رهبر معظم انقلاب درگذشت آیت‌الله صانعی را تسلیت گفتند

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت مرحوم مغفور آیت‌الله حاج شیخ یوسف صانعی را تسلیت گفتند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، متن پیام رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم‌الله‌الرحمن الرحیم
درگذشت مرحوم مغفور آیت‌الله آقای حاج شیخ یوسف صانعی رضوان‌الله‌علیه را به فرزندان و خاندان مکرّم و به برادر معززّ و محترم ایشان و نیز به شاگردان و علاقه مندان و دوستان آن عالم بزرگوار تسلیت عرض می‌کنم. آن مرحوم از شاگردان پر تلاش درس های فقه و اصول و از نزدیکان حضرت امام خمینی اعلی‌الله‌مقامه بودند و پس‌ از پیروزی انقلاب در مسئولیت‌های مهمّ قضایی و غیره به خدمت اشتغال داشتند و امید است این همه مقبول درگاه احدیّت و موجب اعتلای مقامات اخروی ایشان باشد. رحمت و مغفرت حضرت حق را برای آن مرحوم مسألت می‌کنم.
سیّدعلی خامنه‌ای / ۲۲ شهریور ۱۳۹۹

جنیدی: پایبندی کارگزاران دولت به حقوق و آزادی‌های ملت باید مورد پایش قرار گیرد

شصت و دومین جلسه شورای هماهنگی امور حقوقی دستگاه‌های اجرایی با حضور معاون حقوقی رئیس جمهوری برگزار شد. در این نشست درخصوص موضوع‌های ارائه راهکار در زمینه مسائل حقوقی پیش رو برای دستگاه‌های اجرایی بعد از شیوع کرونا، منشور اخلاق حرفه‌ای کارگزاران مجموعه حقوقی دولت و راهکارهای اجرای سند اصلاح و توسعه نظام حقوقی بحث و بررسی شد.
به گزاش ایسنا، در ابتدای این جلسه لعیا جنیدی معاون حقوقی رئیس جمهوری با بیان اینکه استقلال قوا به معنای جدایی قوا از یکدیگر نیست، گفت: در شرایط کنونی کشور همکاری، هماهنگی و همگرایی می‌تواند دولت و جامعه را در رسیدن به اهداف یاری کند. وی تحریم‌های ظالمانه و غیر قانونی ایالات متحده امریکا و خروج یکجانبه آن از یک موافقتنامه بین‌المللی مستظهر به رأی شورای امنیت و نیز شیوع بیماری کرونا را از بزرگترین چالش‌هایی دانست که بخش حقوقی دولت با آن مواجه است. جنیدی در همین راستا به تهیه و رونمایی از پیش‌نویس سند تحول و توسعه نظام حقوقی کشور در این معاونت اشاره کرد و افزود: در کنار کارهای جاری  که ممکن است وقت و نیروی  زیادی را از کارگزاران حقوقی دولت ببرد، باید توجه داشت تا از کارهای بنیادین، زیرساختی و تلاش برای مطلوب‌تر ساختن نظام حقوقی غفلت نشود. وی افزود: حقوق شهروندی، حاکمیت قانون، مقدم داشتن منافع عمومی، حقوق و آزادی‌های ملت و ضوابط مدیریت تعارض منابع از اصولی هستند که پایبندی به آنها در مجموعه کارگزاران حقوقی دولت باید مورد پایش، آموزش و برنامه‌ریزی برای ارتقا قرار گیرد. نمی‌توان انتظار داشت که بدون توجه به نیروی انسانی و بهینه سازی آن اصلاح و توسعه در نظام حقوقی کشور به وجود آید چرا که پیمایندگان این مسیر قطعاً کارگزاران حقوقی دولت هستند.

