فرزانه قبادی/ تأمین آب از همان روزهایی که دودمان قاجار رحل اقامت در تهران گستردند و آن را پایتخت حکومت خود کردند، یکی از مسائل جدی حکومت بود. تهران دهکدهای بود دور از منابع آبی و رودخانه، که چشم امیدش به قنات هایی بود که شریان حیات شهر بودند. اما نیاز پایتخت با قنات ها تأمین نمیشد، همین بود که سیاستگذاران تلاش کردند که با حفر کانال هایی آب رودخانه کرج و جاجرود و لار را به دارالخلافه برسانند. تهران هر روز بزرگتر و مدرنتر می شد. دیگر قنات ها و کانال هایی که از رودخانههای اطراف تغذیه میشدند جوابگوی نیاز پایتخت نشینان نبود. یک شرکت فرانسوی در سال 1318 پروژه لوله کشی آب تهران را به عهده گرفت، اما شروع جنگ و بعد هم اشغال ایران، پروژه را برای همیشه متوقف کرد. بعد از پایان جنگ جهانی، عدهای از بازرگانان تهران با تأسیس شرکت سهامی آب تهران درصدد سامان دادن به وضعیت آب پایتخت بودند که طولانی شدن اخذ مجوز آن از دولت، آنها را از اقدامشان منصرف کرد. بالاخره در سال 1325 دولت قوام مناقصهای برگزار کرد و قرعه اجرای پروژه لوله کشی آب تهران به نام شرکت «سر الکساندر کیپ» انگلیسی افتاد. سیام تیر سال بعد کلنگ پروژه در محله سنگلج به زمین زده شد. در سالهای بعد به مرور تصفیه خانههایی در مسیر انتقال آب به تهران تأسیس شد و بعد هم برای بهرهبرداری از آب حاصل از بارندگیها سدهای کرج و لتیان و لار ساخته شدند. امروز چشم تهرانیها همچنان به ذخایر آبی همین سدهاست.
سقاهای خیابانی با آن مشکهای آب گوارا و درشکههای آب شاهی با آن بشکههای چوبی بزرگ کم کم به خاطرهای در خیابان های تهران تبدیل شدند و تانکرهای بزرگ سوار برکامیون ها و پمپهای «فشاری» آب بخشی از هویت تهران شدند. در بسیاری از محلات زنانی که تا سال های پیش کنار کانال ها و نهرهای جاری رخت و لباس میشستند و در همان آب کودکان شان را حمام میکردند، حالا کنار یک شیر فولادی بزرگ که بواسطه نحوه استفاده از آن، به «فشاری» معروف شده بود، شست و شوی روزمره را انجام میدادند. شیرهای فشاری در بعضی محلات تهران تا اواخر دهه پنجاه - که لوله کشی آب به مرور به خانههای تهران رسید- عمر کردند. در سالهای بعد از آن، فشاریها تنها محل شست و شو نبودند بلکه بهانهای برای دورهم جمع شدن اهالی محل شده بودند.
اهمیت آب در شهرهای خشک و کم آب بر فرهنگ و معماری مردم تأثیر بسیار دارد. در تهران هم علاوه بر معماری خانهها و قنات ها و آب انبارها، اهمیت آب در زندگی مردم را میتوان در سقاخانههای محلات مرور کرد که علت شکل گیری شان آب و سیراب کردن رهگذران بود. محلی که در ابتدا جانشین سقاهای خیابانی که در باور و فرهنگ عمومی مردم تهران افرادی محترم و متدین بودند- و بعد به مرور قداست پیدا کرد و جایی برای نذر و نیاز و نیایش شد.
