«اکران آنلاین» پناهگاهی برای فیلمهای فرهنگی و کمفروش
اگر قاچاقچیان فرهنگ بگذارند
نرگس عاشوری
خبرنگار
«اتفاقی تازه برای سینمای ایران» ترجیعبند اظهارات اهالی سینما و مدیران سینمایی درباره «اکران آنلاین» است. اتفاقی که اگر چه افتتاح آن بهشکل رسمی بهنام فیلم «خروج» ابراهیم حاتمیکیا ثبت شده اما پیش از این در حوزه آثار مستند با «توران خانم» رخشان بنیاعتماد و مجتبی میرتهماسب هم تجربه شده بود. حال فارغ از بحث کسب عنوان اولینها، دو ماهی است که سینمای ایران به شکل جدی به اکران آنلاین میاندیشد و با وجود اعلام بازگشایی احتمالی سالنهای سینما از اوایل تیرماه، محور اخبار سینمایی همچنان تصمیم تازه تهیهکنندگان سینما برای پیوستن به اکران آنلاین است. در هفته گذشته با گذشت بیش از سی روز از اکران آنلاین فیلمهای «خروج» و «طلا» اکران این دو فیلم بهصورت آنلاین به پایان رسید و فیلمهای ابراهیم حاتمیکیا و پرویز شهبازی وارد شبکه نمایش خانگی شدند. از سوی دیگر از روز چهارشنبه 21 خردادماه اکران آنلاین آخرین ساخته بهمن فرمانآرا آغاز شد و فیلم «حکایت دریا» در کنار فیلمهای «بهت» عباس رافعی، «کشتارگاه» عباس امینی، «تیغ و ترمه» کیومرث پوراحمد، «مهمانخانه ماه نو» تاکفومی تسوتسویی و «زیر نظر» مجید صالحی در سبد اکران پلتفرمهای آنلاین ویدئویی (فیلیمو، نماوار) قرار گرفت. هزینه نکردن برای تبلیغات محیطی، حمایت 50 میلیون تومانی سازمان سینمایی، کمک هزینه 10 میلیون تومانی این سازمان برای فیلمهایی که امکان پخش تیزر تلویزیونی نداشتهاند، حذف سهم پخشکننده و سینمادار از میزان فروش فیلمها و اطلاق هفتاد درصد از فروش فیلم به تهیه کنندگان شاخصههای ترغیبی برای تهیهکنندگانی است که اطمینان دارند فیلم هایشان در گیشه پرفروش نخواهد بود و با صف طویل منتظران در پشت خط اکران سالنهای سینما بهترین تصمیم، اکران آنلاین فیلمهایشان است.
از جای خالی تیزرهای تلویزیونی و قاچاق تا اهالی سینما که حامی نیستند
در دو ماه گذشته تعداد زیادی از تهیهکنندگان سینما برای اکران آنلاین فیلمشان اعلام آمادگی کردهاند. «لتیان» علی تیموری با بازیگری امیر جدیدی، پری ناز ایزدیار و سارا بهرامی و «هفت و نیم» ساخته برادران محمودی از جمله گزینههای جدی اکران آنلاین است. عباس امینی که فیلم «کشتارگاه» را پس از رونمایی در جشنواره فیلم فجر روانه اکران آنلاین کرده، اگرچه بردرستی این تصمیم تأکید دارد اما در عین حال به «ایران» میگوید: «اکران آنلاین یک انتخاب در شرایط موجود بود. اگرچه در مجموع موافق چنین مجرایی برای نمایش هستم اما شرایط باعث شده تن به این ماجرا بدهیم. مثل یک خودکشی آگاهانه است. ناگزیریم و راه دیگری وجود ندارد. تا اینجای کار دو فصل طلایی اکران یعنی نوروز و عیدفطر را از دست دادهایم و مشخص هم نیست که با بازگشایی سالنهای سینما مخاطب از آن استقبال کند. بنابراین بین اینکه هیچ چیز از پولتان برنگردد و احتمال بازگشت یک سوم سرمایه طبیعتاً گزینه دوم انتخاب بهتری است.» او معتقد است برخلاف ظاهر قانونی اکران سینماها، اکران مهندسی شده سالنهای سینما بهمنظور دیده شدن برخی فیلمها، فیلمسازان بخصوص سازندگان فیلمهای فرهنگی را مجاب کرده که به اکران آنلاین پناه بیاورند. امینی از قاچاق فیلمها در ساعات اولیه اکران بهعنوان بزرگترین معضل اکران آنلاین یاد میکند و فارغ از لزوم برطرف ساختن کاستیهای فنی، از اهمیت فرهنگسازی در مبارزه با این پدیده میگوید: «متأسفانه برخی از مردم هنوز این قوه تشخیص را ندارند که یک فیلم سرمایه شخصی است و کپی و دانلود دزدی فرهنگی محسوب میشود البته خیلی هم مقصر نیستند چرا که حقوق کپیرایت در این کشور به رسمیت شناخته نشده و ما به حقوق آثار دیگر کشورها احترام نمیگذاریم. وقتی تلویزیون حقوق صاحبان آثار موسیقی ایرانی را پایمال میکند توقع زیادی است که از مردم انتظار داشته باشیم به این قوانین احترام بگذارند.»