مخالفت حزب ندای ایرانیان با طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست ‌جمهوری

حزب ندای ایرانیان در مخالفت با اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری از سوی مجلس، اعلام کرد: محورهای این طرح حقوق مردم را محدودتر می‌کند و با چارچوب‌های دموکراسی و حقوق ملت سازگار نیست و این متن غیرحقوقی بر مبنای تفسیرپذیری و سلیقه محوری تهیه‌شده است و نگاه سلیقه‌ای در بررسی و نظارت را افزایش می‌دهد.
به گزارش ایرنا، جلسه شورای سیاست‌گذاری حزب ندای ایرانیان به ریاست صادق خرازی دبیر کل حزب و با حضور رئیس شورای مرکزی و اعضای شورای سیاست‌گذاری به‌شکل مجازی برگزار شد و در این نشست اخبار مهم هفته گذشته و «طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری» در مجلس مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در ابتدای این جلسه «طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری» مورد بررسی قرار گرفت. اعضای شورای سیاست‌گذاری تأکید کردند مسأله فرآیند انتخابات در ایران دارای ایرادات قابل‌توجهی است که نیاز به اصلاح و بازنگری دارد با این حال طرح جدیدِ ضعیفِ نمایندگان مجلس کمکی به اصلاح این روند نخواهد داشت. طرحی غیردقیق و کلی با اشکالات فراوان که تنها محدودکننده آزادی و حقوق مردم است.
تنها خروجی طرح‌های این‌چنینی تضعیف جایگاه ریاست جمهوری خواهد بود. نمایندگان مجلس در تهیه طرح‌های خود «جمهوریت» نظام را مدنظر داشته باشند و آن را تضعیف نکنند. در این جلسه تأکید شد جای تأسف دارد نمایندگانی که با شعار حل مشکلات معیشتی مردم به مجلس راه پیدا کردند، با وجود مشکلات و بحران‌های متعدد اقتصادی و معیشتی در جامعه، در گام اول هدف خود را ایجاد محدودیت برای سه قانون انتخابات شهر و روستا، مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری قرار داده‌اند! طرح‌هایی که با روح و اصول قانون اساسی در تضاد هستند.

قدردانی ظریف از «سنت وینسنت» بابت رد اقدام غیرقانونی امریکا

وزیر امور خارجه کشورمان و «لوئیس ستراکر» وزیر امور خارجه، تجارت و بازرگانی بین‌المللی «سنت وینسنت» عصر جمعه در یک گفت‌و‌گوی تلفنی در خصوص موضوعات مورد علاقه دو طرف تبادل نظر کردند.به گزارش ایسنا، وزیر امور خارجه کشورمان در این گفت‌و‌گو با توجه به عضویت «سنت وینسنت» در شورای امنیت سازمان ملل متحد، از مواضع اصولی این کشور در موضوعات اخیر مربوط به قطعنامه ٢٢٣١ شورای امنیت و همچنین رد تحرکات غیرقانونی و خلاف حقوق و مقررات بین‌المللی امریکا تشکر و قدردانی کرد.

واکنش  نماینده کلیمیان به توهین نشریه فرانسوی

همایون سامه‌یح نماینده کلیمیان ایرانی در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اقدام توهین‌آمیز نشریه فرانسوی به پیامبر اسلام (ص)  گفت: توهین نشریه فرانسوی از جانب پیروان همه ادیان و حتی ادیانی مثل بودا و غیره محکوم و غیرقابل توجیه است.
به گزارش فارس، وی افزود: ما شاهد ادعای فرانسوی‌ها در حوزه آزادی بیان هستیم و می‌بینیم که آنها توهین‌شان به دیگران را آزادی بیان قلمداد می‌کنند. سامه‌یح خاطرنشان کرد: اهانت نشریه شارلی ابدو به پیامبر اسلام(ص) موجب رنجش خاطر مسلمانان جهان شده و ما ایرانیان کلیمی این اقدام را محکوم می‌کنیم و آن را غیرقابل قبول و غیر قابل توجیه می‌دانیم.