اعدام قاضی محمد در میدان چوارچرا
قاضی محمد، فرزند قاضی علی در یکی از خانوادههای مشهور و قدرتمند شهر مهاباد به دنیا آمد. او در سال ۱۳۱۵ بهعنوان ریاست معارف شهر مهاباد برگزیده و تا سال ۱۳۲۱ رئیس جمعیت شیر و خورشید مهاباد هم بود. با اشغال شمال ایران از سوی شوروی و فعال شدن حرکتهای چپگرایانه در این منطقه او درسال ۱۳۲۳ به جمعیت احیای کرد پیوست و به فرد اصلی آن جریان تبدیل شد. در سپتامبر ۱۹۴۵، قاضی محمد و عدهای دیگر از شخصیتهای جمعیت احیای کرد به شوروی دعوت شدند و با جعفر باقروف نخستوزیر جمهوری آذربایجان شوروی دیدار کردند. قاضی محمد پساز بازگشت از شوروی و با توصیه جعفر باقروف حزب دموکرات کردستان را رسماً تشکیل داد. او و ۱۰۵ نفر از افراد مشهور منطقه بیانیهای را منتشر و تأسیس حزب دموکرات کردستان و حکومت خودمختاری را اعلام و رسماً با دولت مرکزی وارد جنگ شدند. پس از بیرون رفتن نیروهای شوروی از مناطق اشغال شده شمال غربی ایران، ارتش ایران به منطقه اعزام شد. در این بین قاضی محمد و صدرقاضی و سیف قاضی، همراه با هفت نفر دیگر شورای جنگ را تشکیل دادند ولی نیروهای تحت حمایت آنها در نهایت نتوانستند در مقابل ارتش ایران مقاومت کنند پس از آزادسازی مهاباد، دولت قاضی محمد و برادرانش را به اعدام محکوم و حکم اعدام او و برادرانش در ۱۰ فروردین ۱۳۲۶ در میدان چوارچرا مهاباد اجرا شد.
آنچه میخوانید خبر قطع برق سراسری پایتخت در زمان پخش رادیویی پیام نوروزی محمد رضا پهلوی است. اتفاقی که در شب عید سال 1326 روی داد. تصور کنید قیافه شاه و ملت را و از همه مهمتر مهندس ناصر مسعود انصاری، رئیس اداره برق تهران را که دو هفته پس از این ماجرا، روز یکشنبه 16 فروردین از سمت خود برکنار و به محل کار سابق خود در بانک صنعتی و معدنی انتقال یافت.
ë موضوع خاموشی برق تهران هنگام نطق ملوکانه
اداره برق تهران تازه متوجه شده که سهلانگاری یا غفلت یا اشتباه یا خدای نخواسته تعمداً، در شب اول فروردین احساسات شانزده میلیون نفر ایرانی را از شنیدن بیانات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی در شب اول سال محروم کرده و بشدت جریحه دار ساختهاند.
ملت ایران نمیتواند خود را تسلی دهد که محرومیت او از شنیدن نطق ملوکانه در شب عید اتفاقی بوده است.
اداره برق تهران که تازه متوجه شده عمل او در شب اول فروردین احساسات تمام ملت ایران را جریحه دار کرده میخواهد توضیحی در این خصوص بدهد و بههمین مناسبت بعضی از روزنامه نگاران را در اداره برق دعوت کرده و میخواستند آنها را قانع کنند که خاموشی برق تهران هنگام نطق شاهانه ناشی از ریزش سقف بوده است.
اگر این فرض را قبول کنیم باز اداره برق تهران مسئول است؛ زیرا غفلت و سهلانگاری نموده و درصدد معاینه سقف عمارت خود برنیامده و فکر نکرده که چون تمام ملت ایران در شب اول فروردین عاشق شنیدن بیانات شاهنشاه خود هستند باید طوری دقت ومواظبت نماید که سقف خراب نشود و دیوار فرو نریزد و ماشینها از کار باز نمانند.تاره وقتی محقق شود که هیچ تعمدی در کار نبوده در غفلت و سهلانگاری اداره برق که نطق شاهنشاه محبوب ما را در شب اول فروردین مثل برنامههای عادی رادیو یک سخنرانی معمولی تصور کرده و تمام قوا و وسایل خود را برای روشن نگاه داشتن شهر به کار نینداخته تردید نیست.ما نمیدانیم این جراحتی که برقلب تمام ملت ایران وارد آمده چگونه باید ترمیم شود و آنهایی که در شب عید اول سال ملت ایران را از فیض شنیدن فرمایشات پادشاه خود محروم کردند، چگونه میخواهند این عمل را جبران کنند.
