گروه اقتصادی / حالا دیگر چند ماهی می‌شود که بر تمام جزئیات زندگی‌مان سایه انداخته، توسعه یافته و در حال توسعه هم ندارد، داد همه را درآورده. شکوه‌ها و ناله‌هایی از بیماران بستری تا صاحبان کسب و کار به گوش می‌رسد و در فضایی توأم با هراس از جان و مال که دارد می‌شود روزگار سپری شده یک جهان بهت زده. تغییرات عمده در مناسبات اجتماعی، کاری و مالی سوغات تلخ کروناست اما ما مردمان این عصر را که به سخت جانی خود این گمان نبود همدلانه و مسئولانه شانه به شانه هم زدیم تا از بحران به سلامت بگذریم. یکی با قرنطینه خودخواسته در خانه و دیگری با حضور بر بالین بیماران و آنان هم که بر مسند و قدرتند با اتخاذ تصمیمات راهگشا همت گمارده‌اند گره از این کار فروبسته بگشایند. سازمان بین‌المللی کار (ILO) ارزیابی مقدماتی‌اش را از تأثیر همه‌گیری جهانی کووید۱۹ بر ۱۱ بخش اقتصادی و صنایع خاص، که بیش از سایرین در معرض آسیب‌ قرار دارند، به صورت گزارش‌های جداگانه منتشر کرده‌ است. همچنین با هدف بررسی بیشتر این آسیب‌ها به واکنش‌های دولت‌ها و نمونه‌هایی از اقدامات انجام شده برای حمایت از نیروی کار در این بخش‌ها و صنایع می‌پردازد. معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اقدام به تجمیع و تلخیص این گزارش‌ها کرده است که خلاصه‌ای از آن را در ادامه می‌خوانید.

گردشگری

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که صنعت گردشگری، که ۱۰.۵درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص می‌دهد، در اثر بحران کرونا دچار اُفتی ۴۵ تا ۷۰ درصدی خواهد شد. با توجه به اینکه تعداد زیادی از ۳۱۹ میلیون شاغل این بخش را زنان و جوانان تشکیل می‌دهند، حمایت از نیروی کار این بخش از اهمیت زیادی برخوردار است.
بخشی اقدامات کشورها برای محافظت از نیروی کار این صنعت
   کانادا
اختصاص یارانه پرداخت دستمزد به کسب‌وکارهای کوچک و کارفرمایان خردِ واجد شرایط به مدت سه ماه. این یارانه معادل با 10 درصد از دستمزد پرداختی در این دوره بوده و سقف آن حدود ۱۰۰۰ دلار به ازای هر نیروی کار و ۱۷ هزار دلار به ازای هر کارفرما می‌باشد.
   مصر
اختصاص حدود 3 میلیارد دلار به صنعت گردشگری؛
تعویق پرداخت اجاره برای کسب‌ وکارهای مرتبط با گردشگری و تغذیه، در نقاط گردشگری تحت‌کنترل دولت.
   ایتالیا
تعویق پرداخت‌های لازم برای بیمه اجباری و تأمین اجتماعی برای بخش گردشگری و مهمان‌پذیری؛
تعویق پرداخت مالیات بر ارزش افزوده برای ماه مارس؛
پرداخت 600 یورو به کارگران فصلی شاغل در صنعت گردشگری که شغل‌ خود را در اثر بحران کرونا از دست داده‌اند.
   پرو
پرداخت 108 دلار به خانواده‌های شاغل در بخش اقتصاد غیررسمی، ازجمله بسیاری از خانواده‌های شاغل در صنعت گردشگری.
   اسپانیا
اختصاص 400 میلیون یورو به گسترش اعطای اعتبار به منظور پوشش‌دهی تمامی کسب‌وکارها و کارکنان خویش‌فرما در بخش‌های اقتصادی حمل‌ونقل مسافران، مهمان‌پذیری و رستوران‌ها