ادامه از صفحه اول
آیت‌الله صانعی یار و یاور امام بود و امام را بسیار دوست می‌داشت. ایشان با اینکه شاگرد امام بود، اما امام به علم و صلابتش ایمان داشت.»
آیت‌الله صانعی که پس از کناره‌گیری از مناصب رسمی، به حوزه علمیه قم بازگشته بود، رساله عملی خود را در سال 1372 منتشر کرد. از آن تاریخ به بعد، آیت‌الله صانعی به واسطه افتاها و اجتهادهای نوآورانه خود، بویژه در مسائل مربوط به زنان شناخته می‌شد. برابری دیه زن و مرد یا مجاز بودن قضاوت برای زنان از جمله این دیدگاه‌ها است. این امور باعث شده بود که برخی جریان‌های فکری یا حوزوی از آیت‌الله یوسف صانعی به عنوان فقیه نواندیش یاد کنند. در کنار این، در سال‌های اخیر، دیدگاه‌های سیاسی متفاوت او مخالفت‌های بسیاری برانگیخته بود که در نهایت باعث کناره‌گیری بیش از پیش این مرجع تقلید نسبت به مسائل عمومی و سیاسی شده بود.
آیت‌الله صانعی، برادر بزرگ‌تری به نام آیت‌الله شیخ حسن صانعی دارد که در زمان حیات امام خمینی، جزو چهره‌های ارشد بیت امام(ره) محسوب می‌شد. نزدیکی دو برادر به بنیانگذار انقلاب اسلامی باعث شد در فرآیندهای سیاسی سال‌های نخست انقلاب، نقش مؤثری داشته باشند. به رغم اختلاف نظرهای سیاسی آیت‌الله یوسف صانعی با سیاست مرسوم، برادر بزرگ‌تر، یعنی آیت‌الله شیخ حسن صانعی در سال 96 به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزیده شده بود.
آیت الله صانعی در شیخان قم آرام می گیرد
حجت‌الاسلام سعید صانعی، فرزند ارشد مرحوم آیت‌الله صانعی درباره محل تدفین پدرش اظهار کرد: به احتمال زیاد پیکر این مرجع فقید در گلزار شیخان قم به خاک سپرده خواهد شد.
به گزارش ایلنا، او افزود: طبق وصیت مرحوم حضرت آیت‌الله صانعی، برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا در میان مردم، مراسم تشییع و ترحیم برگزار نخواهد شد. با وجود این  «شفقنا» گزارش داد که پیکر مرحوم آیت الله صانعی 11 صبح امروز از مسجد امام حسن عسگری به سمت گلزار شیخان قم تشییع خواهد شد. اقامه نماز میت بر پیکر مرحوم آیت الله یوسف صانعی نیز از سوی حضرت آیت الله شبیری زنجانی در گلزار شیخان قم اقامه خواهد شد.
تسلیت شخصیت‌های سیاسی و مذهبی
به دنبال ارتحال آیت‌الله العظمی شیخ یوسف صانعی، چهره‌های سیاسی و مذهبی بسیاری با صدور اطلاعیه‌ها و پیام‌های جداگانه‌ای این فقدان را تسلیت گفتند.
علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی هم در پیامی با تسلیت آیت الله صانعی نوشت: « انس آن فقیه صمدانی با رزمندگان هشت سال دفاع مقدس و حمایت مستمر ایشان از مجاهدان و پیشتازان این عرصه در کنار خدمت مستمر وی به نشر معارف و علوم دین حنیف اسلام و سیره ائمه طاهرین(ع) از ویژگی‌های ارزنده مرحوم آیت الله صانعی(ره) بود که همواره به یادگار می ماند.»  حجت‌الاسلام سیــــــــــــــــــــدمحمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات هم در پیام خود اظهارکرد: رحلت عالم جلیل‌القدر، مرجع روشن‌بین و فقیه پارسا، آیت‌الله‌العظمی حضرت حاج آقا یوسف صانعی رضوان‌الله علیه که عمر شریف و پربرکت خود را صرف اعتلای کلمه الله و شناخت و شناساندن معارف اهل‌البیت علیهم‌السلام و دفاع از آرمان‌های والای انقلاب و حقوق و عزت مردم کرد خسارتی است بسیار بزرگ که تنها لطف و عنایت ویژه حضرت حق می‌تواند آن را جبران کند.  حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن خمینی هم در پیام خود، تأکید کرد: آن عالم ربانی و فقیه معظم از زمره برجسته‌ترین شاگردان امام عظیم‌الشأن بودند که در عین صلابت و تبحر در فقه اهل بیت علیهم السلام، به لوازم زندگی روزمره و جهان امروز توجه داشتند.
