گفتوگو با آرش امینی رهبر ارکستر سمفونیک صدا وسیما درباره حضور در جشنواره موسیقی فجر
ارتقای ارکسترها در گرو برنامه ریزی جدی
نداسیجانی
خبرنگار
ارکستر سمفونیک صدا و سیما به رهبری آرش امینی 24بهمن ماه، سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر را بهطور رسمی در تالار وحدت افتتاح میکند. این اجرا در دو بخش است که در بخش نخست قطعاتی چون «نیایش یزدان» از حشمت سنجری و نیز قطعهای از لوریس چکناواریان اجرا میشود و در بخش دوم که به مناسبت ۲۵۰سالگی بتهوون و نامگذاری سال 2020 به یاد وی ؛ سمفونی هشتم و کنسرتو ویلن این آهنگساز توسط ارکستر نواخته خواهد شد. در این برنامه گراف مورژا ویلونیست شناخته شده کشور روسیه ارکستر صدا و سیما را همراهی خواهد کرد. آرش امینی رهبر این ارکستر اولین تجربه خود را با این ارکستر روی صحنه میبرد. این آهنگساز و رهبر ارکستر در کارنامه کاری خود تجربه حضور در ارکسترها و مجموعههای مختلف حوزه موسیقی را داشته است.گفتوگو با این هنرمند را در ادامه میخوانید.
ارزیابیتان از فعالیت ارکستر سمفونیک صدا و سیما چیست؟ بویژه که فعالیت این ارکستر طی سال به اجراهای خاصی محدود میشود و ما شاهد فعالیت چندانی از سوی آن نیستیم.
بگذارید ابتدا قدری کلیتر پاسخ سؤالتان را بدهم و بعد به سراغ خود ارکستر صدا و سیما بروم. شاید بهعنوان یک مخاطب چنین سؤالی برای شما طرح شود که چرا این ارکستر تا به امروز کنسرتی به شکلی که مرسوم است برگزار نکرده و شاید در نهایت دو-سه سالی یک مرتبه در خلال برپایی جشنوارههایی از این دست شاهد اجرایی از آن بوده باشیم. مسألهای که نباید از آن غافل شد اهمیت نقش ادارهکنندگان ارکسترها در چگونگی پیشبرد اهدافشان است. این ارکستر در رأس هرم خود از دو بخش مهم تشکیل شده، نخستین و مهمترین بخش همان حوزه مدیریتی است که بخش اداری را دربرمیگیرد. مدیریت اداری ارکستر زیر نظر مرکز موسیقی صدا و سیما اداره میشود که در حال حاضر آقای نراقیان، از مدیران جوان و با انگیزه سازمان این مسئولیت را بر عهده دارد. اما بخش دوم این مدیریت را مدیر هنری یا همان رهبر ارکستر به عهده دارد، فردی که برنامههای ارکستر را برای یک فصل هنری آماده و تدوین میکند. برنامههایی که باید هدفمند باشد، به این دلیل که اگر یک فصل هنری را 9 ماه در نظر بگیریم این رهبر ارکستر است که باید خوراک هنری اعضای گروه و مخاطبان را تهیه کند و برنامهریزی برای نخستین تا آخرین قدم بر اساس هدایت آنان شکل میگیرد؛ این اتفاقی ست که حتی در دیگر ارکسترهای اصلی کشورمان نظیر ارکستر سمفونیک هم رعایت نمیشود و ما شاهد برنامهریزی دقیقی نیستیم و بهعنوان یک موزیسین یا حتی مخاطب، ارتباط چندانی میان فعالیتها و برنامههای آنان پیدا نمیکنید.
پس این بیهدفی را مشکلی میدانید که همه ارکسترهای کشورمان را مبتلا کرده؟
بله و این در حالی ست که اگر نگاهی به عملکرد دیگر ارکسترهای جهان داشته باشید خواهید دید که آنجا کمترین ردی از این اوضاع بیبرنامه و بیهدف نیست! در سایر کشورها شرایط به این منوال است که رهبر فلان ارکستر از همان ابتدا میگوید که در این فصل هنری کارمان را بهعنوان مثال با موسیقی دوره «باروک» شروع میکنیم، مخاطبان را کنسرت به کنسرت پیش میبریم تا در آخر فصل به موسیقی قرن بیستم برسیم. این تنها یک سبک از برنامهریزیهایی است که در ارکسترهای خارجی شاهد آنها هستیم؛ این را گفتم که بدانید مدیر هنری یا همان رهبر ارکستر در کنار مدیریت اداری است که فعالیت گروه را پیش میبرد.
