میترا جلیلی
خبرنگار
 با شیوع کرونا بازار اخبار جعلی هم در فضای مجازی داغ شد و با وجودی که کمپانی‌های بزرگ فناوری و شبکه‌های اجتماعی برنامه‌هایی برای مقابله با این اخبار و انتشار اطلاعات نادرست دارند اما همچنان این فضا جولانگاه افرادی است که با اخبار یا تبلیغات دروغ، سلامت مردم را نشانه رفته‌اند. این موضوع اعضای اتحادیه اروپا را بیش از پیش نگران کرده است تا جایی که در تازه‌ترین اقدام، خواستار همکاری بیشتر غول‌های دنیای فناوری با کشورهای عضو این اتحادیه و انعقاد قراردادی در این باره شده‌اند. در قالب این قرارداد تازه، شبکه‌های اجتماعی و کمپانی‌های بزرگ فناوری، شفاف‌سازی را در رأس کار خود قرار می‌دهند و قرار است در قالب گزارش‌های ماهانه، میزان انتشار اخبار جعلی و عملکرد خود برای ممانعت از آن را به اطلاع عموم برسانند.
گام بزرگ اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا برای مقابله با اخبار جعلی که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی درحال انتشار هستند گامی بزرگ‌تر برداشته و می‌خواهد برای مقابله با این بیماری پاندمی، از غول‌های فناوری امریکا کمک بگیرد. برخی شرکت‌های بزرگ فناوری جهان نیز تقاضای اتحادیه اروپا را پذیرفته‌اند و قرار است از این پس به‌صورت منظم گزارش‌های ماهانه با ریزاطلاعات درباره میزان اخبار جعلی و گستردگی آنها و همچنین نحوه مبارزه با اخبار فیک درباره کووید 19 روی پلتفرم‌های خود و همچنین داده‌های مرتبط با تبلیغات حاوی مطالب نادرست را به اتحادیه اروپا ارائه بدهند.همچنین این کمپانی‌ها با ارزیابان مستقل حقیقت(Fact checkers) در تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا همکاری خواهند داشت. گوگل، فیس‌بوک و توئیتر نخستین کمپانی‌هایی هستند که همکاری خود را با این کمپین اتحادیه اروپا آغاز کرده‌اند ولی قرار است سایر شبکه‌های اجتماعی و کمپانی‌های بزرگ فناوری امریکایی و اتحادیه اروپا نیز به این حوزه ورود کنند. البته هنوز زمان اجرای این طرح و ارائه گزارش‌های منظم مشخص نشده است.
نگرانی‌ها از اخبار جعلی
اتحادیه اروپا نگران است که اخبار جعلی و اطلاعات غلط درباره کووید 19، نحوه انتشار آن، میزان همه‌گیری و همچنین راه‌های درمانی عجیبی که گاه در فضای مجازی مشاهده می‌شود، تمامی زحمات پزشکان و کارکنان سازمان جهانی بهداشت را هدر بدهد، چراکه برخی افراد هرچه را که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از زبان پزشکان معروف یا سازمان جهانی بهداشت و... می‌شنوند، باور می‌کنند. این راه‌های درمانی گاه دردسرهای جبران‌ناپذیری ایجاد می‌کند و ازسوی دیگر گاه اطلاعات ارائه شده در فضای مجازی فرسنگ‌ها با اطلاعات سازمان جهانی بهداشت فاصله دارد و می‌تواند جان انسان‌های کم اطلاع بویژه در مناطق فقیرنشین را به خطر بیندازد. ازسوی دیگر اتحادیه اروپا، نگران ادامه دار بودن وضعیت اضطراری کرونا در جهان است و نمی‌خواهد به‌دلیل انتشار اطلاعات غلط و جعلی، این منطقه همچنان تحت تأثیر صدمات ناشی از کرونا قرار بگیرد.
