پریسا عظیمی
خبرنگار
کرونا در حاشیه کلانشهرهای ایران، مانند بمب عمل می‌کند سریع و با دامنه تخریب گسترده؛ بافت جمعیتی به هم تنیده‌ای که بدون کرونا هم حاشیه امن و میدان بروز انواع آسیب‌هاست. برای ساکنان حاشیه بسیاری از شهرها و ازجمله مهرآباد، عباس‌آباد یا زرکش مشهد صحبت از فاصله‌گذاری اجتماعی چیزی در حد یک شوخی بی‌معنی است. جمعیتی متشکل از کارگران روزمزد که زیر پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند، زنان سرپرست خانوار، خانواده‌های زندانیان، مهاجران خارجی ثبت نشده و... همین حالا هم کرونا زندگی‌شان را فلج کرده و به‌گفته رئیس شورای شهر مشهد کرونا زندگی یک سوم جمعیت حدود یک و نیم میلیون نفری حاشیه‌نشین این کلانشهر را تحت تأثیر قرار داده. بسیاری از خانواده‌ها به‌خاطر بیکاری کرونایی به نان شب‌شان هم محتاج شده‌اند، فعالیت محدود تشکل‌های خیریه دولتی و مردم نهاد هم پاسخگوی نیازهای شان نیست. اما این فقط منظر اقتصادی تأثیر کرونا بر حاشیه‌نشین‌هاست. از منظر سلامتی، حاشیه شهرها به‌دلیل تراکم جمعیتی بالا، برای کرونا میدانی است که بدون مانع می‌تواند بتازد!
«محمدرضا هاشمی»، فرماندار شهرستان مشهد در گفت‌وگو با «ایران» وضعیت شهرستان مشهد و حاشیه آن را برای کنترل کرونا مطلوب نمی‌داند و می‌گوید: تراکم جمعیت در این مناطق که کم برخوردار هم هستند، بالاست. متأسفانه پس از تبدیل طرح فاصله‌گذاری اجتماعی‌ به فاصله‌گذاری هوشمند، استفاده از ماسک توسط مردم در مناطق پرتردد و رعایت فاصله فیزیکی در مناطق حاشیه بویژه در روستاهای پرجمعیت چسبیده به کلانشهر مشهد کمتر مورد توجه قرار گرفته است که همین موضوع ممکن است طی هفته‌های آینده منجر به افزایش شمار قربانیان ناشی از کرونا در این مناطق شود.
فرماندار شهرستان مشهد با اشاره به دستفروشانی هم که در این مناطق از کلانشهر مشهد در این روزهای کرونایی فعالیت می‌کنند می‌افزاید: تعدادی از دستفروشان در این بخش از شهر مشهد هنوز مجوزی برای کارشان ندارند و غیرقانونی فعالیت می‌کنند، در این زمینه گروه‌های بازرسی را در این مناطق مستقر کردیم که با آنها برخورد می‌کنند و مانع کسب و کارشان می‌شوند.
هاشمی البته این نکته را هم متذکر می‌شود به‌دلیل اینکه این افراد منبع درآمد دیگری ندارند، اخیراً بیش از ۲۳۰ هزار بسته بهداشتی و ۲۰۵هزار پک معیشتی به ترتیب اولویت مناطق کم‌ برخوردار در مناطق حاشیه‌نشین به‌طور رایگان توزیع شده است. در حال حاضر هم حدود ۸۶ درصد حاشیه‌نشینان شهر مشهد غربالگری سلامت شده‌اند.
او البته وضعیت بهداشتی حاشیه‌های مشهد را نامطلوب نمی‌داند و در برخی موارد بسیار مثبت ارزیابی می‌کند: «شاید باورتان نشود که در برخی از مناطق حاشیه‌نشین، رعایت کردن نکات بهداشتی خیلی بهتر از مناطق برخوردار صورت می‌گیرد، متأسفانه برخی از بومی‌های شهر مشهد هم نکات بهداشتی و فاصله‌گذاری‌های اجتماعی را رعایت نمی‌کنند، ترددها درخیابان‌های مشهد زیاد شده از مردم می‌خواهیم که همچنان در خانه‌‌هایشان بمانند و غیر از موارد ضروری از منزل خارج نشوند.»
