گروه اقتصادی/  مدتی است که وزارت نفت و زیر مجموعه‌های آن در شرکت ملی نفت، امضای قرارداد با شرکت‌های ایرانی را به منظور نگهداشت، توسعه، افزایش تولید و ضریب بازیافت نفت خام در دستور کار قرار داده‌اند.
روز گذشته نیز ۱۳ قرارداد طرح نگهداشت و افزایش تولید نفت میان دو شرکت تابع شرکت ملی نفت ایران و ۱۴ شرکت ایرانی امضا شد. قراردادهایی که برای افزایش ظرفیت تولید نفت در شرایط تحریم امضا می‌شود و این سؤال را ایجاد می‌کند که چرا وقتی صادرات و به تبع آن تولید کم شده، وزارت نفت با کار شرکت‌های ایرانی افزایش ظرفیت تولید را دنبال می‌کند؟
وزیر نفت روز گذشته به این سؤال پاسخ داد و در مراسم آیین امضای ۱۳ قرارداد طرح نگهداشت و افزایش تولید نفت بیان کرد: تحریم و بانیان آن رفتنی و ایران و ملت ایران ماندنی هستند. ما به‌طور حتم باید برای ظرفیت‌سازی کار کنیم. یک کشور زمانی در بازار نفت قدرت دارد که ظرفیت تولیدش بالا باشد.
وزیر نفت درباره قراردادهای امضا شده توضیح داد: روز مهمی برای صنعت نفت ایران است، زیرا در سخت‌ترین تحریم‌های تحمیلی غیرقانونی علیه ملت ایران به همت همه همکاران و دست‌اندرکاران صنعت نفت، قراردادهایی به ارزش بیش از ۱.۵ میلیارد یورو با تعداد زیادی از شرکت‌های ایرانی برای نگهداشت و افزایش تولید در پنج استان کشور امضا شد.
پیام این قراردادها این است که ما در شرایط سخت متوقف نمی‌شویم و به ظرفیت‌سازی برای تولید نفت فکر می‌کنیم. ما می‌خواهیم به‌عنوان فرزندان این ملت، مسئولیت خود را در مقابل زورگویی‌ها و فشارهای ناحقی که بر این ملت بزرگ وارد می‌شود به انجام برسانیم و کمترین کار ما این است که امید را در دل فرزندان این ملت زنده کنیم. وی با بیان اینکه حدود
۸۰ درصد کالاهای این پروژه‌ها باید از سازندگانی ایرانی تأمین شود، افزود: امضای این قراردادها فرصت خوبی برای اشتغال ایرانی ایجاد کرده است. در اجرای این قراردادها بیش از ۱۴۰ حلقه چاه جدید حفاری و ۷۰ حلقه چاه تعمیر می‌شود.
بیژن زنگنه با تأکید بر اینکه ظرفیت تولید، قدرت ملی یک کشور در بخش نفت است، تصریح کرد: اگر بخواهیم حرفی هم داشته باشیم با ظرفیت تولیدمان است نه با مخازن‌مان.
ممکن است در مقطعی نتوانیم تولید داشته باشیم، اما این مدت کوتاه خواهد بود و دائمی نیست. ملت ما شرایط بدتر از این را هم گذرانده، بنابراین نخستین کار این است که ما در شرایط تحریم ظرفیت تولیدمان را بالا ببریم. وزیر نفت می‌گوید که در صورت داشتن ظرفیت تولید اگر روزی تحریم برداشته شد، ظرف ۲ تا ۳ ماه همانند گذشته به بازار برخواهیم گشت.
یک درصد افزایش ضریب بازیافت مساوی با ۳۰۰ میلیارد دلار ثروت
«اگر نگوییم که افزایش بازیافت مهمتر از موضوع میدان‌های مشترک است، هم‌سطح آن قابل توجه است.» زنگنه با تأکید بر این موضوع می‌گوید: با یک درصد افزایش ضریب بازیافت بیش از
۷ میلیارد بشکه نفت بدون اکتشاف جدید در کشور اضافه می‌شود که این یعنی حدود ۳۰۰ میلیارد دلار ثروت در کشور.