از چه سالی همکاری خود را با ارکستر آغاز کردید؟
همراهی من با این ارکستر از یک تیرماه سالجاری آغاز شده و با وجود نقدهایی که به کلیت ارکسترهای فعال در کشورمان دارم اغراق نیست اگر این ارکستر را بسیار منظم بدانم. نکته جالب توجه اینکه همه اعضا به طور مرتب در تمرینات حضور دارند که این مسأله نشأت گرفته از نظم اداری حاکم بر آن است. البته ما با کمبودهایی از نظر فقدان برخی نوازندهها روبهرو بودیم که فهرست آنها را در اختیار مدیر مرکز موسیقی صدا و سیما گذاشتهایم و کمبودهایی که از نظر نوازنده و سازهای مختلف با آنها روبهرو بودیم با اهتمام مدیر داخلی ارکستر برطرف شدند اما اینکه میگویم ارکستر صدا و سیما برنامهریزی دقیقی دارد از جهت تعریف و اغراق نیست چراکه برنامههای ارکستر برای ماههای اسفند سالجاری و حتی سال آینده تدوین شده است. بگذارید به نمونهای در زمینه مدیریت هنری و اداری صحیح اشاره کنم، از بهترین ارکسترها در این رابطه میتوان به ارکستر سمفونیک آنتالیا در ترکیه اشاره کرد که اتفاقاً در همسایگیمان قرار دارد. این شهر جمعیتی نزدیک به یک میلیون و 200 هزار نفر دارد که همین تعداد اندک برخوردار از ارکستری هستند که در فصل هنری 2018 -2019 نزدیک به 38 کنسرت برگزار کرده و برای 2019-2020 هم 30 کنسرت در نظر دارند، آنقدر برنامهریزیهای این ارکستر دقیق است که براحتی با مراجعه به سایت متوجه میشوید که حتی برنامه این ارکستر برای خرداد ماه سال آینده چیست اما در کشور خودمان شما کدام ارکستر را سراغ دارید که برای هر دوازده روز یک مرتبه برنامه کنسرت داشته باشند؟ هیچ یک از ارکسترهای ما اینچنین نیستند حتی ارکستر سمفونیک تهران هم در نهایت هر یکی- دو ماه یک اجرا خواهد داشت و البته همراه با یکسری برنامههای تکراری! همین حالا ارکستر صدا و سیما مشغول ساخت سایت است و از این به بعد یک سایت رسمی خواهیم داشت که اغلب کارهای سخت افزاری آن انجام شده است. این در حالی است که هیچ کدام از دیگر ارکسترهای کشورمان حتی سایت هم ندارند!
آیا ارکستر صدا و سیما شرایط اجرا در خارج از کشور را دارد؟
بله پیگیری بخش روابط بینالملل ارکستر از طریق روابط بینالملل خود سازمان صدا و سیما است. در تلاش هستیم تا بتدریج ارکستر را به سوی جشنوارههای بینالمللی سوق بدهیم، البته صحبتهایی در این زمینه شده اما تا پیش از اردیبهشت سال 99 صحبتی در این زمینه نخواهیم کرد تا کارهایمان قدری به نتیجه برسد و امیدوارم که مخاطبان هم با حضور در کنسرت ارکستر صدا و سیما ما را همراهی کنند، دست به برنامهریزیهایی برای سال پیش رو زده ایم؛ هر چند که صحبت درباره موفقیت آنها به شکل آنی و در کوتاه مدت ممکن نیست. در حال حاضر با دو چشمانداز روبهرو هستیم، برنامههای کوتاه مدت و برنامههای بلند مدت. برنامههای کوتاه مدت ارکستر شامل تکمیل کادر ارکستر بود که تا اندازه قابل توجهی دست به برطرف کردن نقاط ضعف و کمبودهایمان زدهایم.از سوی دیگر تمرینات گروه هم با دقت و وسواس بیشتری انجام میشود.