دو چالش مهم در حاشیه‌های اهواز
جمعیت 400 هزار نفری حاشیه‌نشین اهواز هم آمادگی زیادی برای حفظ خود در برابر کرونا ندارند. دکتر «مهرداد شریفی»، رئیس مرکز بهداشت اهواز در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: یکی از مشکلات حاشیه شهرها این است که ساختارهای توسعه‌ای در تمام زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی بهداشتی چندان مهیا نیست به‌دلیل اینکه مردمانی با فرهنگ‌های مختلف در حاشیه شهرها ساکن هستند، تراکم جمعیت در حاشیه شهرها بسیار بالاست متأسفانه ساکنان این مناطق از سلامت و فضای فیزیکی چندان مناسبی برخوردار نیستند.
وی روی آوردن اغلب ساکنان حاشیه‌نشین کلانشهر اهواز به شغل‌های کاذب و همچنین افزایش کودکان کار در این مناطق را باتوجه به شیوع کرونا دو چالش بزرگ در حوزه سلامت توصیف کرد و گفت: این افراد که در حاشیه شهرها به چنین کارهایی فعالیت دارند، اغلب وسایل حفاظت فردی مانند ماسک، دستکش و ژل‌های ضد عفونی‌کننده ندارند، مواد شوینده برای شست و شو ندارند سیستم ایمنی بدنی آنها بسیار پایین است، با این تفاسیر بهداشت فردی را هم رعایت نمی‌کنند. این افراد بیشتر در معرض کرونا و همچنین در معرض بیماری‌های دیگری هستند.
رئیس مرکز بهداشت اهواز یادآور شد: با توجه به شیوع کرونا و با وجود توصیه‌های بهداشتی که به وفور در این زمینه از سوی مسئولان گوشزد می‌شود، متأسفانه هنوز در این مناطق از کلانشهر اهواز شاهد برگزاری مراسم‌ عروسی یا عزاداری با حجم بالایی از جمعیت هستیم و باز هم متأسفانه اغلب به ما همچنان خبر می‌رسد که این‌گونه مراسم‌ در اکثر روستاهای اهواز هم برگزار می‌شود. این درحالی است که پیگیری‌هایی از سوی دادگاه قضایی، نیروی انتظامی وعلوم پزشکی و دیگر ارگان‌های مربوطه در این موارد صورت می‌گیرد و برخوردهایی هم می‌شود. در برخورد با این گونه موارد از بانیان این مراسم‌ معمولاً بعداز بازداشت تعهد گرفته می‌شود که تا پایان مهار کرونا دیگر این گونه مراسم‌ را برگزار نکنند. البته در این رابطه حتماً باید یک عزم ملی برای سالم‌‌سازی و فرهنگ‌سازی در حاشیه شهرها انجام شود.
وی درباره غربالگری سلامت ساکنان حاشیه‌نشین نیز گفت: غربالگری در این مناطق باید محله محور باشد که الان در حاشیه شهر اهواز که ۴۰۰ هزار نفر جمعیت دارد مشغول به غربالگری محله به محله هستیم. سالمندان و مادران باردار و کودکان زیر6 سال و همچنین افرادی که بیماری مزمن داشته‌اند در این مناطق غربالگری شدند، در حال حاضر 97 درصد حاشیه‌نشینان شهر اهواز غربالگری سلامت شده‌اند.
رئیس مرکز بهداشت اهواز در مورد فاصله‌گذاری اجتماعی هم عقیده دارد که فاصله‌گذاری اجتماعی آدابی دارد اما متأسفانه این آداب رعایت نمی‌شود زیرا در حوزه سلامت برای رعایت کردن این فاصله گذاری‌ها باید تمام ابزارها و استانداردها موجود باشد اما اکثر مردم همین مسأله را هم رعایت نمی‌کنند. وقتی دفاتر پیشخوان باز است مردم نباید برای انجام کاربه تعداد نفرات زیاد در این دفاتر حضور یابند بلکه باید خودشان هم فاصله گذاری‌های اجتماعی را رعایت کنند.

