فریبا خان احمدی
خبرنگار
به تازگی ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که نشان می‌دهد دو جوان که به‌نظر می‌رسد زباله گرد هستند ماسک‌های استفاده شده را از سطل های زباله جمع‌آوری می‌کنند و برای استفاده مجدد آنها را می‌شویند، سپس اتو وپرس می‌کنند و می‌فروشند. کلیپی که از دو روز گذشته بسرعت در فضای مجازی پخش شده است، ساختمان متروکه ای را نشان می‌دهد که دو نفر در حال تفکیک ماسک‌های استفاده شده از بین زباله‌ها هستند و این ماسک‌ها را داخل جعبه‌های مقوایی بسته‌بندی می‌کنند. به‌دنبال انتشار فیلم جمع‌آوری ماسک‌ها از سطل‌های زباله و بسته‌بندی و فروش دوباره آنها مطلبی با این مضمون در فضای مجازی منتشر شد که «ماسک‌های خود را قیچی کنید». در همین زمینه معاون کل وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز به شایعات مطرح شده درباره ماسک های مستعمل واکنش نشان داد و از مردم خواست ماسک مورد نیاز خود را از مراکز معتبر تهیه کنند. ایرج حریرچی تأکید کرد برخی مواقع در تهیه ماسک‌هایی که از طریق دستفروشان به فروش می‌رسد بهداشت رعایت نشده یا آنها بازیافت شده‌اند.
ماسک‌های بی‌کیفیت و ارزان
در حالی که به‌نظر می‌رسد؛ مشکل تأمین ماسک در کشور نسبت به روزهای اول شیوع اپیدمی ویروس کرونا حل شده با این حال برخی شهروندان نسبت به تهیه ماسک استاندارد و باکیفیت و البته با قیمت مناسب گلایه دارند و می‌گویند؛ ماسک استاندارد گران است، در همه داروخانه‌ها در دسترس نیست و بنابراین مجبورند ماسک‌های بی‌کیفیت ولی ارزان را از دستفروشان خریداری کنند.
 آقای مرادی که خودش را بازنشسته یک اداره دولتی معرفی می‌کند می‌گوید: «ماسک پزشکی که تبلیغ می‌کنند با قیمتی حدود 3 هزار و 500 تا 12 هزار تومان هم در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد وعجیب‌تر آنکه اخیراً داروخانه‌ها ماسک‌های سه لایه را به‌صورت تکی نمی‌فروشند و باید برای یک بسته 50 تایی حداقل 80 هزار تومان پرداخت کنیم. «خانم حیدری هم که در بنگاه مسکن شاغل است و ماسکش را از دستفروش مترو خریده است، گله
می کند: «این ماسک را 1500 تومان خریدم. اما کیفیت بالایی ندارد. ولی به هر حال بهتر از این است که ماسک نزنیم. البته همه داروخانه‌ها ماسک سه لایه پزشکی ندارند و همین ماسک‌های یک لایه را می‌فروشند. چه فرقی می‌کند از کجا بخریم. مترو که دم دست‌مان است خیلی راحت خرید می‌کنیم.»
 ماسک‌ها کجا و چگونه تهیه می‌شود
چندی پیش که برای تهیه گزارش «مناطق آلوده کرونایی» به منطقه 4 تهران سر زده بودم، دستفروش‌های زیادی مقابل مرکز خرید پردیسان در فلکه دوم تهرانپارس بساط ماسک پهن کرده بودند و اتفاقاً مشتری‌های زیادی هم داشتند. وقتی از آنها سؤال می‌کردم این ماسک‌ها را از کجا تهیه کرده‌اند در جواب می‌گفتند ماسک‌ها را از انباری سمت جاده خاوران تهران آورده‌اند. اغلب‌شان خرده فروش بودند، نه کارخانه تولید ماسک را می‌شناختند و نه می‌دانستند ماسک‌ها کجا و چگونه تهیه شده است. آنها سه عدد ماسک یک لایه سفید را داخل کیسه پلاستیک گذاشته بودند و هر بسته را به قیمت 7 هزار تومان می‌فروختند. مردی 40 ساله و کارمند یک شرکت خصوصی که خودش را مشتری دائمی فروشندگان ماسک معرفی می‌کند در برابر این پرسش که چرا ماسک را از داروخانه تهیه نمی‌کند؟ می‌گوید:«از مسیر خانه تا محل کارم یک یا دو داروخانه وجود دارد هر موقع رفتم ماسک نداشتند. اینجا سر راهم است و خیلی سریع و با قیمت کمتر ماسک می‌خرم. «مشتریان این ماسک‌ها از هر قشری هستند. فرقی نمی‌کند کارمند باشند یا مغازه دار. پیر و جوان همگی ترجیح می‌دهند ماسک‌شان را که حداکثر یک روز استفاده می‌کنند از دستفروش‌ها خریداری کنند چون هم قیمتش پایین است هم اینکه این روزها در مکان‌های شلوغ و پرتردد تعداد فروشنده‌های ماسک از داروخانه‌ها بیشتر است. اگرچه مسئولان وزارت بهداشت بارها توصیه کرده اند ماسک‌های خانگی و دست دوز برای مقابله با کرونا مفید است اما گویا عده‌ای ترجیح می‌دهند ماسک‌های ارزان قیمت را جایگزین این ماسک‌ها کنند. کیانوش جهانپور  رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت نیز در واکنش به ویدئو‌های منتشره در فضای مجازی مبنی بر جمع‌آوری ماسک‌های مصرف شده توسط زباله‌گرد‌ها و فروش دوباره آنها، گفت: چگونگی امحای ماسک‌های مصرف شده، بسیار مهم است. مردم دقت داشته باشند که ماسک‌های مصرف شده می‌توانند به نوعی زباله عفونی تلقی شوند، بنابراین چگونگی امحای آنها اهمیت ویژه‌ای دارد.