یکی از مشکلاتی که اکنون اتحادیه اروپا با آن مواجه است می‌توان به جنبش ضد واکسن کرونا در فضای مجازی اشاره کرد. این کمپین اکنون بشدت در حال گسترش در فضای مجازی است و گردانندگان آن هیچ اعتقادی به واکسن‌های آینده علیه کووید 19ندارند. نگرانی آنجا بالا می‌گیرد که مطالعات جدید نشان می‌دهد تمایل آلمانی‌ها برای واکسیناسیون علیه کرونا در دو ماه گذشته
۲۰ درصد کاهش یافته است و این موضوع می‌تواند به طور کلی نگاه آنها به واکسیناسیون را تغییر دهد که این یک زنگ خطر محسوب می‌شود. این درحالی است که هم سازمان بهداشت جهانی و هم تعداد زیادی از دانشمندان و پزشکان تنها راه بازگشت جهان به حالت عادی را کشف واکسن کووید 19می‌دانند و بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند عواقب ناخوشایندی برای اروپا داشته باشد. »جوزپ بورل»، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا دراین باره گفت: ما موظفیم با آگاه‌سازی شهروندان خود درباره اخبار جعلی از آنها محفاظت کنیم. در عصر تکنولوژی که کیبوردها برنده‌تر از شمشیر هستند و اخبار جعلی سلاح جنگی شناخته شده‌ای به شمار می‌رود، اتحادیه اروپا می‌خواهد فعالیت‌ها و قابلیت‌هایش را در این میدان جنگ افزایش دهد.
وی ادامه داد: ما تاکنون گزارش‌های زیادی از راهکارهای درمانی نادرست یا حتی زیان آور دریافت کرده‌ایم و موضوع وقتی جدی‌تر شد که دریافتیم بیشتر اخبار جعلی در این زمینه از منابع چین و روسیه منتشر می‌شود. ما معتقدیم غول‌های فناوری همچون گوگل، فیس‌بوک و توئیتر اجازه می‌دهند اخبار جعلی روی پلتفرم‌هایشان انتشار یابد. بنابراین باید کاری در این زمینه انجام دهند و به طور جدی‌تر در این عرصه حضور داشته باشند.
«ورا جورووا» معاون شفافیت کمیسیون اروپا هم گفت: از نگاه ما امواج گسترده اخبار جعلی از خارج اروپا در طول این پاندمی به اروپا ضرر زده است به همین دلیل هم برای مقابله با این اخبار می‌خواهیم همه بازیگران این عرصه از پلتفرم‌های آنلاین گرفته تا اشخاص حقیقی را بسیج کنیم. البته برخی با این موضع اتحادیه اروپا مخالفند و سانسور اخبار را مصداق نقض آزادی بیان می‌دانند که وی در پاسخ به این عده نیز گفته است ما به آزادی بیان هم توجه ویژه داریم ولی معتقدیم اخبار جعلی باید هرچه زودتر حذف شوند. از نگاه ما تنها باید شفاف‌سازی انجام شود. ما درباره پلتفرم‌ها فقط چیزی را می‌دانیم که آنها به ما می‌گویند و این اصلاً کافی نیست، شفافیت پلتفرم‌ها باید افزایش یابد. وی افزود: به‌عنوان مثال ما می‌دانیم که گوگل تاکنون 80میلیون تبلیغ مرتبط با کروناویروس را حذف کرده که مشخصاً هم حاوی اخبار غلط و جعلی بوده است اما ما هیچ آمار دقیق و مشخصی از اینکه این تبلیغات و اخبار جعلی تا چه حد به سلامت مردم صدمه وارد کرده است، در دست نداریم. گفتنی است یکی دیگر از شبکه‌های اجتماعی که قول همکاری به اتحادیه اروپا داده، تیک تاک است و البته هنوز زمان آغاز این همکاری مشخص نیست.
گفتنی است آمار نشان می‌دهد درآمدهای تبلیغاتی حاوی مطالب نادرست در دوران کرونا و همچنین قبل از آن بسیار بالا بوده است به‌عنوان مثال آمار مؤسسه IDC نشان می‌دهد که در سال 2019میلادی درآمد گوگل از سایت‌هایی که اخبار جعلی منتشر می‌کنند 86میلیون و 712هزار دلار بوده است. آمازون هم 8میلیون و 825هزار دلار درآمد از وب سایت‌های انتشار دهنده اخبار جعلی و غلط داشته است این رقم برای AppNexus هم 59میلیون و 369هزار دلار، برای Criteo 53میلیون و 202هزار دلار و برای OpenX هم 6میلیون و 167هزار دلار بوده است. هرچند آمار دقیقی از درآمدهای تبلیغات حاوی مطالب نادرست در سال 2020 نداریم ولی به نظر می‌رسد این درآمدها از سال 2019 هم بیشتر باشد.