او از جای خالی تبلیغات تلویزیونی بهعنوان مشکل دیگر اکران آنلاین یاد میکند: «تلویزیون به شرطی به پخش تیزر فیلمها رضایت میدهد که امکان بارگذاری فیلم روی پلتفرمهایش وجود داشته باشد. این اتفاق یعنی تن دادن به ممیزیهای مضاعف در تلویزیون.»
در نبود تبلیغات محیطی و تلویزیونی تنها فرصت اطلاعرسانی در این باره فضای مجازی است. از میان آثاری که این روزها در سبد اکران آنلاین قرار دارند شاید دو فیلم با بازنشر در صفحات اغلب چهرههای شناخته شده سینما از حمایت اهالی سینما برای بهتر دیده شدن فیلم بهره بردهاند. عدم تبلیغات حمایتی از سوی اهالی سینما در حالی اتفاق میافتد که پیش از این آثار سینمایی اکران شده در سالنهای سینما که شانس کمتری برای جذب مخاطب داشتند حتی از سوی سینماگرانی که فیلم روی پرده اکران داشتند هم حمایت میشد. عباس امینی در پاسخ به چرایی این اتفاق میگوید: «برخی از دوستان با پخش تیزر در صفحاتشان به اطلاعرسانی در فضای مجازی کمک کردند اما همیاری جمعی اتفاق نیفتاده. هنوز به این باور نرسیدهایم که با زمین خوردن هر فیلم یک چرخدنده از سینما آفت میبیند و حفظ سینما حمایت همگانی میخواهد. سینما صنعت بسیار کوچکی است که در آمد سالانهاش 250 میلیارد تومان است اما چون هیاهوی بسیار دارد، فراموش میشود که ضعیف و شکننده است. اگر این مسأله را درک کنیم دیگر برای بازنشر یک تیزر اینقدر حسابشده به این ماجرا فکر نمیکنیم که آیا سازنده و صاحب اثر در کلونیهای دوستی ما جا دارد یا نه.»
فیلترینگ، عدم ثبت بینالمللی فیلم و فرصتهایی دیگر برای قاچاق
آن طور که سید محمــــدمهــــدی طباطبایینـــــژاد معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی و دبیرکل ستاد صیانت و مبارزه با تکثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی و سمعی و بصری میگوید این ستاد برای مبارزه با پدیده قاچاق طی دو ماه گذشته در دو حوزه فنی-امنیتی و فرهنگسازی تلاش کرده است: «به لحاظ فنی و امنیتی اگر فیلمی در سرورهای داخلی بارگذاری شود بلافاصله توبیخ و مسدود میشود اما خیلی از کپیهای انجام شده در فضاهای فیلتر شده از جمله تلگرام است که ما به سرور آنها دسترسی نداریم و امکان اینکه به لحاظ فنی و حقوقی مانع عرضه شویم، عملاً در اختیار ما نیست.»