یادگار امام افزود: شجاعت و کیاست همراه با دیانت و عشق به اهل بیت و امام راحل از ایشان عالمی آگاه به زمان ساخته بود. بی‌تردید حضور طولانی در درس امام و تلاش مستمر در سال‌های سخت مبارزه و دوران شکوهمند انقلاب اسلامی برای ایشان دستاوردی بزرگ در پیشگاه خدای سبحان است.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری هم رحلت این عالم ربانی و مرجع عالیقدر را ضایعه‌ای بزرگ و جبران‌نشدنی توصیف و تأکید کرد: مجاهدت‌های عالمانه، اجتهادهای شجاعانه و حضور مؤثر در تمامی صحنه‌های حساس انقلاب اسلامی، از عضویت در شورای نگهبان تا مسئولیت دادستانی کل کشور و از دوران مبارزه و پیروزی تاکنون از ویژگی‌های ممتاز این عالم وارسته بود. جهانگیری افزود: آن مرجع فقید همیشه و همه جا شیفته و مدافع اندیشه‌های راه گشای امام راحل بود و نسبت به دردها و رنج‌های اقشار مختلف مردم حساس و به مسائل زمانه و جامعه خود آشنا بود.
محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهوری نیز با تسلیت درگذشت عالم پارسا حضرت آیت‌الله العظمی یوسف صانعی نوشت: این فقیه وارسته که از پیشگامان و مجاهدان نهضت امام خمینی(ره) و از علمای برجسته قرن اخیر در عرصه فقه‌پژوهی و گسترش و تبیین علوم دینی و معارف شیعی بودند؛ پس از استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران با حضور مؤثر در سنگرهای مهم خدمتگزاری به ویژه شورای نگهبان و مجلس خبرگان رهبری، خدمات ارزنده‌ای از خود به یادگار گذاشتند.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه هم گفت: رحلت آن عالم پرهیزکار که از شاگردان و ارادتمندان حضرت امام خمینی(ره) و پیشتازان انقلاب اسلامی بود و همه عمر پر برکت خود را در مسیر رضایت خداوند و اعتلای کلمه حق و خدمت به مکتب اهل بیت علیهم‌السلام و انقلاب و جمهوری اسلامی و این کشور و مردم مسلمان و عزیز ایران اسلامی صرف کرد، ضایعه جبران‌ناپذیری است.
معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری با انتشار متنی در توئیتر، آیت الله صانعی را مرجعی بزرگ و پیشرو با احکام ونظرات مترقی در زمینه‌هایی مانند حقوق زن ومحیط زیست توصیف کرد.
جمشید انصاری معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور هم در پیام تسلیت خود اظهارکرد: حضور مؤثر آن مرجع فقید در لحظات انقلاب اسلامی از دوران مبارزه تا پیروزی آن و همچنین کم‌نظیر بودن ایشان در اجتهادهای عالمانه و شجاعانه و حمایت همه‌جانبه ایشان از نیازمندان زبانزد تمامی دوستان و یاران امام راحل بوده است.
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران و فرزند ارشد مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز در پیام خود با بیان اینکه آیت‌الله صانعی مورد اعتماد و محبت ویژه امام خمینی و منشأ خدمات علمی برجسته‌ای در علوم اسلامی بویژه اجتهاد پویا و نگرش فقهی مبتنی بر در نظر گرفتن عنصر زمان و مکان، مرجع تقلیدی به روز و نواندیش محسوب می‌شد، اظهار کرد: ایشان با برخورداری از تواضعی مثال‌زدنی و ساده‌زیستی و اخلاص، مورد رجوع نخبگان و نسل جوان قرار داشت. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به‌واسطه حدود 60 سال همراهی با این شخصیت علمی، ارادت و احترام ویژه‌ای برای ایشان قائل بود.
مجمع روحانیون مبارز هم در بیانیه‌ای با تسلیت رحلت آیت‌الله صانعی نوشت: ارتحال عالم مجاهد و فقیه محقق مرحوم آیت‌الله حاج شیخ یوسف صانعی رضوان الله تعالی علیه ارادتمندان و مقلدان آن مرجع تقلید در سراسر کشور را در غمی سنگین فرو برد و حوزه علمیه یکی از شاگردان برجسته مکتب امام جعفر صادق (ع) را از دست داد.این عالم وارسته و مجتهد نو اندیش مرجعی برای باورهای دینی نسل جوان و اسوه ای حسنه برای ارزش‌های انقلاب اسلامی بود که در تمام عمر پربرکت خود در راه تبیین حقایق دینی و معارف نورانی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از هیچ کوششی فروگذار نکرد.
علی لاریجانی مشاور مقام معظم رهبری، آیت‌الله موسوی بجنـــــــــوردی،  حجت‌الاسلام سید هادی خامنه‌ای، محمدرضا عارف عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، علی‌اکبر محتشمی‌پور دبیرکل سابق کنفرانس حمایت از قدس، حزب اعتماد ملی، حزب جوانان ایران اسلامی، حزب ندای ایرانیان، انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها و علی‌اکبر صالحی، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و ...  نیز با صدور پیام‌هایی جداگانه درگذشت آیت‌الله صانعی را تسلیت گفتند.