یک قرارداد نافرجام
تلاش و همکاری برای مقابله با اخبار جعلی پیش از این نیز در یک نمونه انجام شده است. پیش از این در اکتبر 2018 تنها یک همکاری داوطلبانه با عنوان code of practiceبرای غول‌های فناوری درنظر گرفته شده بود. با توجه به گزارش‌های ماهانه‌ای که از ژانویه 2019 تاکنون دراختیار اتحادیه اروپا قرار گرفته این موضوع نشان می‌دهد کمپانی‌های فناوری 70درصد از محتواهای غلط را حذف کرده‌اند اما مشکل اینجاست که سرعت انتشار این اخبار بسیار بالاست و گاه این پلتفرم‌ها در حذف آنها و تعویق پست‌ها عقب می‌مانند. با توجه به عدم موفقیت نسبیcode of practice، حالا اتحادیه اروپا از مردم ساکن در این اتحادیه، سران کشورهای عضو، کمپانی‌ها و پلتفرم‌های آنلاین خواسته است تا در این تلاش آنلاین شرکت داشته باشند.قرارداد Code of Practice، گستره‌ای از تعهدها از شفافیت در تبلیغات سیاسی گرفته تا بستن اکانت‌های جعلی و مقابله با پولسازی از اخبار جعلی را شامل می‌شود. این قرارداد توسط فیس بوک، گوگل، توئیتر و موزیلا و همچنین شرکت‌های تبلیغاتی در سال 2018 امضا شد و امضاکنندگان نقشه راه خود را در سال 2019 ارائه دادند تا هر ماه گزارش بدهند. مایکروسافت در سال 2019 امضا و نقشه راهش را ارائه داد. تیک تاک هم در حال حاضر برای حذف اخبار جعلی در قالب این همکاری حضور دارد اما اتحادیه اروپا همچنان در حال صحبت و رایزنی با واتس‌اپ برای حضور در این همکاری است.«مت بریتین» دبیر بخشEMEA گوگل هم دراین باره گفت: دلیل تقاضای اتحادیه اروپا از غول‌های فناوری جهان، متوقف کردن انتشار اخبار جعلی در حوزه کروناویروس ازطریق منابعی همچون گوگل و شبکه‌های اجتماعی است. وی افزود: کرونا نشان داد که مردم بیشتری به اطلاعات دقیق نیاز دارند و ما می‌دانیم که همکاری با سیاستمداران و کمپانی‌های فناوری دیگر می‌تواند تغییراتی درست ایجاد کند. ما هم به قرارداد
Code of Practice متعهد هستیم و هم می‌خواهیم در قالب این همکاری راه‌های نوآورانه و خلاق برای مقابله با اخبار جعلی پیدا کنیم.

مرتضی حاجی زین العابدین - سرعت بالای رشد فناوری‌های نوظهور و دانش بنیان همچون نانو و فناوری اطلاعات در دهه گذشته با یک روند صعودی جایگاه خود را در جوامع باز کرده و نقش آفرینی جدی خود را جهت خلق ثروت آغاز کرده است.اقتصاددانان، سیاستمداران، فعالان بخش‌های خصوصی و دولتی، صنعتگران، سرمایه‌گذاران و حتی عموم مردم بخوبی به اهمیت حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در زندگی‌شان پی برده و سعی در استفاده حداکثری از ظرفیت‌های آن برای توسعه زندگی و کسب و کارهایشان دارند.اقتصاد خروجی فناوری‌های جدید که مهمترین عناوین آن اقتصاد دانش بنیان و اقتصاد دیجیتال است در شرایط حاضر نقش مؤثر و غیر قابل انکاری در سیاست‌های اقتصادی دولت ها پیدا کرده است. اقتصاد دانش بنیان همچون اقتصاد، نشأت گرفته از فناوری نانو بسرعت جای خود را بازکرده و پیشرفت قابل قبولی داشته تا جایی که پارک‌های علم و فناوری محل تأسیس شرکت‌های این حوزه شده و چرخه علم تا خلق ثروت مسیر تکامل خود را آغاز کرده است اما اقتصاد دیجیتال مفهومی نیست که یکباره خلق شده باشد، بلکه در یک روند تکاملی در ساختار اقتصاد شکل گرفته‌ است.
بررسی موارد مختلف ازجمله رقابت پذیری، درصد ریسک، تخصصی شدن امور وتعاملات بین فعالان به درک بهتر دلایل ظهور اقتصاد دیجیتال کمک می کند. سهولت برقراری ارتباط از طریق فناوری اطلاعات و در پی آن پیدا شدن مسیرهای جدید تجارت بین‌الملل و تجارت الکترونیک باعث گرایش به سمت اقتصاد دیجیتال شده است.
اقتصاد دیجیتال را می‌توان سیر تکامل یافته اقتصاد اطلاعات، اقتصاد دانش‌بنیان، اقتصاد نوین، اقتصاد شبکه و اینترنت در دهه‌های 1970 تا دهه اول۲۰۰۰ معرفی کنیم. در سال ۲۰۱۶ کلاس شوآب در کتاب «انقلاب صنعتی چهارم» نگاه عمیق‌تری به اقتصاد دیجیتال کرد. او در کتابش پس از تشریح سه انقلاب صنعتی، اقتصاد دیجیتال را انقلاب صنعتی چهارم نامید.
