گروه اقتصادی/ شاخص بورس تهران پس از عبور از کانال 1.7 میلیون واحد، نخستین روز هفته جاری را با افت 12 هزار و 346 واحدی آغاز کرد و بدین ترتیب شاخص کل روی یک میلیون و 741 هزار و 296 واحد ایستاد.
این درحالی است که از چهارشنبه هفته گذشته به‌دلیل تحولاتی که ارتباط مستقیمی با بازار سرمایه داشت، اکثر تحلیلگران سعی داشتند تا وضعیت بازار سهام در روز گذشته را تحلیل و پیش‌بینی کنند. هرچند عوامل بنیادینی مانند ثبات نسبی نرخ دلار در کانال 22 هزار تومان و وجود حجم نقدینگی قابل توجه درکنار بازدهی چشمگیر بازار سهام، همچنان بورس را حمایت می‌کند و دراین مسیر دولت نیز با تغییر برنامه‌های خود حمایت همه جانبه‌ای از آن داشته است، اما به‌دلیل ورود حجم قابل توجهی از پول به این بازار که به گفته مدیرعامل فرابورس ایران از ابتدای سال‌جاری تاکنون به بیش از 40 هزار میلیارد تومان می‌رسد، بازار را بشدت حساس کرده است.براساس تازه‌ترین آمارهای ارائه شده از سوی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ایران تا نیمه تیر ماه جاری تعداد کدهای سهامداری صادر شده در کشور به نزدیک 49 میلیون فقره رسیده است و بدین ترتیب بیش از 42 درصد ایرانی‌ها به نوعی با این بازار درگیر هستند. بنابراین هرگونه تحولی اثر بیشتری براین بازار دارد.
این درحالی است که در هفته گذشته دو عامل اصلی پیش‌بینی‌ها را به سوی افزایش عرضه‌ها و درنتیجه منفی شدن شاخص هدایت کرد. نخستین عامل گفته ، برخی از نمایندگان مجلس درخصوص ضرورت توقف عرضه دو صندوق ETF باقی مانده یعنی دارادوم و داراسوم است. به اعتقاد این نمایندگان مجلس با توجه به طرح کمیسیون اقتصادی مجلس برای عرضه سهام عدالت به 10 میلیون جامانده این طرح، دولت باید از عرضه آزاد سهام خود در بورس خودداری کند و این سهام را به جاماندگان سهام عدالت واگذار کند. عرضه نخستین صندوق ETF که ترکیبی از سهام سه بانک و دو بیمه بود با استقبال کم نظیر سهامداران در روزهای پایانی عرضه و همچنین بازدهی قابل توجه پس از بازشدن این نماد در بورس همراه شد و برهمین اساس بسیاری از سهامداران منتظرند تا سهم
دو صندوق باقی مانده را خریداری کنند.
اما انتشار این خبر باعث نگرانی برخی از سهامداران و تأثیر آن بر روند شاخص شد. البته براساس گفته‌های رئیس سازمان خصوصی‌سازی دولت هیچ برنامه‌ای برای تأخیر یا توقف عرضه صندوق‌های باقی مانده ندارد و طبق برنامه این صندوق‌ها عرضه خواهد شد.عامل دیگری که تا حدودی روی بازار سهام در نخستین روز هفته تأثیرگذاشت، تحلیل برخی از کارشناسان درباره حبابی بودن بورس است. طی هفته‌های اخیر یک بار دیگر تعدادی از کارشناسان درخصوص روند آتی بازار و اینکه قیمت برخی از سهام شرکت‌ها از ارزش ذاتی آنها عبور کرده هشدار دادند. اما براساس تحلیل اکثر کارشناسان بازار، پس از عبور شاخص از ابرکانال 1.7 میلیون واحدی هم‌اکنون بازار نیاز به اصلاح دارد و برهمین اساس حرکت منفی شاخص در برخی از روزها را می‌توان در همین زمینه تحلیل کرد. به اعتقاد این کارشناسان در روزهای اخیر بیشتر شاهد جابه‌جایی سهام هستیم و برخی از سهامداران با توجه به تحولات اقتصادی اخیر و همچنین بازدهی مورد انتظار اقدام به تغییر سبد سهام خود می‌کنند و با فروش برخی از سهم‌ها، سهم‌های جدیدی را که انتظار سودآوری بیشتری دارد، عوض می‌کنند. بنابراین پول از بازار سهام خارج نشده است.