بیشینه کردن ضریب بازیافت نفت از مخزن مهم‌ترین مأموریت مهندسان نفت در بخش بالادست صنعت نفت است که در طول زمان این ضریب بازیافت بهبود می‌یابد و امری تدریجی، مستمر و دینامیک است که نیازمند کار نظام‌مند فناورانه در عالی‌ترین سطح فناوری است.
رقابت نیازمند توسعه فناوری
وزیر نفت می‌گوید که برای بقا باید رقابت داشت و برای رقابت باید توسعه فناوری داشت و در ادامه با تأکید بر توسعه بخش پژوهش به‌منظور افزایش ضریب بازیافت نفت و بخش‌های عملیاتی اکتشاف و تولید، بیان می‌کند: موتور محرکه اصلی انجام این کار رقابت است؛ همه پژوهش‌های واقعی و توسعه فناورانه با رقابت حاصل می‌شود و اگر رقابت نباشد هیچ اتفاقی نمی‌افتد. اما اگر رقابت وجود داشته باشد هر روز کیفیت افزایش و قیمت کاهش می‌یابد که این موضوع تحول در دنیای امروز ایجاد کرده است. رقابت در بازار یک انتخاب نیست. اگر شرکتی نتواند در امر رقابت پیروز شود به معنای نابودی آن شرکت است. بازار رقابت به کسی رحم نمی‌کند، شرکت‌هایی هستند که ۱۵ سال پیش در بازار بودند و امروز دیگر اسمی از آنها نیست.
امضای قراردادهای پژوهشی جدید با دانشگاه‌ها؛ بزودی
زنگنه با اشاره به اینکه برای آغاز کار افزایش ضریب بازیافت در داخل کشور نخستین کار این بود که دانشگاه‌ها در بخش نفت دانشجو داشته باشند، یادآوری کرد: در گذشته دانشگاه‌های ما مهندس نفت در بخش بالادستی تربیت نمی‌کردند بنابراین لازم بود که با دانشگاه‌هایی کار می‌کردیم که قرارداد با آنها بسته شود که این کار در حد قابل قبولی آغاز شده و پیشرفت خوبی دارد، سامان گرفته است و امیدواریم از نظر کمی و کیفی ادامه یابد. وی از امضای قراردادهای جدیدی با دانشگاه‌ها برای ادامه پژوهش‌ها در میدان‌های جدید نفتی کشور در هفته‌های آینده خبر داد و گفت: البته این موضوع کفایت نمی‌کند و باید شرکت‌های خدماتی نفتی و شرکت‌های اکتشاف و تولید (E&P) داخلی تقویت شوند.
وزیر نفت با بیان اینکه شرکت‌های اکتشاف و تولید یک رکن تقویت توسعه فناوری ملی برای افزایش ضریب بازیافت نفت هم هستند، تصریح کرد: قرار نیست این شرکت‌ها تنها پروژه اجرا کنند، شرکت‌های اکتشاف و تولید می‌توانند رکن تقویت توسعه فناوری ملی باشند، تجربه نشان داده که اینها یکی از نتایج فعالیت‌شان افزایش توانمندی در بخش افزایش ضریب بازیافت است.
توسعه میدان‌های نفتی منحصر به یک روش قراردادی نیست
وزیر نفت با تأکید بر اینکه برای توسعه میدان‌های نفتی تنها از یک روش قراردادی استفاده نمی‌کنیم، به قراردادهای EPC و EPD اشاره کرد و گفت: اگر این طرح‌ها را نداشتیم اکنون تقریباً کار نفت در بخش نگهداشت و افزایش تولید در میدان‌های در حال بهره‌برداری متوقف می‌شد. اما با وجود این پیشنهاد و داشتن مصوبه شورای اقتصاد ما می‌توانیم کارهایمان را ادامه دهیم و دکل‌هایمان فعال باشد. زنگنه با بیان اینکه برخی پیمانکاران برای گرفتن پروژه قیمت‌های انتحاری می‌دهند تا برنده شوند و بعد دست کارفرما را در پوست گردو می‌گذارند، تأکید کرد: اگر کسی قیمت بی‌ربط داد برکنارش می‌کنیم و نمی‌شود که نگهش داریم. به گفته وی، نزدیک ۱۳۰ تا ۱۴۰ چاه در این طرح حفر می‌شود، ۶۰ تا ۷۰ چاه دیگر هم تعمیر می‌شوند، یعنی کار برای ده‌ها دکل که روی هر دکل ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر فعالیت می‌کنند.
