قطع عوارض منفی کمتری به همراه خواهد داشت. بنابراین دروضعیت موجود که منابع کافی دراختیار بانک مرکزی قرار ندارد، این نهاد باید با رفع موانع موجود بر سر راه فعالانی که در عرضه و نقل و انتقال ارز دخیل هستند، از ظرفیت‌های موجود بیشترین استفاده را کند.‌

اقتصاددانان امریکایی به خاطر پیشرفت در تئوری حراج و اختراع قالب‌های جدید حراج مورد ستایش قرار گرفتند. به گزارش ایبِنا به نقل از سی ان بی سی، اقتصاددانان امریکایی برای تئوری حراج جایزه نوبل اقتصاد را اهدا کردند. پل آر. میلگروم و رابرت بی ویلسون قالب‌های حراجی برای کالاها و خدماتی تهیه کردند که فروش آنها به روش سنتی دشوار است، مانند فرکانس‌های رادیویی یا مواد معدنی در منطقه‌ای خاص. جایزه نوبل علوم اقتصادی ۲۰۲۰ به میلگروم و ویلسون برای حراج‌های تجاری اهدا شد. کمیته نوبل گفت اقتصاددانان امریکایی به خاطر پیشرفت در تئوری حراج و اختراع قالب‌های جدید حراج مورد ستایش قرار گرفتند. میلگروم و ویلسون اساتید دانشگاه استنفورد هستند. کمیته گفت که اکتشافات آنها به سود فروشندگان، خریداران و مالیات دهندگان در سراسر جهان بوده است. این جایزه با ۱۰ میلیون کرون سوئد (۱.۱ میلیون دلار) جایزه نقدی و یک مدال طلا اهدا می‌شود.‌