ماکس ها را از داروخانه‌ها بخرید
دکتر جهانپور در این باره افزود: در شهر‌ها خانواده‌ها دقت کنند با توجه به اینکه احتمال سوء‌استفاده از ماسک‌های مصرف شده، وجود دارد، بعد از مصرف یا آن را به نوعی قیچی کنند یا طوری باشد که قابل استفاده مجدد نباشد، سپس آن را داخل کیسه فریزر قرار دهند و در سطل‌های زباله بیندازند.
او با تأکید بر اینکه از دستفروشان و منابع نامشخص ماسک نخرید، می‌گوید: مردم حتماً ماسک را از مراکز مجاز نظیر داروخانه‌ها و فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی تهیه کنند. البته ماسک‌های خانگی و پارچه‌ای که در منزل تهیه شده نیز در کنترل و پیشگیری از بیماری بسیار تأثیر‌گذار است؛ این ماسک‌ها قابل شست‌و‌شو بوده و افراد می‌توانند پس از هر بار مصرف آن را ضدعفونی و اتو و مجدداً استفاده کنند.
علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت نیز دیروز در نشست ویدئوکنفرانسی با خبرنگاران درباره بازیافت ماسک‌های استفاده شده و فروش مجدد آنها، اظهار می‌داشت: خیر، واقعاً چنین چیزی نیست و کشور ما نیاز به بازیافت زباله ماسک ندارد. توصیه اصلی در این زمینه این است که تأکید می‌کنیم که اولاً افراد در خانه ماسک ساده و پارچه‌ای تولید کنند و ثانیاً اگر می‌خواهند ماسک بخرند، از جاهایی خریداری کنند که مطمئن باشد. نیازی نیست از دستفروش یا جاهای غیرمطمئن خریداری کنیم. البته این موضوع و شایعات در فروردین ماه که ماسک کم بود، حتی در کشورهای دیگر هم وجود داشت و از آنجایی که همیشه سعی می‌کنند، تیری به کشور ما بزنند، گفتند این ماسک‌ها را آماده می‌کنند و به ایران می‌فرستند که از شایعات عجیب و غریب بود. این موضوع صحت ندارد.
رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت همچنین با بیان اینکه ماسک از هر واکسنی برای پیشگیری از کرونا مؤثرتر است، می‌گوید: به طوری که استفاده از ماسک تا ۹۵ درصد از ابتلا به بیماری کووید۱۹ جلوگیری می‌کند.
جهانپور می‌افزاید: راه‌های پیشگیری از بیماری کووید۱۹ در همه دنیا چیزی به جز شست‌وشوی مداوم دست با آب و صابون، پرهیز از حضور در اجتماعات غیرضروری، فاصله‌گذاری فیزیکی دقیق و مهم‌تر از همه استفاده همگانی از ماسک بخصوص در هنگام حضور در اماکن عمومی نیست.