برش
روحانی ارتحال حضرت آیت‌الله حاج شیخ یوسف صانعی را تسلیت گفت

رئیس جمهوری در پیامی با تسلیت ارتحال عالم ربانی حضرت آیت‌الله حاج شیخ یوسف صانعی اظهار داشت: این فقیه مبارز تمام عمر پرتلاش خود را وقف خدمت در مسئولیت‌های مختلف و گسترش معارف اسلامی و فرهنگ اهل بیت نمود و کارنامه ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت که بی‌شک زحمات این عالم وارسته در عرصه‌های دینی و اجتماعی همواره در حافظه تاریخی مردم باقی خواهد ماند.
متن پیام حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر روحانی بدین شرح است: انا لله و انا الیه راجعون ارتحال عالم ربانی حضرت آیت‌الله حاج شیخ یوسف صانعی، موجب اندوه و تألم گردید. این فقیه مبارز که سالها توفیق درس‌آموزی در مکتب بزرگانی چون امام خمینی(ره) را داشت، تمام عمر پرتلاش خود را وقف خدمت در مسئولیت‌های مختلف و گسترش معارف اسلامی و فرهنگ اهل بیت نمود و کارنامه ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت که بی‌شک زحمات این عالم وارسته در عرصه‌های دینی و اجتماعی همواره در حافظه تاریخی مردم باقی خواهد ماند. اینجانب این ضایعه را به حوزه‌های علمیه، شاگردان و بیت مکرم ایشان به ویژه آیت‌الله شیخ حسن صانعی تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند متعال برای آن عالم مجاهد علوّ درجات و همجواری با صالحان و برای عموم بازماندگان صبر و اجر مسألت دارم.
حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران

محمدعلی ایازی
مدرس حوزه و دانشگاه
آیت‌الله صانعی به معنای واقعی کلمه در دوران پس از انقلاب حیاتی فعالانه و پویا را در پیش گرفت. ایشان نه تنها به طور مستمر در رفتاری کنشگرانه با موقعیت‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و فقهی قرار داشت بلکه به گواه کارنامه‌ای که از این مرجع تقلید بزرگوار بر جای مانده، همواره دارای حضوری صف‌شکنانه و پیشرو در تمام این حوزه‌ها بود. به یک معنا امروز که به سوابق 4 دهه گذشته ایشان بعد از استقرار نظام جمهوری اسلامی نگاه می‌کنیم براحتی می‌توان دریافت که این مرجع فقید از ثابت‌قدم‌ترین علمای شیعه در مواجهه با تابوهای مختلف بود. به عبارتی وجه مشخصه و ویژگی برجسته مرحوم آیت‌الله صانعی را می‌توان در این شاخصه عملکردی دانست که اول از هر چیز تلاش می‌کرد نگاهی پویا به ماهیت فقه شیعه داشته باشد. ویژگی دوم این بود که ایشان نگاه پویای خویش به فقه را با شرایط زمانه و مقتضیات روز جامعه تطبیق می‌داد. به عبارتی برخلاف رویه‌ای که بسیاری بر آن تأکید دارند، آیت الله صانعی معتقد به انطباق فقه و شرایط روز با هم بود و عدم این انطباق را خطری برای رویگردانی مذهبی در جامعه می‌دانست. اما شاخصه سوم که در کنار این دو مهم قرار می‌گرفت، جرأت و جسارت ایشان برای هدف قرار دادن برخی مسائلی بود که از نظر بخشی از مذهبیون و حوزویان تبدیل به تابو شده بودند. مجموع این سه ویژگی در نهایت کارنامه‌ای متفاوت برای این عالم برجسته بر جای گذاشت.
به عنوان نمونه برای مسائل یادشده فوق نمونه‌های متعددی وجود دارد. مثلاً ایشان در همان دوران تصدی قوه قضائیه کشور اولین کسی بود که  نزد حضرت امام (ره) مسأله قرار گرفتن زنان در جایگاه قضاوت را مطرح کرد و اعتقاد داشت که چنین اتفاقی منافاتی با احکام مذهبی ندارد. یا در موردی دیگر تقریباً اولین کسی که از میان شخصیت‌های برجسته حوزوی به موضوع تساوی دیه زن و مرد ورود و بر آن تأکید کرد، آیت‌الله صانعی بود. به همین شکل وی از نخستین افراد حوزوی بود که اعتقاد داشت سن 9 سالگی برای بلوغ دختران برای تکلیف و ازدواج باید بر مبنای معیارهایی مورد بازنگری قرار بگیرد و بر اساس شرایط روز جامعه چارچوب دیگری برای آن تعیین شود. به طور کلی درخصوص این دست مسائل اجتماعی ایشان به طور مکرر، اولین کسی بود که در سطح مرجعیت به موضوعات ورود می‌کرد و بر تطبیق احکام فقهی با شرایط روز تأکید داشت.
به همین منوال می‌توان در دیگر آرای فقهی ایشان هم نمونه‌های بسیار زیادی از نوآوری‌های برجسته پیدا کرد. این فهرست می‌تواند با موارد زیاد دیگری، تکمیل شود که در این مجال نمی‌گنجد. اما لازم است که تأکید شود این نتیجه‌گیری‌ها و احکام شرعی و فقهی آیت الله صانعی، ناشی از نگاه متفاوت ایشان به جامعه و اموری مانند مسائل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بود. نگاهی که در آن «انسان» به خودی خود دارای وجوه مختلف ارزش و احترام عالیه است و به همین منوال حقوقی دارد که نقض آنها نمی‌تواند و نباید به توجیهات شرعی و فقهی صورت بگیرد. در عین حال تأکید ایشان همواره بر این موضوع بود که نگاه متصلب و سختگیرانه در حوزه فقه، با بازتاب منفی اجتماعی و وازدگی عمومی مواجه خواهد شد و این خود بزرگ‌ترین ضربه‌ای است که می‌تواند به حوزه شریعت و مذهب وارد شود.
آیت‌الله صانعی بعد از بازگشت به قم و آغاز مجدد تدریس در حوزه علمیه، با همین دیدگاه شروع به تربیت شاگردانی کرد که در همین چارچوب گفتمانی و دیدگاه فقهی نسبت به شریعت و مسائل روز جامعه می‌نگرند. بدون تردید هنوز نیز بخش عمده نگاه نوآورانه و پویایی که آیت‌الله صانعی در نسبت بین فقه و واقعیت‌های روز جامعه داشت، محقق نشده است و تحقق آنها نیاز به زمانی طولانی‌تر دارد. اما جای امیدواری این است که این مسیر توسط شاگردان و تربیت‌شدگان مکتب ایشان ادامه پیدا کند و در آینده شاهد وضعیتی متعادل‌تر از این حیث باشیم.