سعید زارع صفا
بیماری واگیر تاجدار کووید19 همچنان می‌تازد و دنیا را با تکانه‌ای اساسی روبه‌رو کرده است. ایران به‌عنوان دومین کشور درگیر اما توانسته با تدابیر دولت از جمله تعطیلی دانشگاه‌ها، مدارس و تجمعات مذهبی و ورزشی و سپس در پیش گرفتن مرحله «فاصله‌گذاری اجتماعی» به اذعان کارشناسان و متخصصان، گام بسیار مؤثری در مقابله با اپیدمی بردارد.
پس‌از آن نیز راهبرد «فاصله‌گذاری هوشمند» برای حفظ توأمان سلامت و معیشت مردم در دستور کار قرار گرفت که بر اساس حکمت حفظ امنیت جامعه اتخاذ شد. عملکرد قابل قبول دولت در پیشبرد طرح‌های مقابله با کرونا تاکنون به همدلی مسئولان نظام، همراهی نهادها و مشارکت فعالانه اقشار مختلف مردم با ستاد کرونا به فرماندهی ریاست جمهوری باز می‌گردد که زمینه‌های همبستگی اجتماعی و اتحاد عمومی را در مقابله با این ویروس تقویت کرده است.
استان کرمانشاه نیز از ابتدای مقابله با کرونا با بهره‌گیری از تجربیات بحران‌های گذشته در این استان، تاکنون به گواه آمار و ارقام و تأیید متخصصان و مسئولان وزارت بهداشت توانسته عملکردی برجسته از خود به‌جای بگذارد. مسیر مقابله با کرونا در استان کرمانشاه، که وحدت گفتمانی، همدلی حکمرانی و همراهی اجتماعی را ایجاد کرده بسیار مؤثر بوده و به ظرفیتی برای پیشبرد راهبردها و طرح‌های مقابله با کرونا بدل شده است. گواه این عملکرد نشان‌های زیر است:
1- کرمانشاه پیشگام در غربالگری: استان کرمانشاه توانست در همان هفته‌های ابتدایی شیوع کرونا طرح غربالگری بیماران مبتلا به کرونا را تا بیش از 90 درصد پیش ببرد و حائز رتبه سوم کشور در اجرای این طرح شود.
2- در حالی که استان‌های همجوار شیوع شتاب‌دار را شاهد بودند اما کرمانشاه با وجود موقعیت مرزی و جغرافیایی خود، با اجرای بموقع طرح‌های پیشگیرانه از جمله غربالگری و حساس‌سازی اجتماعی که با اطلاع‌رسانی هوشمندانه و اعلام وضعیت قرمز در استان انجام شد توانست مانع از بالا گرفتن میزان شیوع در استان شود.
3- رتبه اول در بسیج مقابله با کرونا: با همدلی و همراهی گفتمانی مسئولان و اقشار مختلف، کرمانشاه در طرح بهداشت محیطی با مشارکت فعالانه و ایثارگرانه بسیجیان در رنکینگ کشور رتبه نخست را به‌دست آورد.
4- همبستگی اجتماعی از رویدادهای مبارکی بود که در مقابله با کرونا در استان جلوه‌گر شد. از حضور ایثارگرانه کادر بهداشت و درمان گرفته تا پیشقدمی گروه‌های مختلف در تولید و توزیع مهرورزانه اقلام بهداشتی در میان اقشار نیازمند و آسیب پذیر.
5- پیشگامی در شفافیت آمار: کرمانشاه با وجود قرار داشتن در بین استان‌های با نرخ شیوع کمتر بیماری کرونا در سطح کشور، به‌دلیل وجود ظرفیت‌ها و توانایی‌های درمانی خود، از سوی وزارت بهداشت، درمان و علوم پزشکی به‌عنوان یکی از استان‌های مجری محاسبه نمونه‌گیری‌های انجام شده از بیماران سرپایی (PCR) در آمار مبتلایان شد. این اقدام اگرچه موجب افزایش آمار مبتلایان در استان شده اما روند غربالگری افراد مبتلا و جداسازی آنها از جامعه را تسریع داده و موجب شفافیت بیشتر در آمار مبتلایان شده است.