انقلاب صنعتی اخیر که شوآب آن را اقتصاد دیجیتال نامید، با توسعه فناوری‌های دیجیتال آغاز شد. در این انقلاب صنعتی، توسعه دسترسی به فناوری از یک حوزه جغرافیایی یا یک طبقه اجتماعی خاص فراتر رفته و به جزء جدایی‌ناپذیر زندگی تبدیل شده است. به اعتقاد شوآب در اقتصاد دیجیتال، فناوری دیگر ابزاری برای خلق سیستم نیست و خود، خالق سیستم‌های جدید است و در آن کسب و کار و فناوری، لازم و ملزوم یکدیگرند و وابستگی بشر به فناوری به بالاترین حد رسیده است. در این اقتصاد محصولات و خدمات تحت تأثیر سونامی دیجیتالی شدن قرار دارند. دیجیتالی شدنی که نه تنها به معنی ظهور کالاها و خدمات جدید دیجیتالی است؛ بلکه غالب کالاها و خدمات سنتی هم پیش از این غیردیجیتالی ارائه می‌شد در این اقتصاد به مرور تحت تأثیر فناوری‌ها قرار خواهند گرفت.از مهم‌ترین ویژگی‌های اقتصاد دیجیتال می‌توان از نوآوری،نبود ثبات، وابستگی نداشتن به مکان، سرعت رشد بالا، ساختار پلتفرمی، ارزش آفرینی ایده‌ها و نگاه اکوسیستمی نام برد.
اقتصاد دیجیتال برای رشد و تعالی نیاز به ساختار‌های اساسی دارد که شاید بتوان گفت پارک‌های اقتصاد دیجیتال، یکی از مهم‌ترین ‌رکن‌ها جهت تأمین این ساختارها است این پارک‌ها در ایران با رویکرد تسهیل ورود شرکت‌های کوچک به بازار کار و خلق ثروت ایجاده شده و با ارائه مشوق‌هایی همچون معافیت مالیات بر عملکرد و حقوق پرسنل، معافیت از عوارض معمول، امکان استفاده از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری خارجی مطابق مناطق آزاد و... به شرکت‌های نوپا کمک خواهد کرد تا با ورود به بازار نسبت به عملی کردن ایده‌های خود اقدام، اشتغالزایی و درآمدزایی داشته باشند.برای توسعه پارک های اقتصاد دیجیتال این موارد پیشنهاد می شود: تشریح فعالیت‌های پارک برای صنعتگران و سرمایه گذاران جهت ترغیب حضور در پارک و حمایت از طرح ها. تمدید طولانی مدت زمان مشوق‌ها و معافیت ها. راه‌اندازی شعب ویژه اقتصاد دیجیتال توسط بانک‌ها در پارک و تخصیص بخشی از تسهیلات اعطایی به فعالان در پارک جهت تحقیق و توسعه. برقراری تعامل گسترده بین دانشگاه و پارک در چارچوب پایان نامه‌ها، پروژه‌ها و تحقیقات دانشجویی. تکلیف بر ارگان‌های دولتی جهت ارجاع بخشی از پروژه‌هایشان به پارک.
امید است با تسهیل و رفع موانع کسب و کارهای حوزه فناوری اطلاعات اقتصاد دیجیتال جایگزین اقتصاد نفتی شود.