سیدعلی میرموسوی
دین‌پژوه و استاد دانشگاه
آیت‌الله صانعی را می‌توان به معنای واقعی کلمه یک فقیه نواندیش و آزاداندیش دانست که در مجموعه عملکردش به سه مقوله بسیار مهم توجه مستمر و ویژه داشت؛ اول نیازهای واقعی بشر، پس از آن حقوق بشر و در نهایت دردهای بشر.
شخصیت و البته کارنامه ایشان دارای ابعاد مختلفی بود که برجسته‌ترین آنها بعد فقهی است. مرحوم آیت‌الله صانعی فقیهی بود که فقه را به مثابه دانشی برای تنظیم مناسبات زندگی و کاهش آلام و دردهای بشر و انسان‌ها می‌دید. همچنین به رابطه بین فقه و زندگی بسیار اهمیت می‌داد و این دو را هیچگاه از یکدیگر جدا نمی‌کرد. به عبارتی نزد ایشان مقاصد و اهداف اصلی شریعت بیش از ظواهر و صورت آن دارای اهمیت بود.
از همین منظر هم در رویه‌های فقهی خودشان به عقل و رویه‌های عقلانی هم اهمیت ویژه‌ای می‌دادند و از کسانی بودند که دغدغه عقلانی‌سازی اجتهاد را داشتند. به این معنا که در پی آن بودند که فهمی از دین ارائه کنند که با یافته‌های عقلی همسو باشد و در تعارض به عقلانیت و منطق روز قرار نگیرد و همچنین مهمتر از آن بتواند پاسخگوی نیازهای واقعی انسان در شرایطی باشد که بشر در آن قرار می‌گیرد.
از همین‌رو بود که در اندیشه فقهی ایشان پرداختن به مشکلات اجتماعی و مسائلی که پیش روی جامعه قرار می‌گرفت جای بسیار ویژه و ممتازی داشت. در این بین می‌توان از مجموعه آرای فقهی ایشان به روشنی نتیجه گرفت که یکی از مهمترین اصول مورد توجه ایشان تحقق عدالت و نفی تبعیض بود. یعنی ایشان سعی و تلاش زیادی داشت تا عدالت را به مثابه یک قاعده در فقه مورد توجه قرار بدهد. در همین راستا بود که شاهد بازنگری ایشان در برخی احکام فقهی و شرعی بودیم و گام‌هایی بسیار مهم برای نفی تبعیض و خصوصاً نفی تبعیض جنسیتی و به رسمیت شناختن حقوق زنان برداشت. ایشان به‌طور کلی یک نگاه بسیار مثبتی به زنان و جایگاه آنها در مناسبات اجتماعی داشت که این نگاه در شرایط دهه‌های اخیر کشور دارای اهمیت بسیار زیادی است. چرا که مسأله حقوق زنان یکی از مشکلات جدی جامعه ماست. بر همین مبناست که مرحوم آیت‌الله صانعی احکام نوآورانه‌ای در مباحثی چون تساوی دیه زن و مرد، تساوی ارث زن و مرد، سن بلوغ دختران و نظایر آن داشت و به همین دلیل هم هست که ایشان سهم بسیار برجسته‌ای در ارتقای حقوق زنان در چارچوب نگرش فقهی داشتند. از نظری می‌توان گفت ایشان همان رویه‌ای را که مرحوم امام(ره) در نواندیشی در برخی احکام مانند حکم شطرنج داشتند پیگیری می‌کرد. چرا که حضرت امام(ره) هم در جاهای زیادی به اجتهاد مصطلح پایبند نمی‌ماند و دست به نوآوری‌‌هایی می‌زد.
بعد دیگر کارنامه و شخصیت آیت‌الله صانعی ابعاد سیاسی و اجتماعی ایشان است. آیت‌الله صانعی یک احساس مسئولیتی نسبت به دردها، ستم‌ها و نابرابری‌های اجتماعی و سیاسی داشت و نسبت به سرنوشت جامعه خودش از این حیث بی‌تفاوت نبود. از همان دوران قبل از انقلاب که مبارزه با استبداد یکی از اصول زندگی ایشان بود، همچنان این مسیر را در همه زندگی ادامه داد و پیوند و ارتباط خویش با جامعه را هیچگاه قطع نکرد. به عبارتی در تمام این چهل سال سعی کرد یک فقیه مردمی باقی بماند و همواره در موضع دفاع از حقوق قشرهای مختلف مردم باشد. به طور خلاصه باید گفت که ایشان همواره بر داشتن یک نوع نگرش دموکراتیک به حکومت پایبند ماند و در مراحل مختلف همواره دفاع از حقوق مردم را بر هر مقوله و موضع دیگری مقدم می‌دانست.
در این میان باید به ابعاد اخلاقی شخصیت ایشان هم اشاره شود. در زندگی شخصی ایشان خوی تواضع و فروتنی و ساده‌زیستی و دوری از تشریفات و تکلفات مرسوم طی سال‌های اخیر بسیار برجسته بود. یعنی به همان شکل که در مواضع سیاسی و اجتماعی خود همواره نگاه به سمت مردم داشت، در زندگی شخصی خود نیز می‌کوشید که ارتباطی مستمر و مستقیم با مردم داشته باشد و فضای محدودکننده‌ای از این حیث برای خویش ایجاد نکند.  اما امروز که فقدان آیت‌الله صانعی را تجربه می‌کنیم میراث همه این کارنامه او، راهی است که با دیدگاه نوگرایانه خویش در فقه و نسبت دادن آن به مسائل روز جامعه گشود. راهی که نه تنها با این فقدان مسدود نمی‌گردد بلکه قطعاً در آینده توسط شاگران مستقیم و غیرمستقیم مکتب فکری وی و دیگر علمای نوگرای دینی پیموده خواهد شد.