کشاورزی

در بخش کشاورزی نیز، مانند بخش گردشگری، زنان سهم بزرگی از نیروی کار را به خود اختصاص داده‌اند. تعداد شاغلین این بخش در مجموع به یک میلیارد نفر می‌رسد که بخش عمده‌ای از آن‌ها تحت پوشش تأمین اجتماعی نیستند. اقتصاد بخش کشاورزی، به دلیل محدودیت رفت و آمد کارگران فصلی و اختلال در شبکه توزیع بشدت آسیب دیده است.
بخشی از اقدامات کشورها برای محافظت از نیروی کار این بخش
   کانادا
افزایش ۳۵ میلیارد دلار ظرفیت اعطای اعتبار به بخش کشاورزی در کانادا.
مزایای بیکاری به مدت ۱۵ هفته و تا سقف ۵۵ درصد از درآمد برای آن بخش از نیروی کار که به دلایل پزشکی قادر به کار نیستند و از مرخصی استعلاجی و بیمه بیکاری نیز برخوردار نیستند.
   چین
اختصاص کمک هزینه موقت دوران بیکاری، به ارزش 42 دلار، برای نیروی‌کار روستایی در استان هوبی.
انتقال وجه به ارزش بیش از ۴۰۰ دلار (برای یک‌بار) به عنوان مشوق حفظ کارگران مهاجر در استان ووهان.
   مصر
تمدید مهلت قانونی بازپرداخت مالیات زمین‌های کشاورزی تا دو سال .
افزوده شدن 100 هزار خانواده به مشمولین برنامه‌های مساعدت اجتماعی.
افزایش 57 دلاری مزایا برای زنان و رهبران محلی در نواحی روستایی.
یارانه‌ای به ارزش ۳۲ دلار برای کارگران غیررسمی.
   آلمان
معافیت از پرداخت حق تأمین اجتماعی برای کارگران کشاورزی فصلی تا سقف ۱۱۵ روز تا آخر اکتبر 2020 .
   ایتالیا
تسهیل شرایط احراز مزایای بیکاری برای کارگران کشاورزی.
   فیلیپین
پرداخت حدود ۱۰۰ تا ۱۶۰ دلار به ۱۸ میلیون خانوار کم‌درآمد شاغل در بخش غیررسمی.

صنعت پوشاک

اشتغال در صنعت پوشاک بشدت تحت تأثیر تعطیلی کارخانه‌ها و مغازه‌ها قرار دارد. مضاف بر این، افزایش بیکاری و کاهش درآمدها باعث لغو سفارش‌ها و یا تعلیق تولید تا حد ۸۰ درصد برای برخی از کارخانه‌های مطرح پوشاک در سطح بین‌المللی شده‌است.
بخشی از اقدامات کشورها برای محافظت از نیروی کار این صنعت
   میانمار
رونمایی از یک بسته محرک اقتصادی به ارزش 70 میلیون دلار، با هدف حمایت از صنعت پوشاک و گردشگری
ملاقات‌های سه‌جانبه کنفدراسیون اتحادیه‌های میانمار با دولت و کارفرمایان با هدف کسب مزایایی برای کارگران در زمینه پرداخت دستمزد و حق استفاده از مرخصی استعلاجی، و نیز برای کارفرمایان در جهت معافیت مالیاتی و اعطای وام کم‌بهره به آنان.
   کامبوج
صدور دستورالعملی مبنی‌بر پرداخت 40 درصد از حقوق کارگران بیکارشده توسط کارفرمایان و پرداخت 20 درصد آن از جانب دولت.
تعلیق پرداخت حق تأمین اجتماعی برای کارخانه‌های پوشاک و پارچه.
   ایالات متحده
تغییر کاربری خط تولید بسیاری از شرکت‌های بخش پوشاک به تولید ماسک و سایر تجهیزات حفاظتی شخصی.
   آفریقای جنوبی
توافق اتحادیه کارگران صنعت پوشاک و پارچه با شورای مذاکرات ملی مبنی‌بر پرداخت دستمزد کامل 80 هزار نفر از نیروی کار صنعت پوشاک و پارچه به مدت 6 ماه.

آموزش

آموزش بیش از ۱.۵ میلیارد دانش‌آموز در جهان تحت تأثیر بحران کرونا متوقف شده و نیروی کار این بخش، که بیش از سه چهارم آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهند، متأثر کرده‌است. بخش بزرگی از این نیروی کار قراردادهای موقت دارند و از مزایای بیکاری برخوردار نیستند. این بخش، علاوه بر معلمین و مدرسین، شامل کادر اداری، مسئولین نظافت و غرفه‌های خوراکی نیز می‌شود.
بخشی از اقدامات کشورها برای محافظت از نیروی کار این بخش
   امارات
برگزاری دوره‌های آموزش مجازی برای بیش از 42 هزار معلم توسط وزارت آموزش و پرورش به منظور آموزش نحوه برگزاری کلاس‌های آنلاین.
   کامرون و پرو
آموزش مجازی از طریق رادیو و تلویزیون به دلیل فقدان دسترسی معلمان و دانش‌آموزان به اینترنت و کامپیوتر شخصی.
   استرالیا و بلژیک
فعالیت مدارس و مهدکودک‌ها برای نگه‌داری و مراقبت از کودکانی که والدین‌شان در مشاغل ضروری شاغل هستند.
   پاکستان
درخواست دولت پنجاب از مدارس خصوصی برای کاهش 20 درصدی شهریه‌ها به منظور تضمین امنیت شغلی معلمان.
بنا به اعلام صندوق بین‌المللی پول، با شیوع ویروس کرونا دولت‌ها مبالغ بیشتری را برای اهداف آموزشی صرف کرده‌اند، اما این مبالغ بیشتر معطوف به توسعه آموزش مجازی بوده است و منابع مالی چندانی به پرداخت دستمزد معلمان و حمایت مالی از آنان اختصاص نیافته است.

صنایع خودروسازی

احتمال خروج دو میلیون خودروی مسافری از برنامه تولید کارخانه‌های خودروسازی این کارخانه‌ها را با ضرر مالی حدوداً ۷۸ میلیارد دلاری روبه‌رو خواهد کرد.
 این افت اقتصادی، جدا از کارکنان این کارخانه‌های بزرگ، کارگران و کارفرمایان بنگاه‌های کوچک و متوسطی را نیز که محصولاتشان را به این کارخانه‌ها ارائه می‌کنند بشدت تحت تأثیر قرار داده ‌است.
بخشی از اقدامات کشورها برای محافظت از نیروی کار این صنعت
   اندونزی
ارائه مشوق‌های مالی از طریق کاهش 30 درصدی مالیات بر درآمد برای صنایع کلیدی از جمله صنعت خودروسازی.
   امریکای شمالی
پرداخت دستمزد کامل 27600 نفر از کارکنان هوندا موتور از 23 تا 31 مارس 2020.
   ژاپن
همراهی دولت با انجمن تولیدکنندگان خودرو در این کشور برای ایجاد بدنه‌ای به منظور نظارت بر تأثیر بحران کرونا بر زنجیره تأمین صنعت خودرو و به اشتراک‌گذاری اطلاعات ضروری میان تولیدکنندگان خودرو و فروشندگان قطعات و تجهیزات خودرو.

خدمات اورژانسی

نیروی پلیس، اورژانس و مرکز فوریت‌های پزشکی  و خدمات بهداشتی و اجتماعی اضطراری، در خط مقدم مبارزه با ویروس کرونا هستند. علاوه بر در خطر بودن سلامت جسمی این افراد، بسیاری از آن‌ها (حدود ۳۰ درصد تا پیش از بحران کرونا) از مشکلات روانی ناشی از PTSD (اختلال استرسی پس از حادثه) رنج می‌برند.
بخشی از اقدامات کشورها برای محافظت از نیروی کار این بخش
اغلب کشورهای درگیر با بحران کرونا
افزایش بودجه خدمات درمانی و بهداشتی
تلاش برای بهبود خدمات دیجیتال در جهت افزایش سطح پاسخگویی
   استرالیا و ایرلند
افزایش موقتی تعداد کارکنان و انتقال کارکنان بخش‌های غیرضروری به بخش خدمات اضطراری (به‌صورت داوطلبانه یا اجباری)
   استرالیا
درخواست سازمان‌های خدمات عمومی از دولت استرالیا برای ارائه حمایت‌های اجتماعی به 23 هزار نیروی‌کار قراردادی در صورت تأثیرپذیری آنان از بحران کرونا
   نروژ
استخدام مجدد کارکنان بازنشسته بدون کاهش مستمری آن‌ها
بلژیک و بریتانیا
مراقبت رایگان از کودکان در طول دوره بحران برای کارکنان بخش خدمات ضروری
   فرانسه
حق تغییر ساعات کاری و روزهای تعطیل برای کارمندان دولتی
مراقبت رایگان از کودکان در طول دوره بحران برای کارکنان حوزه بهداشت و درمان
   ایالات متحده
پرداخت مبلغی اضافی به آن دسته از کارکنان خط‌ مقدم که ناگزیر از تماس با افراد بی‌خانمان هستند.
   اسپانیا و ایتالیا
مذاکره دولت و اتحادیه‌های کارگری در جهت ایجاد محیط‌ کاری امن برای کارکنان.
   ایتالیا
اعتصابات گسترده در ایتالیا با خواست افزایش حمایت‌های اجتماعی

سلامت
و درمان

در سال‌جاری، ۱۳۶ میلیون نفر در این بخش بشدت رو به رشد مشغول به کارند که ۷۰ درصد آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهند. علاوه بر مشکلات ناشی از افزایش ساعات کار و کمبود نیرو، بسیاری از کارکنان این بخش، حتی در کشورهای توسعه یافته، از تجهیزات حفاظتی برخوردار نیستند و ده‌ها هزار نفر از آنان به بیماری کووید۱۹ دچار شده‌اند.
بخشی از اقدامات کشورها برای محافظت از نیروی کار این بخش
   بریتانیا
دعوت از کارکنان بازنشسته برای پیوستن به کادر درمانی.
اختصاص 6.1 میلیارد یورو به حمایت از بخش خدمات درمانی ملی.
   اسپانیا
اختصاص یک میلیارد یورو به وزارت بهداشت.
   ایتالیا
اختصاص 3.5 میلیارد یورو برای مقابله با بحران کرونا.
   ایرلند و اسپانیا
ادغام موقت بیمارستان‌های خصوصی و دولتی هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا به منظور افزایش نقش بیمارستان‌های خصوصی در مقابله با ویروس کرونا و درنتیجه افزوده‌شدن حدود 2000 تخت بیمارستانی و تجهیزات درمانی و آزمایشی به تجهیزات مقابله با ویروس کرونا.

خرده فروشی مواد غذایی

با اینکه اشتغال در بخش خرده‌فروشی مواد غذایی افزایش یافته ‌است اما نیروی کارِ عمدتاً کم‌مهارت این بخش با دستمزدهای اندک و با فشار ناشی از افزایش ساعات کاری مواجه‌اند. شاغلین این بخش، نمی‌توانند بسیاری از توصیه‌های مبنی بر حفظ فاصله‌ اجتماعی را رعایت کنند و بسیاری از آن‌ها به تجهیزات حفاظتی دسترسی ندارند.
بخشی از اقدامات کشورها برای محافظت از نیروی کار این بخش
   آفریقای جنوبی
اختصاص بیش از 5.8 میلیون دلار به کارکنان مراکز تولید و توزیع کالاها به‌عنوان پاداش توسط یک شرکت تعاونی
   کانادا
رایزنی اتحادیه کارگران صنایع غذایی و تجاری با تولیدکنندگان بزرگ گوشت برای افزایش حقوق اضافه‌کاری و بهبود شرایط ایمنی تمامی کارکنان خرده‌فروشی‌ها و بخش تغذیه