او با اشاره به این نکته که بزرگترین پلتفرمهای پخش آنلاین جهان از جمله سامانههای بزرگ مانند نتفلیکس هم با این چالش مواجهند از پیشنهاد تازه صنف تهیهکنندگان برای ایمنسازی پلتفرمهای داخلی خبر میدهد: «دوستان پیشنهاد دادهاند که تمامی یوزرها دارای کد مخفی شود تا مشخص شود که کدام یوزر سهلانگاری یا کپی کرده است البته بعید میدانم این طرح قابل اجرا باشد اما از آقای دکتر رحمتی معاون توسعه و فناوری سازمان درخواست کردهایم که با بررسی دقیق اعلام کنند که آیا این پیشنهاد به لحاظ فنی ممکن است و به چه زیرساختهایی نیاز دارد.»
اما علاوه بر محدودیتهای فیلترینگ، نبود تثبت بینالمللی مانع حقوقی دیگر این ستاد در برخورد با دیگر عرضههای قاچاق فیلم از جمله شبکههای ماهوارهای است: «پشتیبانی از حقوق یک فیلم بواسطه «اف بیآی وارنینگ» یا هر نهاد دیگری لازمهاش ثبت بینالمللی اثر در شرکتهای خارج از کشور است تا اگر شبکهای یا کانالی اقدام به پخش غیرقانونی فیلم کرد امکان شکایت و پیگیری بینالمللی وجود داشته باشد اما ثبت آثار در اختیار ما و ستاد صیانت نیست چرا که بر اساس قرارداد، مالکیت 49درصد فیلم به این شرکت واگذار میشود و بر این اساس باید توسط صاحبان آثار انجام شود.»
بهگفته طباطبایینژاد فرهنگ عمومی در حال فاصله گرفتن از پدیده قاچاق است و البته این امر، امر نسبی است: «طبق آمار دقیق مخاطبان پلتفرمهای vod بعد از سرقت این آثار ریزش حداکثر 15 درصدی داشتهاند و علاقهمندان حرفهای و جدی فیلمها ترجیح دادهاند با خرید بلیت، به تماشای اکران آنلاین فیلم بنشینند. فیلم «خروج» یک ساعت بعد از بارگذاری کپی شد و از روز اول نسخه قاچاق آن موجود بود در حالی که تا امروز بیش از 180هزار بلیت برای این فیلم فروخته شده و نزدیک به سه میلیارد تومان در فضای آنلاین فروخته است.» او بر فرهنگسازی بهعنوان یکی از رویکردهای اصلی این ستاد در مبارزه با قاچاق فیلم تأکید میکند: «قرار است آثاری با محوریت عدم استفاده از فیلمهای قاچاق تولید شود شبیه کارهای تصویری که سالها پیش از این توسط مؤسسه رسانههای تصویری در زمان عرضه vcdها انجام شد.»
معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی همچنین از تلاشهای این سازمان برای همراهی سازمان صداوسیما برای حمایت از اکران آنلاین میگوید: «کمک 10 میلیون تومانی سازمان سینمایی جبرانکننده جای خالی تیزرها در تلویزیون نیست. در حال گفتوگو هستیم و حسین انتظامی در جایگاه رئیس سازمان سینمایی هم پیگیر هستند. اکران آنلاین اتفاقی تازه است و به زمان نیاز دارد تا دوستان ما در صداوسیما نسبت به همه وجوه آن اشراف پیدا کنند. من از همراهی تلویزیون ناامید نیستم و معتقدم به زودی شاهد همراهی تازه تلویزیون با سینمای ایران خواهیم بود.»
هنر و تجربه در صف اکران آنلاین
جای خالی فیلمهای گروه هنر و تجربه در اکران آنلاین، گلایهای بر عملکرد مدیران گروه هنر و تجربه در دو ماه گذشته بود. کارشناسان سینمایی بر این باورند که جریان اکران آنلاین بیش از اینکه فرصتی برای دیده شدن فیلمهای تجاری باشد باید مورد استفاده و اقبال گروه هنر و تجربه قرار میگرفت؛ گروه اکرانی که رسالتش حمایت از فیلمسازان جوانتر است که معمولاً جایی در مناسبات حرفهای سینمای ایران پیدا نمیکنند. به گفته هوشنگ گلمکانی منتقد سینما و از اعضای شورای سیاستگذاری گروه هنروتجربه قرار است پس از بررسی پیشنهادهای مطرح شده از پلتفرمهای پخش فیلم، به زودی قرارداد همکاری برای اکران فیلمهای گروه هنر و تجربه بسته شود.
با نگاهی به فیلم هایی که آنلاین اکران شدهاند یا تصمیم به اکران دارند با آثاری مواجه میشویم که عموماً در بهترین حالت فروش متوسط در گیشه دارند. این منتقد سینما در پاسخ به این سؤال که اساساً چه فیلمهایی مناسب اکران آنلاین هستند میگوید: «فیلمهایی که قاعدتاً با نمایش در پرده کوچک کیفیتشان را از دست نمیدهند. برخی از فیلمها برای پرده بزرگ و تماشاگر انبوه ساخته شدهاند.»
بازگشایی سینماها تهدیدی تازه برای اکران آنلاین و کم رونق شدن بازار آن است با این حال هوشنگ گلمکانی بر لزوم فعالیت این دو ظرفیت نمایشی به موازات هم تأکید دارد: «همه دوست دارند فیلمهایشان روی پرده سینما نمایش داده شود اما ما با کمبود سالن سینما مواجه هستیم. تولید فیلم آسانتر و بالطبع تولیدات سینمایی فراوان شده و سینمای ما ظرفیت این تعداد فیلم را ندارد. فارغ از گروه هنر و تجربه ظرفیت سالنهای سینمای ایران سالانه حداکثر 60 فیلم است در حالی که تعداد فیلمهای تولیدی بیش از دو برابر این ظرفیت است. بدیهی است که باید از امکان اکران آنلاین استفاده کرد. عرضه آنلاین در همه جای دنیا فرصتی تازه برای نمایش است. نتفلیکس برای این فضا فیلم میسازد و طبق آمار سال گذشته برای اولین بار در تاریخ سینما، هزینهای که مردم برای تماشای فیلم به شکل آنلاین پرداخت کردهاند بیش از فروش بلیت بوده است.»
خبرهایی از کتاب و کتابخوانی آنسوی آبها
از نمایشگاه فرانکفورت تا آمار کتابخوانی
دنیا پاپایی
خبرنگار
زمانی که ویروس کرونا در فصل بهار شیوع پیدا کرد، صنعت سرگرمی نیز مانند سایر اجراهای زنده دچار رکود شدید شد. در این زمان شرایط کتابفروشیها نیز تفاوت چندانی با سایر مکانهای عمومی همچون رستوران و کافه و فروشگاهها نداشته یا همگی تعطیل شدند یا مشتریهای خود را از دست دادند.
برگزاری نمایشگاه فرانکفورت در سایه تردید
نمایشگاه کتاب فرانکورت یکی از بزرگترین گردهماییهای ناشران و بازدیدکنندگان است که همه ساله در فصل پاییز برگزار میشود. این نمایشگاه یکی از بزرگترین و معتبرترین نمایشگاههای کتاب دنیا است که از شرایط این روزهای کرونا متأثر است. پیش از این طبق گفتههای مسئولان این نمایشگاه در امنیت کامل در پاییز 2020 هم به صورت آنلاین و هم به صورت غیرمتمرکز در مرکز نمایشگاهی در شهر فرانکفورت برگزار میشود اما آنطور که گودایریدر اعلام کرده است پنج ناشر معتبر امریکایی اشت، پنگوئن، سیموناند شاستر، هارپرکالینز و مکمیلان انصراف خود را در نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام کردهاند. با این حال مسئولان نمایشگاه کتاب فرانکفورت را تعطیل نکرده، بلکه با شرایط خاص و رعایت استانداردهای بهداشتی آن را برگزار خواهند کرد.
پیش از این سایت بوکمس توضیحات بیشتری در اختیار مخاطب گذاشته و نوشته بود که برنامهریزی این دوره از نمایشگاه به این صورت است که تضمین سلامت بازدیدکنندگان، غرفه داران و تمامی کارکنان این نمایشگاه اولویت اول است. اووه بهم یکی از مدیران اجرایی نمایشگاه فرانکفورت اعلام کرده با وجود انصراف ناشران خارجی این دوره برگزار میشود: «برای ما هم سلامت نویسندگان و ناشران مهمترین اولویت را دارد و سعی میکنیم نمایشگاه سال 2020 را با کاربرد آخرین فناوریهای بهداشتی برگزار کنیم.» هفتاد دومین نمایشگاه کتاب فرانکفورت از 23 تا 27 مهر در شهر فرانکفورت آلمان برگزار میشود.
