ترانه بنی‌یعقوب
گزارش نویس
ماه‌ها بود عمل جراحی ضروری‌اش را به تعویق می‌انداخت. به چندین بیمارستان مراجعه کرده بود، اما حتی بیمارستان‌های دولتی هم گفته بودند برای عمل جراحی کمرش دست‌کم 15 میلیون نیاز است. گفته بودند بیمه نیستی و گرنه هزینه‌هایت خیلی کم می‌شد. چند سال پیش هنگام کار در یک کارگاه ساختمانی دچار سانحه شد. با درد می‌ساخت تا این روزها که دیگر بیماری امانش را برید حالا و بعد از گذشت سال‌ها می‌تواند عمل جراحی کند و از این همه درد رهایی یابد. بیمه سلامت حالا دیگر به مهاجران افغان هم داده می‌شود. راستی یادش آمد همسرش هم مدت‌ها بود می‌خواست چند دکتر ضروری برود حالا که بیمه شده‌اند او هم می‌تواند سری به پزشک بزند. محمدعلا سال‌هاست ساکن ایران است. یک مهاجر دارای کارت آمایش .چند سال پیش هم یک مدت بیمه شده بود اما بیمه اش ناگهان قطع شد: «آن موقع گفتند که دولت دیگر نمی‌تواند هزینه بدهد. بیمه نباشی مدام دردسر داری. الان می‌گویند مشکل حل شده. این سال‌ها مدام به بچه‌ها می‌گفتم مریض نشوید اصلاً آدم دائم فکر و خیال دارد. این روزها که کرونا هم آمده این خبر کمی آراممان کرده و حالا دیگر با خیال راحت می‌توانم بستری شوم.»
چند روزی از تصویب آیین نامه پوشش بیمه سلامت برای اتباع خارجی می‌گذرد. بر اساس این آیین نامه همه اتباع خارجی مقیم کشور بجز دارندگان بیمه پایه سلامت از صندوق‌ها و سازمان‌ها و شرکت‌های بیمه‌گر می‌توانند از خدمات بیمه استفاده کنند. پیش از این درمان کرونا هم برای مهاجران ساکن ایران رایگان اعلام شده بود.
این موضوع توجه بسیاری از مهاجران ساکن ایران را به خود جلب کرد از جمله محمد حسین احمدی، خوشنویس و فعال فرهنگی افغان که در این باره می‌گوید: «آیین‌نامه جدید یک حرکت مثبت است و فقط شامل حال دارندگان کارت آمایش نمی‌شود و آنهایی که گذرنامه هم دارند می‌توانند از خدمات بیمه سلامت استفاده کنند. قبلاً فقط دارندگان کارت آمایش می‌توانستند از بیمه سلامت بهره ببرند. البته هنوز کسانی که پاسپورت خانواری دارند که حدود 400 یا 500 هزار نفر هستند شامل این خدمات نمی‌شوند.داشتن بیمه برای بخش زیادی از هموطنان ما آرامش خاطر می‌آورد.الان با آیین نامه جدید بسیاری از صاحبان کارگاه‌ها هم می‌توانند کارگرانشان را بیمه کنند. 90درصد بیمارستان‌های دولتی بیمه سلامت را می‌پذیرند و این موضوع قطعاً نگرانی بسیاری از هموطنان ما را بر طرف می‌کند.»
پیمان حقیقت‌طلب، مدیر پژوهش‌های انجمن دیاران هم اعطای بیمه سلامت برای مهاجران را اتفاقی خجسته  می‌داند: «البته این امر قبلاً هم سابقه داشت و در سال 94 بیمه سلامت برای مهاجران افغانستانی به خصوص کارت آمایشی‌ها فراهم شده بود ولی مشکلی در این باره  وجود داشت و آن پیوسته نبودن این بیمه بود و مهاجران افغانستانی نیازمند کمک‌های کمیساریای عالی پناهندگی بودند که اگر آنها سهم‌شان را واریز می‌کردند بیمه انجام می‌شد. اما اگر این مبلغ واریز نمی شد بیمه سلامت از تمدید قراردادها سرباز می‌زد. اما اکنون حق بیمه کسانی که آسیب‌پذیر نیستند توسط خودشان پرداخت می‌شود و اقشار آسیب پذیر هم دیگر وابسته به کمک کمیساریا نیستند؛ 50 درصد حق بیمه‌شان را دولت متقبل شده  و 50 درصد را هم خود فرد یا سازمان بین‌المللی می‌پردازد که اتفاق بسیار خوبی است.»
به گفته او همچنین طی سال‌های گذشته فقط کسانی که کارت آمایش داشتند و تحت پوشش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل بودند می‌توانستند از بیمه سلامت برخوردار شوند. ولی  با توجه به متن آیین‌نامه جدید هم کسانی که دارای کارت آمایش‌اند و هم گذرنامه با یک سال ویزای حضور در ایران دارند، می‌توانند تحت پوشش بیمه سلامت قرار بگیرند؛ به شرط اینکه بیمه تأمین اجتماعی نباشند. البته تنها 32 یا 33 هزار نفر از اتباع افغانستانی  بیمه تأمین اجتماعی دارند. 400- 500 هزار نفر هم هستند که گذرنامه غیر الکترونیک دارند که آنها شامل این قانون نمی‌شوند که  این هم مشکل ایران نیست و باید از طریق سفارت افغانستان پیگیری شود. حقیقت‌طلب ادامه می‌دهد: «آخرین آمارها نشان می‌دهد 92 هزار نفر از مهاجران دارای کارت آمایش که از طبقات  آسیب‌پذیر هستند تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفته‌اند و با  آیین‌نامه‌ای که هفته گذشته تصویب شد این تعداد افزایش می‌یابد و این قدمی رو به جلو محسوب می‌شود.» محمدظاهر رضایی، تبعه افغانستان و مدرس دانشگاه دولتی حکیم سبزواری می‌گوید با این اتفاق بسیاری از هموطنان ما می‌توانند با صرف هزینه اندکی درمان‌های خود را آغاز کنند. بیمه آرامش خاطر را برای آنها به همراه دارد. بسیاری از دارندگان گذرنامه هم حالا می‌توانند از این خدمات استفاده کنند.»
 اما بیمه سلامت تنها اتفاق مثبتی نیست که درباره مسائل مهاجران رخ داده و در حوزه دانشجویان خارجی هم اتفاقات مثبتی افتاده و آن اصلاح قانون ورود و اقامت اتباع خارجی است که آیین نامه اجرایی اش در سال 1352 نوشته و در هیأت دولت آن زمان تصویب شده بود. در ماده 3 این  آیین‌نامه اجرایی  گفته شده بود فرد خارجی که پروانه اقامت معتبر در ایران دارد، باید در مدت زمان اقامتش یک روادید  برای رفت و برگشت  بگیرد، یعنی اگر یک سال اقامت معتبر دارد، در آن یک سال  فقط یک بار می‌تواند از ایران خارج شود و برگردد که به آن مجوز خروج و مراجعت می‌گفتند. از آن طرف کسی که از ایران خارج می‌شد باید بعد از سه ماه به ایران بازمی‌گشت. اگر این سه ماه،  سه ماه و یک روز می‌شد یا پروانه اقامت فرد باطل می‌شد  یا باید دوباره پروانه اقامت می‌گرفت یا به خاطر تأخیرش  جریمه می‌شد. دانشجویان خارجی که  به ایران می‌آمدند، وقتی می‌خواستند از ایران خارج شوند با  یک پروسه سنگین برای مجوز خروج روبه‌رو بودند که این مسأله مشکلات زیادی را برایشان به وجود می‌آورد. مثل محمد، دانشجوی افغانستانی ساکن ایران که وقتی مجبور شد برای بیماری پدرش زودتر به کشور خودش برگردد دچار مشکلات زیادی شد: «راستش با قوانین سفت و سختی که برای خروج وجود داشت حتی می‌خواستم قید ادامه تحصیل در ایران را بزنم. یعنی رفت و برگشت کلی مشکل داشت اما الان خدا را شکر همه اینها حل شده و با امید بیشتری اینجا درس می‌خوانم.»
از سوی دیگر دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکترا مشکلات دیگری داشتند. مثل طاهر که ترجیح می‌داد تز دکترایش را در کشور خودش بنویسد: :می‌دانی دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی بخش مهمی از  دوره تحصیل شان روی تزشان کار می‌کنند و ترجیح می‌دهند در کشور خودشان این کار را انجام دهند و برای دفاع به ایران برگردند به ویژه اگر موضوع پایان نامه شان مثل من درباره ایران نباشد و نیاز به حضور در ایران نداشته باشند. اما با این قوانین دست و پاگیر مشکلات زیادی داشتیم و باید بعد از سه ماه دوباره به ایران باز می‌گشتیم. این مسأله هزینه‌های زیادی به ما تحمیل می‌کرد اما  شنیده ام این مشکلات حل شده و حالا راحت می‌توانم روی تزم کار کنم و برای دفاع به ایران بازگردم.»
همچنین به همسران دانشجویان خانم هم اجازه ورود به ایران به راحتی داده نمی شد که در بررسی جدید این قانون این  مشکلات هم کاملاً حل شده است.
 امیر حسین چیت ساز، سیاست پژوه حوزه مهاجرت در این باره توضیح می‌دهد: «موضوع از طریق وزارت علوم مطرح شد و درخواست شد تا برای دانشجویان حتماً خروج و مراجعت کثیر صادر شود. یعنی وقتی شخصی وارد ایران می‌شود  بتواند  هر چقدر دلش می‌خواهد به ایران بیاید و برگردد و محدودیت نداشته باشد و پروسه‌های دست و پاگیر خروج و ورود حذف شود. همچنین سه ماهی که دانشجو ملزم است به ایران برگردد هم به شش ماه تغییر یافت این طرح  به شورای عالی انقلاب فرهنگی و کمیسیون مربوطه رفت و در جلسه هیأت وزیران تصویب شد. کمیسیون علمی و فناوری هیأت دولت هم  آن را  در 18 خرداد امسال تصویب  کرد و آیین نامه سال  52  اصلاح شد. در این اصلاحات امتیازاتی برای دانشجویان قائل شدند که بر اساس آن هر  دانشجوی خارجی در ایران از این به بعد به جای یک باردر سال چهار بار در سال می‌تواند رفت و آمد داشته باشد و دانشجویان خارجی به جای اقامت یک ساله که هر سال مجبور به تمدیدش  بودند از این به بعد  اقامت به مدت تحصیل‌شان دریافت می‌کنند. این اقامت به مدت تحصیل  نیازمند خروج و ورود مکرر است و محدودیت 4 بار را برای دانشجویان بین‌الملل ندارد. همچنین به خانواده دانشجویان اعم از زن و مرد ویزا  تعلق می‌گیرد.این گام مثبتی برای جذب دانشجویان بین‌المللی است.
مهاجران ساکن ایران معتقدند در مجموع سیاست‌های دولت در این سال‌ها در حوزه  مسائل مهاجران مثبت بوده و در این میان تنها مشکلات اداری و اجرایی کوچک هستند که جلوی حل برخی مسائل را گرفته‌اند آنها امیدوارند این مشکلات هم هر چه زودتر برطرف شود.