بر کار پیمانکاران بشدت نظارت می‌کنیم

صدرالدین علیپور، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران درباره انتشار این فیلم در فضای مجازی با تأکید بر اینکه در این موضوع خاص باید سیستم قضایی ورود کرده و ابتدا مشخص شود که مربوط به کدام شهر یا چه برهه زمانی است و اگر ثابت شد با متخلفان بشدت برخورد شود، به «ایران» می‌گوید: موضوع زباله گردی با تفکیک زباله‌ها دو موضوع مجزا از یکدیگر است و شهرداری در حال حاضر خود را ملزم به رعایت همه استانداردها و پروتکل‌ها می‌داند و بر این اساس بر کار جمع‌آوری پیمانکاران بشدت نظارت دارد، اما در هر صورت ممکن است عده‌ای به صورت متفرقه و در نیمه‌های شب اقدام به جمع‌آوری زباله از مخازن کنند که این ملزم به ورود دستگاه قضایی است.   علیپور با اشاره به ممنوعیت کار کودکان در فرآیند زباله گردی می‌گوید: با توجه به ابلاغیه اخیر شهردار تهران در منع به کارگیری کودکان در پروسه جمع‌آوری زباله، بشدت روی این موضوع تأکید داریم و اجازه نمی‌دهیم پیمانکاران از کودکان استفاده کنند و اگر این اتفاق افتاد، قرارداد با پیمانکاران فسخ می‌شود. وی درباره اینکه آیا ممکن است با افزایش آمار مبتلایان و فوتی‌های کرونایی، بار دیگر فرآیند تفکیک زباله متوقف شود، می‌گوید: حجم زباله‌های تهران در این مدت حدوداً 15 تا 20 درصد افزایش یافته و ما با حجم بالای زباله‌هایی مواجهیم که نمی‌توانیم همه آنها را دفن کنیم، بنابراین پروسه تفکیک ضروری است اما سعی کرده‌ایم طبق دستورالعمل‌های بین‌المللی و رعایت فاصله اجتماعی در آرادکوه انجام شود.

محدودیت‌ها دوباره به تهران برگشت. بعد از سه رقمی شدن آمار فوتی‌های کرونایی در یک هفته اخیر و افزایش نگرانی‌ها از شیوع گسترده ویروس کرونا، ستاد ملی مقابله با کرونا دستور داد تا فعالیت برخی صنوف از جمله، سینماها و تئاترها، کافه‌ها، قهوه‌خانه‌ها و سفره خانه‌ها، چایخانه‌ها، تالارهای پذیرایی، آرایشگاه‌های زنانه و سالن‌های زیبایی، باشگاه‌های بدنسازی و مراکز ورزشی آبی بمدت یک هفته تعطیل شود، به گزارش «ایران» در این مدت برگزاری هرگونه مراسم اجتماعی و فرهنگی  وهمایش هم ممنوع است و در صورتی‌که فرد، سازمان یا نهادی از این دستور سرپیچی کند، با متخلفان برخورد می‌شود. در این دستورالعمل پاساژها می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند، اما حتماً باید پروتکل و ملزومات بهداشتی را رعایت کنند. هم‌اکنون شهروندان به محض ورود به پاساژهای بزرگ و مراکز تجاری و اداری، تب سنجی می‌شوند و اگر کسی ماسک نداشته باشد، نمی‌تواند وارد شود. البته در برخی فروشگاه‌ها، برای اینکه مشتری‌های خود را حفظ کنند، ماسک رایگان در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌دهند تا بتوانند وارد شوند. در این ابلاغیه خبری از تعطیلی دانشگاه‌ها و مدارس استان تهران نیست و بنا بر تأکید انوشیروان محسنی بند پی، استاندار تهران، دانشگاه‌ها و مدارس استان باز هستند. آنطور که سرهنگ نادرمرادی، معاون نظارت بر اماکن عمومی پلیس امنیت تهران بزرگ به ایسنا گفته« فعلاً تصمیم بر اجرای یک هفته‌ای این محدودیت‌هاست و پس از آن دوباره درباره تداوم آن تصمیم‌گیری می‌شود.» پلیس دربرخورد با افرادی که به این دستورالعمل توجه نکنند، برای بار اول تذکر داده و ارشاد می‌کند، اما در صورت تکرار، برابر با قانون با فعالیت صنف متخلف برخورد می‌شود. حمیدرضا گودرزی، معاون امنیتی و انتظامی استانداری تهران هم در این زمینه گفته است که برخی از این مراکز به شکلی هستند که از سراسر کشور برای خرید به آنها مراجعه می‌شود. اگر قرار باشد که تذکر داده شود، به برخی از مغازه‌داران باید تذکر داده شود. بنابراین اگر این ۱۰ تا ۲۰ درصد پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند، مطمئن باشید که شیب تند بیماری که به تهران بازگشته است و به‌دلیل عدم رعایت تعداد کمی از مردم بوده است، کنترل می‌شود. لازمه این کار این است که خود غرفه‌داران، مغازه‌داران، ‌بنکداران و... تذکر دهند و اگر در این مدت نسبت به این موضوع توجه نداشته باشند و بازرسان بهداشت و درمان مراجعه کنند و گزارش دهند، چاره‌ای نداریم و باید تمام یک مرکز یا یک پاساژ را ببندیم. در همین زمینه، غلامرضا عباس پاشا، معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی استانداری تهران هم ضوابط و نحوه‌ اجرای پروتکل‌های بهداشتی برای کارکنان دستگاه‌های اجرایی استان تهران را ابلاغ کرد. براین اساس همه کارکنان شاغل دستگاه‌های اجرایی و مراکز ارائه خدمات عمومی و واحدهای عملیاتی ملزم به استفاده از ماسک در همه ساعات کار در محل کارشان بوده و در صورت عدم رعایت از ورود آنان به محل کار جلوگیری می‌شود. تا اطلاع ثانوی از برگزاری هرگونه جلسات عمومی خودداری و در صورت لزوم از طریق ویدئوکنفرانس با حداقل شرکت‌کننده و رعایت پروتکل‌های بهداشتی اقدام شود.