منتظر خارجی‌ها نمی‌مانیم
وزیر نفت تصریح کرد: ضمن استقبال از مشارکت و همکاری سرمایه‌گذاران خارجی برای استفاده از فناوری‌های روزآمد در میدان‌های ایران، باید بگویم ما منتظر خارجی‌ها نمی‌مانیم و متوقف نمی‌شویم. ما به ظرفیت‌های داخلی اتکا می‌کنیم و این نگاه نیز تنها به‌دلیل تحریم نیست. همان‌طور که گفته شد طرح نگهداشت و افزایش توان تولید نفت در سال ۹۵ تدوین و در سال ۹۷ در شورای اقتصاد مصوب شد، منابع مالی طرح نیز از طریق بازار سرمایه و ماده ۱۲ تأمین می‌شود. زنگنه به اختصاص 4 درصد از پرداخت‌ها به پیمانکاران این طرح برای انجام مسئولیت‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: تاکنون قراردادهای این طرح به ارزش بیش از ۲.۲ میلیارد یورو امضا شده است و مرحله سوم قراردادها نیز تا پایان سال امضا می‌شود، همچنین در ماه‌های آینده، قراردادهایی در قالب الگوی جدید قراردادهای نفتی با شرکت‌های ایرانی امضا می‌شود.

برش
پیش‌فروش نفت و عرضه اوراق نفتی، دو موضوع متفاوتند

وزیر نفت در حاشیه این مراسم در پاسخ به پرسشی درباره طرح گشایش اقتصادی عنوان کرد: ایده طرح گشایش اقتصادی را وزارت نفت مطرح نکرده است؛ به ما چارچوبی دادند و ما نیز پیشنهادهایی ارائه دادیم که این فرآیند در وزارت امور اقتصاد و دارایی تکمیل شد و هر وقت تصویب یا ابلاغ شود، ما وظیفه داریم اجرا کنیم.
زنگنه درباره عرضه اوراق سلف نفتی گفت: بین دو طرح به‌دلیل تشابه اسمی، سوءبرداشت‌هایی رخ داده است؛ طرحی که برای عرضه نفت به‌صورت پیش‌فروش قطعی در نشست سران مطرح شده است و اگر قطعی شود، رئیس‌جمهوری اعلام می‌کند و دیگری، فروش اوراق مالی نفت که برای تأمین منابع طرح‌هایی از جمله طرح نگهداشت و افزایش تولید نفت استفاده می‌شود که با توجه به شبهات پیش آمده، قرار شد ابهام‌ها در نشست‌هایی بررسی و رفع شود.  وزیر نفت در ادامه در پاسخ به پرسشی دیگر درباره طرح پیشنهادی مجلس شورای اسلامی برای سهمیه‌بندی بنزین گفت: هنوز طرحی به‌ دست ما نرسیده است و هرگاه طرحی ارائه شود، بررسی می‌شود. تا زمانی که طرحی نیست، نمی‌توانم روی فرضیات نظر بدهم.
زنگنه همچنین درباره افزایش و تثبیت قیمت نفت در بازار جهانی طی ماه‌های اخیر گفت: به نظر اوپک در این زمینه موفق عمل کرده است. قیمت نفت خام برنت از حدود ۱۶ دلار برای هر بشکه در اردیبهشت‌ماه به ۴۵ دلار رسیده و تقریباً هم تثبیت شده است؛ این نشان می‌دهد اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) در این زمینه موفق عمل کرده است. اینکه در ادامه چگونه عمل می‌شود به واکنش‌های بازار بستگی دارد، شیوع ویروس کرونا بر بازار تأثیر گذاشته است، اگر شرایط اقتصادی جهان احیا شود و تولید راه بیفتد، نبود تعادل بین عرضه و تقاضا کم می‌شود و این موضوع روی قیمت‌ها اثر مثبت می‌گذارد.  وزیر نفت در پاسخ به پرسشی درباره صادرات بنزین به ونزوئلا نیز گفت: این کار، کاری تجاری است؛ آن را تبدیل به رزم سیاسی نکنید. محموله‌هایی هم که امریکا گرفته، نه کشتی و نه پرچم متعلق به ایران نبوده است. محموله‌ها هم به‌صورت فوب فروخته شده بوده است. حالا امریکا دلش می‌خواهد اعلام پیروزی کند.