مردم در این دوران چه کتابی میخوانند؟
روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی نوشته است میزان فروش کتاب در این دوران در ایالات متحده حدود 8.4 درصد پایین آمده است. از این رو متوجه میشویم که این آسیب همه گیر چگونه بر نویسندگان و نشریهها تأثیر گذاشته است. از سوی دیگر به دلیل اینکه هنر نویسندگی نیاز به آرامش و در خانه ماندن دارد، از این رو به نوشتن کتاب و صنعت چندان لطمه شدیدی وارد نشده است و کتابها به صورت آنلاین خوانده، خرید و فروش میشود. اما بیشترین افت اقتصادی در حوزه نشر به دلیل تعطیلی مقاطع تحصیلی است و همان طور که انتظار میرفت گریبانگیر کتاب و نشریههای آموزشی شده است. از این رو، به دلیل تعطیلی فروشگاه کتاب، آمار فروش کتاب به صورت آنلاین بالا رفته است. بیشترین آمار مربوط به پادکستها و کتابهای صوتی است، که طی این مدت پیشرفت اقتصادی قابل ملاحظهای داشتهاند و از میان این پادکستها، گروه سنی کودک بیشترین رکورد فروش را از آن خود کرده است.
کتابها بر اساس روحیه مردم به دستههای مختلف تقسیم میشوند. روزنامه واشنگتن پست طی گزارشی به سلیقه و انتخاب افراد در مطالعه پرداخته است. در این گزارش آمده است والدینی که قبلاً شاغل بودند و حالا کار خود را در منزل ادامه میدهند، میتوانند برای فرزندانشان کتاب بخوانند و به این طریق برای خود و فرزندان خردسال خود سرگرمی به وجود بیاورند. اما خوانندگانی که به دنبال رازهای مخفی اتفاقات روزمره هستند مثل پیشگوییها به دنبال کتابهایی میروند که این ماجراها را مطرح کردهاند. در ادامه این گزارش به افرادی اشاره شده که به دنبال راه فرار از دنیای واقعی به جهانی رؤیایی و خیالی همچون نارنیا هستند. همچنین والدینی که کتابهای خوانده شده را دوباره و دوباره برای کودکانشان میخوانند باید گفت که تکرار مطالعه کتابهای خوانده شده یا فیلمهایی که قبلاً تماشا شده فقط مختص کودکان نیست، بلکه اینکار برای خود آنان هم مفید است.
دسته دیگری که در این گزارش تحقیقی به آنها اشاره شده کسانی هستند که با مطالعه کتابهای جدید روز به روز به دنبال کسب مهارتهای جدید هستند و از طریق خواندن کتاب بر دانش خود اضافه میکنند. همچنین افراد گروه دیگر خوانندگانی هستند که طرفدار کتابهایی هستند که بر اساس آنها فیلم ساخته شده است مثل کتابهای هری پاتر. اما ورزشکارانی که همواره به تمرینهای ورزشی خود بیشتر بها میدهند ولی این روزها چند صفحهای از کتاب مورد علاقه خود را ورق میزنند.
از دیگر افراد باید از کسانی نام برد که لیست کتابهای مورد علاقه آنان کتابهای پیروزی صلح بر جنگ است. آنان کتابهایی میخوانند تا چگونگی برقراری صلح و آرامش را یاد بگیرند. اما قرنطینه نشینان ناامید، کتابهایی انتخاب میکنند که تعامل انسانها با یکدیگر است. آنان دنیای خود را در رمانهای عاشقانه پیدا میکنند؛افرادی که کتابهای علمی - تخیلی میخوانند و به دنبال نقش فرا زمینیها در این دوران میگردند.