در دیوان عدالت اداری
 مصوبه «پایان خدمات ارزش افزوده» رأی نیاورد

معاون وزیر ارتباطات گفت: توقف موقت مصوبه «پایان خدمات ارزش افزوده» در دیوان عدالت اداری رد شد.به‌گزارش مهر، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در آخرین جلسه سال ۹۸ با توجه به مصوبه شورای عالی فضای مجازی و با هدف حمایت از حقوق مشترکین، الحاقیه‌ای برای مصوبه ۲۴۸ درباره ارائه و استفاده از خدمات ارزش افزوده تلفن همراه تصویب کرد. این مصوبه به‌دلیل وجود برخی چالش‌ها در ارائه خدمات ارزش افزوده و ناآگاهی برخی از مشترکان در مورد شرایط و هزینه‌های عضویت، روش‌های استعلام وضعیت عضویت یا لغو آن از ۱۵ خردادماه برای اپراتورهای موبایل لازم الاجرا شده است.در مصوبه جدید خدمات ارزش افزوده موضوع اعتبار این سرویس پیش‌بینی شده که براساس آن مشترک می‌تواند بسته خدمات ارزش افزوده را با قیمت مشخصی خریداری کند و اپراتورها نیز صرفاً به مشترک اجازه می‌دهند خدمات ارزش افزوده را تا سقف اعتبار تعیین شده فعال کند. به این ترتیب هرگونه مبلغی که بابت خدمات ارزش افزوده از مشترکان تلفن ثابت یا تلفن همراه دائمی یا اعتباری کسر می‌شود باید از محل اعتبار تعیین شده باشد.دارندگان پروانه هم موظف هستند پس‌ از دریافت درخواست خدمات ارزش افزوده از سوی مشترک، شرح خدمات، هزینه و زمان استفاده از آن را به مشترک اطلاع داده و حداکثر تا سقف اعتبار خدمات ارزش‌افزوده مشترک، خدمت درخواستی را برای وی فعال کنند.با وجود این مصوبه، وزارت ارتباطات امیدوار است که مشکل کلاهبرداری‌ها در حوزه خدمات ارزش افزوده پیامکی رفع شود. این وزارتخانه معتقد است که بسیاری از فعالان حوزه VAS، با مصوبه جدید مخالف هستند چرا که به نوعی این مصوبه جلو کلاهبرداری‌ها از ناآگاهی کاربران را می‌گیرد. در این خصوص حسین فلاح جوشقانی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس رگولاتوری در توئیتر نوشت: تقاضای صدور دستور موقت برای توقف اجرای مصوبه موسوم به «پایان وس» در دیوان عدالت اداری رد شد.وی تأکید کرد: برای صیانت از حق الناس، نظارت بر اجرای مصوبه با تمام توان ادامه دارد. در همین حال وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز گفت: اولین اثر مصوبه پایان خدمات ارزش افزوده (وس) مشخص شد. فقط در یک اپراتور تلفن همراه، در هر روز به طور متوسط از حساب ۴.۵ میلیون مشترک، مبالغی برای ارزش افزوده کسر می‌شد که این عدد هم‌اکنون به هزار نفر کاهش پیدا کرده است.

بنا بر اعلام رگولاتوری :
رومینگ  بین‌الملل در داخل کشور هزینه‌ای ندارد

رئیس سازمان تنظیم مقررات گفت: ادعایی مبنی بر فعال‌سازی رومینگ بین‌الملل و دریافت هزینه از کاربران اپراتورها مطرح شده است که با اطمینان می‌توان اعلام کرد چنین اتفاقی ممکن نیست و هزینه رومینگ تنها زمانی اعمال می‌شود که فرد خارج از مرزهای کشور باشد.
به گزارش ایرنا، «حسین فلاح جوشقانی» افزود: این امکان به‌صورت پیش‌فرض برای بسیاری از کاربران فعال است. گذشته از آن فعال بودن یا نبودن رومینگ بین‌الملل در داخل کشور هیچ هزینه‌ای برای مشترکین ندارد. قوانین فنی به این شکل نیست که بتوان یک‌شبه درباره آن تصمیم گرفت و بدون اعلام قبلی آن را انجام داد.
رئیس سازمان تنظیم مقررات اضافه کرد: با این‌ حال به‌دلیل اینکه مردم در این‌باره سؤال داشتند، ترتیبی داده‌ایم تا جزئیات آن پیگیری شود و اگر مردم اعتراض دارند این کار ادامه‌دار نباشد.او با تأکید بر اینکه این امکان جدید نیست، اضافه کرد: این خبر دست‌به‌دست شده و ما هم دلیل آن را نمی‌دانیم، اما اتفاقی نیست که یک‌شبه رخ‌ داده باشد. همیشه به همین منوال بوده است؛ اما بازهم تأکید می‌کنم مادامی که مشترکین تلفن همراه در مرزهای کشور هستند هیچ هزینه‌ای به‌صورت حساب مشترک اضافه نخواهد شد.فلاح جوشقانی اضافه کرد: با کد دستوری که از سوی اپراتورها اعلام‌ شده است، می‌توان رومینگ را غیرفعال کرد؛ اما مشترکان باید این نکته را در نظر بگیرند که رومینگ بین‌الملل باید در مرزهای کشور فعال و تنظیمات آن در اپراتور فعال شود تا زمانی که از مرز خارج می‌شوند بتوانند از رومینگ استفاده کنند.گفتنی است چند روزی است پیامکی با این مفهوم که فعال‌سازی رومینگ بین‌الملل منجر به محاسبه مکالمات داخل کشور با هزینه بین‌الملل صورت می‌گیرد در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود.