زهرا کشوری
خبرنگار
ساز تالاب‌های ایران در بهار امسال کوک شده و فلامینگوها با شنیدن صدای آب و نسیم از جانب تالاب‌ها بار دیگر به سوی آنها آمدند. تالاب‌ها امکان تنفس به زمین می دهند و آمدن فلامینگو‌ها یعنی تالاب‌ها دارند بار دیگر نفس می‌کشند. آنها در تالاب شادگان زادآوری کردند. این پرندگان، رنگ دیگری به گاوخونی بخشیدند. آسمان ارومیه را قرمز کردند و ... تا بسیاری از خود بپرسند که آیا حال تالاب‌های ایران پس از باران‌های بهاری خوب است؟ نمی‌شود پاسخ دقیقی به این سؤال‌ داد. البته حال جازموریان مساعد است و دریاچه ارومیه بهترین روزهای خود را در سال‌های اخیر تجربه می‌کند. اما این نکته را هم نمی‌توان نادیده گرفت که«فلامینگوها» زودباور و دیرشک هستند. آنها هرجا آب ببینند کلونی می‌زنند. انگار نمی‌توانند حدس بزنند تالاب مقصد، تالابی پرآب است یا سرابی مرگبار. بعضی تالاب‌ها خیلی زود زیر پای آنها را خالی می‌کنند و خشک می‌شوند تا هزاران جوجه فلامینگو و پرنده‌های دیگر در باتلاق تالاب‌هایی که بی‌آبی را تاب نیاوردند، بیفتند. برای همین هم نمی‌توان به صراحت اعلام کرد که آیا حال خوش این روزهای تالاب‌های ایران ماندگار است یا نه! باید آرزو کرد که فلامینگوها از آمدن به ایران پشیمان نشوند.
میهمانان ویژه شادگان
«حمیدرضا خدابخشی»، کارشناس آب در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید:«نمی شود ۲۰۰ میلی‌متر باران ببارد اما تأثیری روی تالاب شادگان نداشته باشد.» او می‌گوید: «حداقل این باران باعث شده تا شرایطی که سال گذشته بر اثر سیلاب‌ها در شادگان به وجود آمد، حفظ شود.» به گفته این کارشناس، تالاب‌های خوزستان همچنان متأثر از سیلاب‌های سال گذشته است. پوشش گیاهی منطقه افزایش یافته‌است. او این بارندگی‌ها را باعث ایجاد اشتغال برای ماهیگیران که اقدام به پرورش لارو میگو به‌صورت مصنوعی می‌کنند می‌داند. همچنین به گفته او رشد نیزارها در تالاب‌ها باعث ایجاد اشتغال پایدار و تولید صنایع دستی از حصیر شده است.
«عادل مولازاده»، معاون محیط زیست خوزستان نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» اعتقاد دارد که سیلاب‌های سال گذشته و بارندگی‌های اخیر باعث شده تا ۹۵درصد تالاب هورالعظیم آبگیری شود. همچنین میزان آبگیری تالاب شادگان را بر اثر بارش‌ها در دو سال اخیر ۹۰ درصد اعلام می‌کند و در پاسخ به این سؤال که برخی از فعالان محیط‌ زیست اعتقاد دارند بارندگی‌ها تأثیری روی تالاب شادگان ندارد هم می‌گوید: «منبع تغذیه شادگان رودخانه جراحی بود که آورد خوبی داشت.» برخلاف او، برخی از فعالان منطقه شادگان اعتقاد دارند که بارندگی‌ها نتوانست در رودخانه جراحی جریان پیدا کند در نتیجه آبی هم به تالاب شادگان نرسید اما مولازاده می‌گوید: «بخشی از آب مورد نیاز تالاب شادگان از کارون و ازطریق یک کانال به آن انتقال داده می‌شود و از خشک شدن کامل آن جلوگیری می‌کند.» هرچند خبرهایی از استان به‌ گوش می‌رسد که می‌گوید ورود آب از این کانال به شادگان مقطعی است و نمی‌گذارد تالاب یک دل سیر از کارون آب بگیرد. مولازاده تالاب‌های خشک شده را یکی از کانون‌های ریزگرد خوزستان طی سالهای اخیر می‌داند و می‌گوید: «بارندگی‌های اخیر و انتقال آب کارون به شادگان باعث تثبیت ریزگردها در این تالاب و سایر تالاب‌های استان شده است.» البته خوزستان بعد از سیلاب سال گذشته و آبگیری تالاب‌ها، باز هم شاهد خیزش ریزگردها بود. با وجود این، شادگان امسال میهمان‌های ویژه‌ای داشت که حضور آنها به واکنش هیجانی کاربران ایرانی در فضای مجازی منجر شد. امسال درناهای کمیاب به تالاب شادگان آمدند. تالاب شادگان امسال میهمان دیگری هم داشت؛ فلامینگوی کوچک. این فلامینگو آخرین بار در سال ۱۹۰۴ در کوهک سیستان در جنوب ایران دیده شده بود. علی سجاد جلالی محیطبان، ۱۱۶ سال بعد توانست فلامینگوی کوچک را در شادگان مشاهده و ثبت کند. همچنین هزار و پانصد بال فلامینگو در شادگان جوجه‌آوری کردند.
حال این روزهای گاوخونی
«ایمان ابراهیمی»، فعال محیط زیست از حضور پرندگان در بخشی از تالاب گاوخونی خبر می‌دهد. او احتمال می‌دهد که این پرندگان در تابستان در گاوخونی زادآوری کنند. البته او این را خبر خوبی نمی‌داند چون بیم آن دارد که تالاب خشک شود و جوجه‌های مهاجر در باتلاق آن گیر بیفتند. اتفاق تلخی که بارها در پریشان و بختگان فارس افتاده است. او می‌گوید: «تبخیر تالاب گاوخونی بسیار بالاست و اگر آب به آن نرسد خیلی زود خشک می‌شود.» ورود پرندگان مهاجر و زادآور به تالاب گاوخونی، نتیجه باران‌های بهاری نیست بلکه از رهگذر آبی است که از زاینده رود به بخش کمی از تالاب گاوخونی می‌آید. «رضا خلیلی ورزنه» فعال محیط زیست شهر ورزنه درباره حال تالاب گاوخونی می‌گوید: «۲۰ درصد تالاب نمدار شده و لب‌ تر کرده است.» به‌گفته او اگرچه این آبگیری عمق ندارد اما حال تالاب نسبت به سال گذشته بهتر است. هرچند نمی‌توان تأثیر باران را در شرایط حال حاضر گاوخونی نادیده گرفت. اما نمدار بودن گاوخونی به‌دلیل ورود زه‌آب‌های شهری، کشاورزی و فاضلاب صنعتی است. خلیلی تنها راه احیا را در پرداخت حقابه گاوخونی می‌داند. حقابه‌ای که طبق قانون سالانه ۱۷۶ میلیون مترمکعب است اما تنها و برای اولین بار در سال گذشته، ۴۱ میلیون مترمکعب آن پرداخت شد.
اکبری معاون نظارت اصفهان در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «در نیمه دوم سال ۹۸ مصوب شد ۱۴۰ میلیون متر مکعب حقابه زیستی برای سال آبی ۹۸-۹۹ تالاب گاوخونی تأمین بشود. در نیمه دوم ۹۸، ۴۱ میلیون متر مکعب در چند مرحله به تالاب رسید.»
به‌گفته اکبری تا زمان نگارش این گزارش هیچ خبری از حقابه تالاب گاوخونی در سال ۹۹ از سوی وزارت نیرو شنیده نمی‌شود. چشمش هم آب نمی‌خورد که گاوخونی بتواند امسال سهمی بیشتر از پارسال یا حتی اندازه پارسال بگیرد. اومی‌گوید: «وزارت نیرو اعلام کرده بارش‌ها امسال به اصفهان روی خوشی نشان نداده است.» اکبری البته می‌گوید: «محیط زیست تمام تلاشش را می‌کند تا بتواند حقابه گاوخونی را بگیرد.» او هشدار می‌دهد اگر حقابه گاوخونی پرداخت نشود گاوخونی به یک پهنه کویری تبدیل می‌شود که ریزگردهای سمی آن نفس ساکنان فلات مرکزی را به شماره می‌اندازد. او نجات گاوخونی را نجات جان ساکنان فلات مرکزی می‌داند.
بخت بختگان باز شد
«بهمن ایزدی»، فعال محیط زیست از حال خوش برخی از تالاب‌ها و دریاچه‌های فارس بعد از باران‌های اخیر در گفت‌و‌گو با «ایران» خبر می‌دهد. او خبر می‌دهد لب تشنه دریاچه کافتر بعد از ۱۴ سال خشکسالی سیراب شد و ۴۰ درصد آن آبگیری شد. آبگیرهای قدیمی لارستان و نواحی خنج نیز پس‌ از سالیان سال خشکسالی، پرآبی را به خود دیدند. از بخت خوب دریاچه بختگان، سد درودزن هم بالاخره پس از سال‌ها، پر از آب شد و دریچه آن با توافق محیط‌ زیست و وزارت نیرو پاییز امسال به روی بختگان باز می‌شود تا زخم آن کمی ترمیم یابد. تالاب کمجان را چند سال پیش فعالان محیط زیست منطقه احیا کردند حالا بهمن ایزدی از پرواز فوج فوج گله‌های فلامینگو و مرغابی‌های مهاجر به کمجان خبر می‌دهد.