سیدمهدی حسینی
کارشناس ارشد انرژی
کشور در شرایط تحریمی سختی قرار دارد. در این موقعیت یکی از منابع اصلی درآمد کشور نفت است که فروش آن با مشکل روبه‌رو شده است. ایران اکنون به فروش نفت نیاز دارد اما قاعدتاً به آن میزانی که نیاز داریم فروش نمی‌رود. بخشی از نفت در صادرات غیر‌نفتی مثل پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی و صنایع معدنی مثل فولاد و آلومینیوم مصرف شده و از این راه هم مقداری درآمد عاید کشور می‌شود اما همچنان دچار کمبود هستیم. در بخش تأمین مالی تصمیماتی که منجر به ایجاد اشتغال و رونق می‌شوند باید در دستور کار قرار بگیرد. باید طرح‌هایی را ایجاد کنیم که به کار پیمانکاران و سازندگان کمک شود و کارگران به سر کار برگردند و اشتغال و رونق نسبی ایجاد شود.‌ در این شرایط طبیعتاً تأمین مالی طرح‌ها و پروژه‌ها یکی از مسائل اساسی است که بخش‌های زیادی از آن نیز بخش‌های دولتی است مثل پالایشگاه‌ها، طرح‌های بالادستی نفت و پروژه‌هایی شبیه اینها که باید تأمین مالی شوند و کار خود را پیش ببرند. اما مشکلی که وجود دارد در زمینه نفت خیلی معمول است که بر مبنای درآمدهای آتی سرمایه‌گذاری اتفاق بیفتد. اصولاً درآمدهای آتی که ایجاد می‌شود به تکمیل طرح و تولید و فروش موکول می‌شود. این‌ها به معنی این است که شما از درآمدهای آتی خود استفاده می‌کنید. در بورس‌های بین‌المللی هم شاهد این هستیم که معاملات آتی و پیش فروش، معاملات کاملاً معمول و متداول است به‌طوری که مثلاً معاملات کاغذی و آتی نفت در بورس‌های دنیا چندین برابر کل تولید نفتی دنیا است و حجم بالایی دارد. وقتی که این کار در بورس‌های بین‌المللی چاپ نمی‌شود طبیعتاً یک نقش اقتصادی است که جمع‌آوری سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاری، تولید و مولد را در پی دارد و ایجاد رونق اقتصادی می‌کند. طبیعتاً در شرایط اقتصادی می‌توانیم این کار را انجام دهیم ضمن اینکه اگر دولت مجری این طرح باشد به عنوان کارگزار در بورس حاضر می‌شود. بورس ایران شروع می‌کند به تمرین مسیری که بورس‌های دنیا پیموده‌اند و وارد بازارهای نفتی و بازارهای آینده می‌شود و خود این نقش می‌تواند منجر به توسعه اقتصادی شود. اما نگرانی‌هایی هم ممکن است وجود داشته باشد. یکی اینکه تحریم‌های ما خیلی بیشتر از آنچه که فکرش را بکنیم طول بکشد که ارزیابی من این نیست. با توجه به تحولات و انتخاباتی که قرار است در امریکا اتفاق بیفتد و این تحولات درازمدت نیست و ما یک دوره ۲ و ۳ ساله را برای طرح‌ها در نظر بگیریم و تأمین مالی کنیم.
می‌توانیم از درآمدهای آتی نفت استفاده کنیم و اوراق بهادار را برای فروش داخلی بگذاریم و در بازار فروش قرار دهیم. نگرانی دومی که ممکن است وجود داشته باشد این است که بودجه‌ای که می‌گیریم در چه مسیری مصرف می‌شود؟ آنچه مسلم است نباید صرف هزینه‌های جاری شود. باید فرمولی طراحی شود که درآمد در بخش‌های مولد و طرح‌های تولیدی هزینه شود. طرح‌هایی که زودبازده هستند، طرح‌هایی که اولویت دارند مانند طرح‌های پالایشگاه‌ها که به نظر می‌رسد برای کشور درآمدزاست و کشور را به تولید و درآمد می‌رسانند. اگر نتوانیم این کار را انجام دهیم طبیعتاً در بخش گاز با مشکل مواجه می‌شویم. این نگرانی باید رفع شود و طرح‌هایی که دولت ارائه می‌دهد باید به گونه‌ای اجرا شود که از نگرانی‌ها بکاهد و علاوه بر آن اطمینان حاصل شود که می‌توانیم به درآمد تضمینی برسیم، برای بازپرداخت هزینه‌ها و تعهداتی که در قبال خریداران این اوراق داریم. همچنین ممکن است این نگرانی وجود داشته باشد که برخی طرح‌ها را گاهی اوقات بد اجرا می‌کنیم، بنابراین اجرای طرح خیلی مهم است که با دقت، نظارت و حوصله، با همفکری و همدلی با موفقیت تام و در همان چارچوب‌های حقوق قانونی که وجود دارد، صورت بگیرد و انجام شود. توصیه می‌شود که پروژه‌های بالادستی نفت و پالایشگاه‌ها و جمع‌آوری گازهای سوزان که امروز در حال سوخت و از بین رفتن و ایجاد آلودگی هواست، می‌تواند به طرح‌های سوخت تراکم و طرح‌هایی مثل نیروگاه کوچک و منطقه‌ای تبدیل شود و برای این اولویت وضعیتی مشخص تعریف کنیم، طرح‌هایی که زودبازده هستند جزو اولویت‌ها قرار بگیرند و از شرکت‌هایی که تولیدی هستند حمایت مالی کنیم.
از سوی دیگر باید اعتماد مردم را که به خاطر عملکرد نادرست برخی مسئولان که در سال‌های گذشته سست شده، با ضمانت نفت تقویت کنیم. باید کف قیمت تضمین شود مثلاً اگر قیمت یک بشکه نفت ۸۰۰ هزار تومان باشد و فردی آن را بخرد باید به فرد گفته شود که این ۸۰۰ هزار تومان را برای همیشه دارد چه قیمت بالا رود و یا پایین بیاید. این موضوع اطمینان ایجاد می‌کند. همچنین باید سود حاصل از افزایش قیمت پرداخت شود. درواقع مدل پرداخت سود باید طوری باشد که مردم را به سرمایه‌گذاری تشویق کند. همچنین پروژه‌ها باید فرصت تنفس داشته باشند که تولید درآمد کنند و اگر فردی بخواهد بعد از یک سال سرمایه خود را پس بگیرد ۶۰ درصد و اگر بعد از دو سال سرمایه‌اش را بخواهد ۸۰ درصد و بعد از سه سال می‌تواند پول خود را کامل پس بگیرد یعنی برای سود هم مشوق بگذاریم. البته که هم‌اکنون در بازار نفت حداقل قیمت‌ها جاری است اما پیش‌بینی می‌شود با شروع فصل زمستان قیمت‌ها افزایش یابد و با فروکش کردن کرونا و رشد اقتصادی که تا حدودی به دنیا برمی‌گردد، تقاضا بالا می‌رود پس طبیعتاً قیمت‌ها هم افزایش می‌یابد. بنابراین دیدگاه‌ها و چشم‌اندازی که از نفت وجود دارد نشان می‌دهد که قیمت‌ها روبه افزایش خواهد بود کما اینکه در گذشته ما برای قیمت هر بشکه نفت از ۱۶ دلار به ۴۰ دلار رسیدیم و این رقم می‌تواند به قیمت‌های بالاتر برسد خصوصاً اینکه قدرت‌های نفتی دنیا مثل امریکا به قیمت‌های بالای ۶۰ دلار احتیاج دارند و می‌خواهند قیمت‌ها به این میزان برسد چون اگر به آن سمت نرود صنعت نفت شان آسیب می‌بیند. بنابراین می‌شود پیش‌بینی کرد که قیمت‌ها بالا می‌رود و این را باید به مردم هم گفت تا سرمایه‌های خود را بیاورند و این حجم عظیم نقدینگی که در زمینه‌های مختلف وجود دارد جمع‌آوری و در بخش‌های مولد سرمایه‌گذاری شود.