دکتر حمید سوری
استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
وجود حدود ۷۸۰ مرکز تحقیقاتی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و سایر مؤسسات مرتبط، بضاعت بی‌بدیلی را لااقل در منطقه برای کشورمان ایجاد کرده است که می‌تواند در بزنگاه‌های مهمی مانند اپیدمی کووید۱۹ که سلامت مردم به شکلی جدی در معرض خطر است به سیاستگذاران و تصمیم‌گیرندگان کنترل و مقابله با اپیدمی کمک کند. اینکه این تعداد مراکز تحقیقاتی تاکنون چه نقشی در کنترل اپیدمی کشور داشته‌اند جای بررسی دارد. عملکرد این مراکز و پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌ها عمدتاً با تعداد مقالات منتشره آنها در مجلات خاصی سنجیده می‌شود و متأسفانه تأثیر عملکرد آنها در تصمیم گیری‌ها کمرنگ یا بی‌رنگ است.
به نظر نگارنده در این شرایط اگر انتظار تصمیم گیران حوزه سلامت از این ظرفیت مهم و قابل توجه تنها چاپ چند مقاله باشد که بیشتر انتفاع شخصی و بخشی دارد تا انتفاع عینی در بستر جامعه، نتیجه‌اش به هدر دادن منابع کشور خواهد بود. تعداد معدود تحقیقاتی که در ارتباط با اپیدمی کرونا ویروس جدید در مراکز تحقیقاتی کشور انجام شده یا در حال انجام است بسیار کمتر از ظرفیت بالقوه آنهاست. از طرفی این تحقیقات نه براساس اولویت نیاز کشور به اهداف آنها بلکه بیشتر بر پایه علایق شخصی محققان و اغلب با این رویکرد که چه تعداد مقاله از دل آنها بیرون می‌آید انجام می‌شوند. لازم است معاونان و مدیران تحقیقات و فناوری دانشگاه‌ها و مراکز مرتبط علوم پزشکی فعالانه‌تر وارد عرصه شده و با تدوین یک نقشه مدون سیاستگذاری مأموریت محور مراکز تحت پوشش خود را فعال‌تر کرده و خوراک لازم برای سیاست‌های کنترل و خاموشی اپیدمی در کشور فراهم آورند. ما در موقعیتی نیستیم تا مراکز تحقیقاتی را به‌صورت نیمه وقت یا نیمه فعال درآوریم. همان‌طور که کارکنان حوزه درمان با جانفشانی ماه‌هاست در خدمت بیماران کرونایی هستند لازم است مراکز تحقیقاتی هم خود را در شرایط اضطراری ببینند و بسیار بیشتر از شرایط عادی جامعه برای کنترل اپیدمی فعال باشند. مدیریت پژوهش در دانشگاه‌های علوم پزشکی لازم است نسبت به شرایط حساس اپیدمی فعال‌تر شده و با تدوین نقشه‌های سیاستگذاری پژوهش از این بضاعت حداکثر بهره‌برداری را بکنند. بضاعت علمی کشور ما در حوزه سلامت اگر از بسیاری کشورها که توانسته‌اند اپیدمی را کنترل کنند بالاتر نباشد قطعاً کمتر نیست. نکته اساسی مدیریت پژوهش است که نقش فعال‌تری را در این شرایط باید بر عهده بگیرد.

رئیس سازمان سنجش آموزش کشور گفت: قرنطینه آزمون‌های سراسری باز نشده است و افراد و طراحان سؤال تا پایان برگزاری آزمون‌ها در قرنطینه باقی می‌مانند. دکتر ابراهیم خدایی در این باره به مهر، اظهار داشت: با توجه به اعلام تعویق زمان آزمون‌های دکتری و کارشناسی ارشد، قرنطینه آزمون‌ها باز نشده است. در واقع اصلاً قرنطینه باز نشد که بخواهد دوباره بسته شود و هیچ اعزام سؤالی نیز صورت نگرفت.
وی درباره وضعیت افراد و طراحان سؤال حاضر در قرنطینه آزمون‌ها گفت: این افراد همگی سالم هستند و پیش از ورود به قرنطینه آزمون‌ها تست دادند. ضمن اینکه وضعیت قرنطینه آزمون‌ها کنترل شده است و مشکلی از این نظر وجود ندارد. این افراد با توجه به تعویق زمان آزمون‌ها باید مدت زمان بیشتری در قرنطینه بمانند.