ادامه از صفحه اول
متأسفانه نمونه اخیر تشویش‌آفرینی و بدسگالی را در امحای میلیون‌ها جوجه ماکیان دیدیم. برخی می‌گویند این بدسگالی ناشی از رانت نهفته در ترخیص ارز با نرخ من‌درآوردی 4200 تومانی برای دلار در تولید جوجه یک روزه و کلاف فسادآلود مجوز و ترخیص ارز برای واردات خوراک دام و طیور است. تجربه نشان می‌دهد که از دهه 1340 تاکنون در این تخصیص‌ها از نظر احجام ارزی- ریالی و تعداد مفسدین، در دو طرف میز جواز، فساد و در جامعه تشویش آفریدن گرفتار افزایش مستمر بوده است.
نتیجه اینکه یک روز میلیون‌ها تن سیب درختی و زمینی را امحا می‌کنند، روز دیگر سیفی جات ناچیده را امحا می‌کنند و در واردات و صادرات میوه دخالت‌های غیرعلمی می‌کنند. وهمه اینها از قضا بر سود مجوزهای واردات و صادرات در دوره پس از بدسگالی می‌افزاید. هرگاه هم صدای مردمان و پاسداران اخلاق، علم و دین بلند می‌شود، فعالان اقتصادی که دنبال
رانت خواری و مشارکت در فساد با بوروکرات‌ها نیستند، متهم و محکوم می‌شوند. حتی یک پله در وقاحت بالاتر می‌روند و برای کسانی که خبر بدسگالی را به مردمان برسانند، به عنوان متهم «تشویش در افکارعمومی» معرفی می‌کنند. اگر از هر اقتصاددانی پرسیده شود که اثر امحای جوجه‌ها چیست، خواهد گفت که «گرانی مرغ در دوره بعد». لذا بوروکرات‌های مجوز صادرکن و جوجه کشان رانت، دنبال گرانی یکی از اقلام غذایی مردمان در 6 ماه آینده هستند.
اگر جوجه‌ها را به جای امحا به خانوارهای شهری می‌دادند ضمن ادامه حیات، آیا این یک جهش تولید و کاهش هزینه خانوارها نمی‌شد؟ در حقیقت اقتصاد معیشتی در پی بحران رونق نمی‌گیرد مگر اینکه تولید به فضای خانوار هم گسترش یابد. هرچند در یک بالکن یا یک راهرو متروکه این تولید انجام شود. در امحای جوجه‌ها، بدسگالی‌های زیر کمترین زیان‌های اخلاقی، مالی و خلاف شرعی در بر داشته اند که عبارتند از:
1- اسراف اموال
2- جریحه‌دار کردن افکارعمومی
3- بی‌نتیجه ماندن ارزهای تخصیص داده شده به بخش طیور و خوراک دام
4- سوق دادن دست‌اندرکاران به مخفی‌کاری در دفاعیات بعدی این اتفاق نامیمون
5- محروم کردن جامعه از فرصت آموزش خانوارها بویژه نوجوانان برای گسترش اقتصاد تولیدی در واحدهای غیرتجاری.
در همین راستا، کارهای متعدد دیگری هست که بویژه در فصل بیکاری دانش‌آموزان می‌توان صحنه تولید را به نقاط مسکونی شهری و حتی روستایی کشاند. این نویسنده چندین سال است پیشنهاد استفاده از برگ درخت‌های توت زینتی را که به وفور در پارک‌ها، بزرگراه‌ها و بیابان‌ها توسعه یافته‌اند، برای ارتزاق کرم ابریشم و تولید پیله در خانه‌ها مطرح کرده ولی بجز شهرداری تهران، آن هم در ناحیه 2 و معاونت باغبانی وزارت کشاورزی لبیکی برای این رونق دوباره تولید ابریشم ایرانی، ندیده است. در روزگاران گذشته که بسیاری از مردم با زندگی معیشتی و اقتصاد خانگی گذران می‌کردند، کودکان را هم به ایفای نقش در کارهای تولیدی خانواده می‌گماردند. لذا جوانان یاد می‌گرفتند که نباید زندگی انگلی داشته باشند و توقع خوردن پول هم وجود نداشت. این