شوربختی پریشان
بخت تالاب پریشان به گفته او اما همچنان پریشان است وباران‌های بهاری هم نتوانست بر زخم‌های دیرینه این دریاچه مرهم بنهد. او دلیل این پریشان اقبالی را برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها و آبریزهای منتهی به پریشان می‌داند.

زهره افشار
خبرنگار
بخش مهمی از بازار هدف محصولات صیفی کاران جنوب کشور، عراق است. بازاری که امسال به دلیل شرایط کرونایی روی آنها بسته است و همین باعث شده در بازار عرضه داخلی، قیمت‌های فروش حتی هزینه برداشت محصول را هم جبران نکند.
شهلا عموری، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و کشاورزی اهواز به «ایران» می‌گوید: کشاورزان خوزستانی همه ساله سیب زمینی، پیاز، کلم، کاهو، هندوانه، گوجه فرنگی و دیگر انواع سبزی را به عراق صادر می‌کنند ولی متأسفانه امسال گرفتار شرایط کرونایی شده ایم و مرز از طرف عراق بسته شده است. به این دلیل نه تنها کشاورزانی که بخشی از محصول‌شان را به عراق صادر می‌کردند  متحمل خسارت سنگین شده‌اند بلکه صدها کارگر در مرز بیکار شده‌اند.  به عنوان مثال در مرز چزابه حدود یکهزار و 200 کارگر بودند که به حمل و نقل و ترخیص کالا کمک می‌کردند ولی حالا با بسته شدن مرز آنها هم بیکار شده اند و معیشت خانواده شان با اخلال مواجه شده است . وی می‌افزاید: در اسفندماه که مرزهای شلمچه و چزابه بسته شد ، اولویت نخست در همه نقاط کشور کنترل کرونا بود،  اما پس از تعطیلات  نوروزی،  بسته ماندن مرز تأثیرات منفی خود را با  رشد بیکاری در منطقه نشان داد به همین دلیل ما از همان روزها تلاش خود را برای بازگشایی مرزها البته با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی آغاز کردیم. وی می‌افزاید: رایزنی‌هایی با سفارت عراق در تهران و وزارت امور خارجه خودمان انجام شده است و امیدواریم بزودی گشایشی در  این مشکل ایجاد شود.  به گفته عموری، طرف عراقی هفته گذشته اعلام کرده آمادگی دارد هفته‌ای یک روز هر یک از دو مرز خوزستان با عراق را بازگشایی کند اما عملاً چنین چیزی امکانپذیر نیست. نایب رئیس اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی ایران و عراق می‌گوید: از یک طرف ما امکانات زیرساختی مانند سردخانه و انبار کافی در مرزهایمان برای نگهداری محصولات کشاورزی نداریم از سوی دیگر نمی توانیم کامیون‌ها را برای رد شدن از مرز دستچین کنیم چون نه عادلانه است و نه شدنی چون این حق همه صادرکنندگان؛ چه صادرکنندگان محصولات کشاورزی چه دیگر صادرکنندگان است که با شرایط یکسان محصول خود را از مرزهای شلمچه و چزابه به عراق صادر کنند. از سوی دیگر موجب سنگین شدن ترافیک در پشت مرزها و بی نظمی می‌شود و خدای ناکرده می‌تواند به شیوع بیماری کرونا دامن بزند. وی اعتقاد دارد این مشکلی است که باید در سطح ملی و از سوی وزارت امور خارجه حل و فصل شود. البته وی تأکید می‌کند: خوزستان هیچ مشکلی برای شروع صادرات چه از طریق مرزهای چزابه و شلمچه و چه از طریق دریایی  ندارد و زیرساخت‌های لازم برای اجرای پروتکل‌های بهداشتی کنترل ویروس کرونا وجود دارد. در همین حال علی حسین‌زاده، معاون سیاسی استانداری خوزستان هم به «ایران» می‌گوید: بحث ورود و خروج کالا و مسافر از مرزها از جمله مرزهای چزابه و شلمچه مسأله‌ای است که باید در ستاد ملی کرونا درخصوص آن تصمیم‌گیری شود. وی به همه کشاورزانی که با بسته شدن مرزها متضرر شده‌اند اطمینان می دهد که مشکلات‌شان به ستاد ملی کرونا اعلام شده و استانداری پیگیر حل مشکل است. وی تأکید می‌کند: دولت باید بسته‌های حمایتی را برای کشاورزان صیفی کار استان‌های جنوبی که در این چند ماهه محصولات‌شان روی دست‌شان مانده، تعریف کند زیرا شکی نیست که ادامه این روند علاوه بر رشد بیکاری در منطقه می‌تواند امنیت غذایی کشور را به مخاطره بیندازد. وی خاطرنشان می‌کند: در دوران پساکرونا بخش کشاورزی نقش بزرگی در اقتصاد کشور بازی خواهد کرد لذا باید تا جایی که می‌توانیم، از این بخش حمایت کنیم.