 روز اصلاح بازار
درهمین راستا روز گذشته در نیمه نخست بازار، شاخص با افت بیش از 32 هزار واحدی مواجه شد، اما در ادامه کار و درنیمه دوم بازار فشار عرضه‌ جای خود را به تقاضا داد و بسیاری از سهم‌هایی که در ابتدا منفی بودند دوباره مثبت شدند. البته روز گذشته بسیاری از سهم‌های شاخص ساز و مؤثر از سوی ناظر بازار متوقف شد که این اقدام مانع مثبت شدن دوباره شاخص شد.دیروز همچنین شاخص کل با معیار هم‌وزن 7 هزار و 379 واحد عقب‌نشینی داشته و به رقم 471 هزار و 302 واحد رسید. شاخص کل بورس با شاخص قیمت با معیار وزنی ارزشی هرکدام 71صدم درصد کاهش یافت، همچنین شاخص کل با معیار هم‌وزن و شاخص قیمت با معیار هم‌وزن هرکدام یک‌ونیم درصد کاهش یافت. شاخص آزاد شناورنیز یک‌ درصد افت کرده، شاخص بازار اول بورس 1.1درصد عقب‌نشینی کرد و شاخص بازار دوم بورس تنها یک‌صدم درصد افزایش یافت.روزگذشته نمادهای شرکت شستا، پتروشیمی خلیج‌فارس و پالایش نفت تهران و پالایش نفت اصفهان به ترتیب بیشترین اثر تقویتی در شاخص بورس را داشته‌اند.همچنین سرمایه‌گذاری امید، مپنا و بانک ملت بیشترین اثر کاهشی در شاخص بورس را داشته‌اند. ارزش بازار در بورس اوراق بهادار تهران به رقم بی‌سابقه 6 میلیون و 446 هزار میلیارد تومان رسید که اگر ارزش فرابورس ایران را هم به یک میلیون و 185 هزار میلیارد تومان رسیده اضافه کنیم، مجموع ارزش شرکت‌های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران به بیش از 7 میلیون و 631 هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین معامله‌گران در بورس تهران بیش از 9.5 میلیارد سهام، حق‌تقدم و اوراق مالی در قالب یک‌ونیم میلیون نوبت معامله و به ارزش 15 هزار و 783 میلیارد تومان داد و ستد کردند که با لحاظ ارزش فرابورس ایران به 7 هزار و 241 میلیارد تومان رسید، یعنی دیروز ظرف چهار ساعت 23 هزار میلیارد تومان در بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران معامله شد.

یادداشت
رابطه ریال و سهام

حسن فهیمی راد- معاون پیشین دبیرکل بورس تهران
بازار سرمایه همانند تمام دنیا بر اساس عرضه و تقاضا حرکت می‌کند و دراین میان نمی‌توان با تحلیل‌های صرف اقتصادی آن را تحلیل کرد. دراین میان مهم‌ترین عاملی که باعث رکوردشکنی‌های پی‌درپی شاخص‌های بورس و فرابورس ایران شده، کاهش ارزش پول ملی است. زمانی که دلار به بیش از 22 هزار تومان رسیده است و ارزش ریال در مقابل آن تضعیف شده است، اکثر مردم سعی می‌کنند تا ریال خود را به کالا تبدیل کنند. سهام نیز به‌عنوان یک کالای مالی در ماه‌های اخیر جذابیت زیادی برای مردم پیدا کرده است و برهمین اساس با استقبال بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شده است. البته تنها استقبال مردم برای ورود به این بازار و خرید سهام اثر نداشته است و شرایط خاص بازارهای موازی و رقیب نیز در آن دخیل بوده است. هرچند در ماه‌های نخست سال‌جاری بازارهایی مانند ارز و طلا همچنان در رکود نسبی به سرمی برد، اما طی بخصوص یک ماهه اخیر با رشد قیمت مواجه شده است و برهمین اساس بخشی از نقدینگی سرگردان به بازارهای ارز و طلا راه یافته است. با این حال این بازارها به‌دلیل ریسک بالا و نیاز به نقدینگی بالا تنها مورد توجه عده‌ای خاص است. برهمین اساس بسیاری از سرمایه‌گذاران به جای اینکه پول خود را با خرید سکه بیش از 10 میلیون تومانی سرمایه‌گذاری کنند، به خرید سهم‌هایی که گاهی چند صد تومان قیمت دارند سرمایه‌گذاری کرده‌اند.کاهش ارزش ریال چنان تأثیری در اقتصاد ایران داشته است که اکثر ایرانیان تلاش می‌کنند تا با خرید یک کالا از افت ارزش دارایی خود جلوگیری کنند، برهمین اساس شاهد ورود سهامداران و پول جدید به بازار سهام هستیم. این روند به گونه‌ای است که باعث شده است تا برخی از تحلیل‌های کارشناسانه نیز جواب ندهد.
برهمین اساس ورود این میزان نقدینگی در بازار به‌دلیل کمبود عرضه سهم باعث شده است تا رکوردهای پیاپی را تجربه کنیم. این درحالی است که شاخص بورس باید به‌صورت منطقی و دور از هیجان به رشد خود ادامه دهد و رشد بیش از 80 هزار واحدی در یک روز به نفع بازار نیست.برای متعادل کردن بازار اصلی‌ترین راه افزایش عرضه است. دراین زمینه دولت باید به‌صورت جدی با عرضه سهام شرکت‌های دولتی و زیرمجموعه‌های آنها عطش بازار برای خرید سهام را فروبنشاند. از طرف دیگر شرکت‌های موجود در بازار نیز می‌توانند با بالا بردن سهام شناوری خود به افزایش عرضه در بازار و متعادل شدن آن کمک کنند.افت شاخص در آخرین روز هفته گذشته و روز گذشته نیز به معنای ریزش بازار نیست چرا که تا زمانی که پول جدید به این بازار وارد شود، بازار دچار ریزش نخواهد شد و تنها به اصلاح مقطعی بسنده خواهد کرد. در اکثر روزهایی که عرضه افزایش می‌یابد، این شرکت‌ها هستند که به دلایل مختلف سهام در اختیار خود را عرضه می‌کنند. به‌دلیل چشم‌انداز بازار اکثر سهامداران حقیقی سهام خود را نگهداری کرده‌اند و تنها اقدام به جابه جایی سهام می‌کنند.

مرتضی بهروزی فر
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
شرکت ملی نفت ایران روز گذشته یک قرارداد با شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا امضا کرد تا عملیات توسعه و بهره‌برداری یکپارچه میدان مشترک یاران را به این پیمانکار داخلی بسپارد. قراردادی که گفته می‌شود، دستیابی به تولید تجمعی اضافی حدود ۳۹.۵ میلیون بشکه را طی ۱۰ سال محقق خواهد کرد؛ افزایش تولید از میدانی که در ۱۳۰ کیلومتری جنوب غربی اهواز و غرب میدان آزادگان جنوبی قرار دارد و با میدان مجنون عراق مشترک است. در این قرارداد آمده است که هزینه‌های سرمایه‌ای مستقیم معادل ۲۲۷ میلیون دلار و هزینه‌های بهره‌برداری از تأسیسات در طول مدت قرارداد (شامل تولید خط پایه و اضافی) معادل ۲۳۶ میلیون دلار خواهد بود و پیمانکار باید تمام منابع مالی لازم برای اجرای طرح را تأمین کند. به عبارت دیگر قرارداد از نوع مدل جدید قراردادی (IPC) است.
مسئولان وزارت نفت می‌گویند که یکی از اهداف امضای این قرارداد با شرکتی ایرانی، بهره‌مندی حداکثری از توان و ظرفیت شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی و رونق فضای کار استان و اشتغال‌زایی برای سرمایه انسانی بومی است و قرار است که چندین قرارداد دیگر نیز در این قالب به امضا برسد. اما در ادامه این مسیر باید چند مسأله را مد نظر قرار داد تا همکاری با شرکت‌های ایرانی به نتیجه قابل قبول برسد.
اگرچه توسعه اولیه در دو بخش جنوبی و شمالی میدان مشترک یاران در سال‌های گذشته رقم خورده و اکنون این میدان در میانه راه توسعه قرار دارد، اما ازدیاد برداشت(EOR) و نگهداشت پروژه‌های نفتی حتی از توسعه اولیه پیچیده‌تر و حساس‌تر است. لذا باید نظارت عالیه روی کار باشد. بویژه آنکه شرکت‌های ایرانی هنوز در ابتدای راه هستند و نیاز است که شرکت ملی نفت دقت بیشتری روی عملکرد آنها داشته باشد. به طوری که هر جا مشخص شد انحراف از 3 اصل مهم توسعه پروژه (هزینه، زمان و مدیریت طرح) رخ داده است، باید تدابیری جدی اتخاذ شود. حتی به‌نظر می‌رسد که باید در همکاری‌های جدید یک اصل نیز به قراردادهای نفتی اضافه شود؛ اصلی مبنی بر قطع همکاری در صورت انحراف از طرح.
به‌هرحال تجارب گذشته نشان می‌دهد که اگر شرکت‌های داخلی در کنار شرکت‌های بین‌المللی فعالیت کنند، در نهایت به دانش و تکنولوژی دست خواهیم یافت؛ اما اگر شرکت ایرانی به تنهایی پروژه را در اختیار داشته باشد، ممکن است در هزینه و زمان اتمام طرح مشکلاتی رخ دهد.
البته این مسأله تنها مربوط به ایران نیست و اکنون می‌بینیم حتی شرکت‌های نفتی کشوری مانند چین که برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها ادعا دارند، اجرای بسیاری از طرح‌ها را مانند ازدیاد برداشت یا نگهداشت پروژه‌های نفتی قبول نمی‌کنند یا در دادن تعهد برای آن احتیاط می‌کنند. از این رو، اکنون که وزارت نفت شروع به واگذاری پروژه‌های نفتی به شرکت‌های ایرانی کرده است، باید پیش از قراردادها به چند سؤال پاسخ دهد. نخست آنکه؛ آیا این شرکت می‌تواند تمام سرمایه مورد نیاز طرح را تأمین کند؟ دوم؛ مسأله زمان است. آیا شرکت مورد نظر می‌تواند در زمانبندی مشخص شده پروژه را تحویل دهد؟ و در نهایت، آیا شرکت مورد نظر توان مدیریت پروژه را دارد یا خیر؟ مورد سوم حتی به مراتب از دو مورد نخست مهمتر است. ایجاد تمام این شرایط در دوران تحریم بدون شک سخت خواهد بود اما حالا که قرار است خودمان به تنهایی کار کنیم، دراین مسیر باید با دقت بیشتری گام برداریم.