مفتخواری نتیجه تفکر و آموزش بوروکرات‌ها در 70 سال گذشته به یمن خرج اسراف‌آمیز پول نفت بوده است. در زمان ما، توسعه شهرنشینی بویژه ایجاد کلانشهرها، نوجوانان را به سادگی از چرخه‌های تولید دور کرده‌است که بازآموزی آنها و ایجاد مشارکت خانواده‌ها در تولید کار آسانی نیست. سرشماری کشوری سال 1395 نشان می‌دهد که در تهران بزرگ حدود 7/2 میلیون نوجوان 10 تا 19 ساله داریم. اگر اینان را به تولیدی‌های خانگی رهنمون شویم، عملاً تعامل بین اعضای خانواده‌ها را افزایش می‌دهیم که چرخه‌ها و خوشه‌های توسعه اجتماعی-اقتصادی زیادی را در جامعه پدید می‌آورند و بهتر است این هسته‌های تولیدی از مواردی شروع شود که نیاز به احداث محل‌های جدیدی برای تولید و کسب و کار نداشته باشد. این چرخه‌ها در تولیدهایی مانند پیله ابریشم، پرورش مرغ، تولید و تکثیر گیاهان خانگی و فرآوری آنها را می‌توان بویژه درپشت بام‌ها و بالکن‌ها انجام داد. در دنیا برای این کارها از طریق کسب و کارهای کوچک و خانگی و صنایع دستی پیشرفت‌هایی حاصل شده است و از نظر مالی هم بانک‌ها و مؤسسات اعتباری برای این امور پدید آمده‌اند. یکی از موفق ترین‌های این تجربه، ایجاد گرامین بانک در بنگلادش و تأمین اعتبار برای مادرانی است که در کنار فرزندانشان در خانه‌ها به تولید پرداختند. چندانکه به مؤسس این بانک «پرفسور یونس» جایزه نوبل اقتصاد داده شد. ویژگی تولید خانگی در این است که به سرمایه اولیه و گردش برای تأمین مواد اولیه و هزینه‌های محل کار و ماشین آلات نیاز نیست. فقط باید سامانه‌های رساندن هسته‌های کار را به خانه‌ها حتی با همکاری شهرداری‌ها، مدارس و خیریه‌ها ایجاد کرد. در مورد توسعه صنایع ابریشم کشی با احداث واحدهای تولید پیله در خانه‌ها ممکن است رساندن تخم کرم و جمع‌آوری در یک فرآیند ادغام شود. سپس در چرخه صنایع ابریشم نخ‌ریسی و حریربافی و عملیات نقش‌اندازی و رنگرزی سامانه‌های سودآور و کارآفرین خود را خواهند داشت. برآورد می‌شود که بهای روز هر کیلو نوغان یکصد و 40 هزار تومان باشد که حدود 30 هزار تومان آن را می‌توان به پرورش دهنده پرداخت. 30 هزار تومان هم برآورد هزینه‌های لارو و حمل و نقل‌ها خواهد بود. البته سود سرمایه‌گذاری و هزینه‌های اجتماعی نیز در این گردش مالی منظور می‌شود که نیازی هم به یارانه یا تنبل‌پروری هم در هیچ مرحله از این فرآیندها نخواهد بود. از سوی دیگر، برای خانواده‌های کم‌درآمد موجب شکستن چرخه فقر می‌شود. چون همان گونه که فقر در خانواده‌ها به‌طور ارثی و نزولی به نسل‌های بعدی می‌رود، آموزش عملکردهای سودآور در چرخه‌های تولیدی خانوادگی نیز تصاعدی در خانواده‌ها گسترش عمودی و افقی می‌یابند که در نهایت به کانون‌های توسعه فراگیر آن هم بدون نیاز به ساز و کارهای بوروکراتیک می‌انجامند. این تجربه را در قشم در کاشت و داشت میلیون‌ها درخت و از جمله نهال دریایى حرا، با همیارى خانوارها بویژه جوانان، در اوایل دهه ١٣٧٠ آزمودم. لذا کمی ابتکار و خروج از دنیای تنگ بوروکرات‌ها امکان کارآفرینی را به ما می‌دهد.