ساعت اجرای نمایشهای خیابانی بهدلیل گرمای هوا تغییر کرد. این در حالی است که پیشتر قرار بود اجرای نمایشهای خیابانی از ساعت ۱۷ تا ۱۹ انجام شوند، اما بعد از برگزاری اولین روز برنامه «من، تو، ما، تئاتر، زندگی، کرونا» بهدلیل گرمای هوا در این ساعتها، دفتر خیابانی اداره کل هنرهای نمایشی تصمیم گرفت این برنامه از ساعت ۱۸:۳۰ تا ساعت ۲۰ اجرا شود. برنامه «من، تو، ما، تئاتر، زندگی، کرونا» از ۲۱ تا ۳۱ خردادماه برگزار میشود و طی آن هر روز چند نمایش خیابانی در فضای باز مجموعه تئاتر شهر اجرا میشود.
جشنواره بینالمللی مستند «داک اِج» نیوزیلند که مورد تأیید آکادمی اسکار است دو مستند بلند ایرانی را در برنامه نمایش سال ۲۰۲۰ خود قرار داد. این رویداد سینمایی که از تاریخ ۱۲ ژوئن تا ۵ جولای (۲۳ خرداد تا ۱۵ تیر) به سبب شیوع ویروس کرونا بهصورت مجازی برگزارخواهد شد میزبان نمایش دو مستند ایرانی «سایههای بیخورشید» به کارگردانی مهرداد اسکویی و «نتهای مسی یک رؤیا» ساخته رضا فرهمند خواهد بود.
مهران برومند تهیهکننده فیلم سینمایی «مست عشق» به کارگردانی حسن فتحی بیان کرد که این فیلم انتهای تابستان آماده نمایش میشود.برومند با اشاره به روند پیشرفت این پروژه گفت: فیلمبرداری چند سکانس کوتاه از این فیلم بهدلیل شیوع ویروس کرونا باقی مانده که به محض رفع محدودیتهای کرونا و باز شدن مرزها به اتمام خواهد رسید. همچنین تدوین این فیلم توسط سپیده عبدالوهاب در حال انجام است و امور فنی پساز تولید از جمله صداگذاری نیز همزمان در ترکیه انجام میشود.
آثار نویسندگان سیاهپوست بریتانیایی در سایه اعتراضهای ضدنژادپرستی اخیر با استقبال مخاطبان مواجه شدند. به گزارش گاردین، رمان «دختر، زن، دیگر» نوشته «برناردین اواریستو» که سال گذشته جایزه «بوکر» را به دست آورد، این هفته در رتبه نخست پرفروشترین رمانهای جلد کاغذی بریتانیا قرار گرفت. به این ترتیب «برناردین اواریستو» به نخستین نویسنده زن رنگینپوستی تبدیل شد که این جایگاه را به دست آورده است. نام «رنی ادو لاج» نویسنده و روزنامهنگار سیاهپوست بریتانیایی نیز این هفته با کتاب «چرا دیگر درباره نژاد با سفیدپوستان صحبت نمیکنم» در رتبه نخست پرفروشترین کتابهای غیرداستانی جلد کاغذی بریتانیا قرار گرفت. «ادو لاج» نیز به نخستین نویسنده بریتانیایی سیاهپوستی تبدیل شد که به این جایگاه دست یافته است.
صندوق اعتباری هنر در اطلاعیهای اعلام کرد که دفترچه درمانی بیمهشدگان صندوق تمدید اعتبار شد و نیازی به مراجعه افراد به شعب و کارگزاریهای رسمی سازمان برای تمدید اعتبار آن نیست.
فیلم سینمایی «شیشلیک» اثر تازه محمدحسین مهدویان به تهیه کنندگی محمدرضا منصوری و نویسندگی امیرمهدی ژوله هشتم تیرماه کلید میخورد. این فیلم هم مثل آثار قبلی مهدویان اثری پربازیگر است و گروه بازیگران را رضا عطاران، پژمان جمشیدی، ژاله صامتی، مهلقا باقری، وحید رهبانی، عباس جمشیدی و جمشید هاشمپور تشکیل دادهاند.
حسین پاکدل، قطبالدین صادقی و مهرداد رایانی مخصوص آثار راهیافته به مرحله نهایی «جایزه بزرگ سرو» را داوری میکنند.
مدیر تالار محراب از فعالیت مجدد این مجموعه تئاتری با اجرای نمایش «بدنبال بخت» به کارگردانی احمد دهقان از ۱۵ تیرماه خبر داد.