روزنامه کوشش- چهارشنبه 12 فروردین 1326
تهیه و تنظیم:حسن مجیدی
نقاشیهای قدیمی زیر گچ
کشف مهم در کاخ چهلستون اصفهان
اخیراً نماینده اداره کل باستانشناسی در اصفهان ضمن آشکار کردن نقاشیهای قدیمی چهلستون از زیر پردههای گچ که نقوش اصلی این بنای تاریخی را مستور داشته است، به کشف کتیبه مهمی نائل شده و در نتیجه تاریخ قطعی بنا را بهدست آوردهاند. کتیبه نامبرده در حاشیه بالای دیوار ایوان بزرگ کاخ چهلستون گچبری و نقاشی شده، متضمن شش بیت است و صریحاً این کاخ را از آثار زمان شاه عباس ثانی معرفی میکند. در مصراع اخیر بیت ششم، ماده تاریخ بنا (مبارکترین بناهای دنیا) یعنی سال ۱۰۵۷ ذکر شده و میرساند که بنای تاریخی چهلستون با وجود تشابهی که از نظر معماری به کاخ عالی قاپو دارد، ارتباطی به شاه عباس کبیر نداشته و تصورات دیگری که تاکنون از طرف مورخین و سیاحان در این باره شده بیاساس بوده است.در پایین کتیبه مزبور کتیبه دیگری نیز از زیر گچ آشکار شده که مربوط به زمان سلطان حسین است و از تعمیرات چهلستون حکایت میکند.
روزنامه کوشش- دوشنبه 4 خرداد 1326
خرید اسلحه دولت ایران از امریکا
آقای حسین علاء سفیر کبیر ایران در امریکا اظهار داشت که قراردادی بین امریکا و ایران به امضا رسیده که مربوط به کمکهای نظامی امریکا به دولت ایران میباشد. مقصود از کمکی که در این قرارداد منظور شده خریداری مهمات جنگی و اسلحه امریکایی از طرف دولت ایران است و این خرید از محل باقیمانده مهمات نیروهای امریکایی در خاورمیانه صورت خواهد گرفت.
آقای علاء اضافه کرد که مذاکرات این قرارداد از9 ماه به این طرف بین ایران و امریکا جریان داشت. قرارداد مزبور از طرف آقای حسین علاء به نمایندگی دولت ایران و ژنرال کنالی به نمایندگی دولت امریکا امضا شده است.
آقای حسین علاءنیز تصریح کردند که این قرارداد ارتباطی با طرحهای مستر ترومن رئیس جمهوری امریکا مربوط به کمک کشورهایی که از طرف کمونیسم مورد تهدید قرار گرفتهاند نمیباشد. اکنون انتظار آن میرود که برای این قرارداد پارلمان ایران آن را تصویب نماید.
وزارت خارجه امریکا امروز اعلان کرد که مبلغ ۲5 میلیون دلار به دولت ایران اعتبار داده شده است که برای خرید مازاد اموال جنگی از امریکا مصرف کند.
سخنگوی وزارت خارجه خاطرنشان کرد که هنوز معلوم نیست چه نوع کالایی مورد نیاز دولت ایران است ولی احتمال میرود که قسمت عمده آن برای خرید اموال غیر جنگی از قبیل پتو، لباس و کفش و ارابههای حملونقل و غیره برای ارتش ایران مصرف خواهد شد.
سخنگوی مزبور همچنین گفت که دولت ایران ظاهراً درخواست خرید عده معدودی تانک کوچک وهواپیمای جنگی برای حفظ امنیت در داخل آن کشور کرده است.
این دین از طرف دولت ایران در دوازده قسط مساوی واز اول ژانویه ۱۹۵۰ تا ۱۹6۱ با ربح دو و سه هشتم درصد پرداخت خواهد شد.
روزنامه اطلاعات- شنبه 30 خرداد1326
ایران به عضویت کمیته بینالمللی المپیک درآمد
شرکت در المپیاد
تلگراف رسیده از لندن به اداره تربیت بدنی حاکی است که کمیته بینالمللی المپیک کشور ایران را بهرسمیت شناخته و تصویب نموده است که کشور ما هم در المپیک ۱۹4۸ که در لندن برگزار میشود شرکت نماید.
روزنامه کوشش- سهشنبه 23 تیر1326
اخطار به طوافان، چرخ دارها و الاغ دارها
کسب با پروانه کسب
آگهی به کلیه طوافان و چرخ دارها و دستفروشها و پیشه ورانی که در معابر کسب مینمایند.
چون اخیراً کسبه دستفروش و طوافان بدون داشتن پروانه کسب پیاده روهای خیابانها مخصوصاً خیابانهای پر جمعیت و جلوی بازارها را سد نموده و باعث زحمت عبور و مرور اهالی شده و معابر را از صورت معبر خارج و به بازار تبدیل نمودهاند از نظرتسهیل عبور و مرور و حفظ انتظامات و از نظر اینکه هر پیشه ور بایستی طبق قانون محل کسب معینی داشته باشد تا نظامات صنفی و قانونی تأمین شود، از این تاریخ کلیه دستفروشان و پیشه ورانی که در پیاده روها بساط کسب خود را گستردهاند و اشخاصی که در ویترینهای مغازه کسب میکنند و پیشه وران طواف و دوره گردها و چرخ چیها و هر پیشهوری که غیر از دکان داشتن بوسیله دیگری کسب مینمایند اخطار و ضمناً یک ماه مهلت داده میشود که برای خود محل کسب تهیه نمایند. برای اشخاصی که سرمایه تهیه دکان و مغازه ندارند محلهایی مطابق صورت زیر تهیه شده است که بساط خود را به آنجا منتقل نموده و کسب خود را در آنجاها ادامه دهند.
بدیهی است هر پیشهوری که در خاتمه یک ماه یعنی روز شنبه ششم تیر معبر را سد نماید و در معابر به طریق سابق مشغول کسب و پروانه نداشته باشد علاوه بر اینکه از دایر بودن کسب او در معبر جلوگیری خواهد شد طبق قانون به دادگاه جلب خواهد شد.
طوافان و چرخ دارها و الاغ دارها و هر کسی که در محلها و میدانهای مجاز میخواهند کسب کنند بایستی از برزنهای شهر پروانه کسب نمایند. چرخ دارها علاوه بر تهیه پروانه کسب بایستی چرخ خود را در برزن مربوطه پلمب و نمرهگذاری نمایند.
* نقاطی که چرخهای طوافی بایستی بایستد
1- جلو تماشاخانه شهرداری
2- خیابان غربی بانک کشاورزی
3- خیابان غربی باستیان
4 - اراضی مشرف به خیابان جنوبی سنگلج
5- میدان مال فروش ها
6- میدان خواربار فروشی سنگلج
7 - میدان کاه فروشها
8- میدان دروازه شمیران
9- میدان محمدیه دور باغچه
10 - اراضی پشت پیاده رو دور میدان گمرک
11 - خیابان غربی باغ فردوسی
12- اراضی پشت پیاده روهای میدان 24 اسفند
13- کوچه معروف به امیرخان سردار از شمال برزن تا خیابان شاه آباد مشروط بر اینکه عبور وسایط نقلیه دیگر ممنوع گردد
14 - خیابان سیروس جلوخان حاج اسحق
15- کوچه دبستان سعدی
16- کوچه جنب مغازه نوشین
17- کوچه ممتاز الملک در خیابان شاه آباد
18- کوچه حمام سراج الملک در خیابان برق
19- کوچه بهار در خیابان لاله زار مشروط بر اینکه از عبور وسایط نقلیه جلوگیری بشود
شهرداری تهران- شهربانی کل کشور
روزنامه صدای مردم- چهارشنبه 13 خرداد