با توجه به تجربه رهبری در ارکستر سمفونیک تهران دیدگاه شما نسبت به این ارکستر چیست؟ بویژه که این اواخر حواشی هم گریبانگیر این ارکستر شد.
پاسخ این سؤال را باید در ضعف مدیریتی جستوجو کرد، در همین مجموعه تالار وحدت دوستانی مشغول فعالیت هستند که اگر از حضور و تجربه آنان در رأس فعالیتهایی از قبیل مدیریتهای اداری بهره گرفته شود آن وقت است که در ارکستر سمفونیک تهران تنها به یک مدیر هنری مجرب نیاز داریم. طی همین سه-چهار سال گذشته چند رهبر ارکستر خوب که ترجیح میدهم اشارهای بهنام آنان نداشته باشم قدم به ارکستر گذاشتند اما عمر حضور آنان در نهایت به یک سال رسید. افراد مذکور هنرمندان بزرگی بوده و هستند منتهی مدیران خوبی نبودند اما در بحث مناسبات اداری از اطلاعات لازم برخوردار نبودند. اینکه هم مدیریت هنری و هم مدیریت اداری به یک نفر سپرده شود که کار صحیحی نیست! هر کسی باید در تخصص کاری خودش مشغول کار شود. این مسئولیتها که به رهبر ارکستری سپرده میشود که تازه از خارج آمده نتیجه مطلوبی بهدنبال ندارد؛ حتی برعکس هم مسأله ساز است. به نظر شما آیا درست است یک رهبر ایرانی را وسط بروکسل بهعنوان مدیر هنری انتخاب کنند! خب رهبر ارکستر نیازمند اطلاع از قوانین و حتی فرهنگ کشوری است که در آن مشغول فعالیت میشود.
برگزاری جشنواره موسیقی چه تأثیری در تعامل میان سازمان صدا و سیما و و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد؟
قطعاً بیتأثیر نخواهد بود و همین اتفاقی که در خلال برپایی این جشنواره شاهد وقوع آن هستیم به نوعی تعامل و ارتباط بین این دو ارگان بزرگ است.
پای صحبتهای موزیسینهای حاضر در دو روز اول جشنواره موسیقی فجر
طنین فجر نواخته میشود
صمد برقی
سرپرست گروه موسیقی خنیاگران خیام
استان: خراسان رضوی
نوع موسیقی: نواحی
زمان: جمعه 25 بهمن ساعت 21:30 سالن سوره
همانطورکه میدانید هزینه برگزاری کنسرت درتهران بسیارسرسام آوراست بویژه برای گروههای موسیقی نواحی و گروههایی که از شهرهای دور به تهران میآیند بنابراین جشنواره موسیقی فجر فرصت غنیمتی برای این گروهها است. من نوازنده ویلون و کمانچه هستم و سرپرستی گروه «خنیاگران خیام» را برعهده دارم گروهی که دومین حضور خود را تجربه میکند اما خود من پیش از این همراه با گروههای دیگر در جشنواره شرکت داشته ام. این گروه ازخراسان رضوی و شهرمشهد است و آنسامبل آن موسیقی سنتی است و قراراست قطعاتی ازموسیقی فولکلور و در کنار آن قطعاتی از موسیقی دستگاهی اجرا کنیم. در بخش موسیقی دستگاهی سه اثر از زنده یاد پرویز مشکاتیان اجرا خواهد شد و همچنین 4 قطعه از آثار خودم در بخش موسیقی فولکلور هم موسیقی محلی خراسان شنیده میشود. موسیقی در مشهد شرایط خوبی ندارد و بهتراست بگویم موسیقی در مشهد جریان ندارد و رسماً تعطیل است اغلب موزیسینها در شهر مشهد به آموزش موسیقی اشتغال دارند چرا که فضایی برای اجرا نیست بنابراین گروهها نمیتوانند به لحاظ مالی دوام داشته باشند. گروههای موسیقی در مشهد با هزینه شخصی و بدون حمایت هیچ ارگانی دولتی فعالیت دارند. بهعنوان مثال خود من سال 89 سرپرست یک ارکستر بودم با 50 نوازنده که اجراهای خوبی هم برگزار کردیم اما با گذشت 10 سال از تأسیس آن تمرینهای ما در ماه یک بار انجام میشود و آنچه وجود دارد صرفاً اشتیاق خود اعضای گروه است. در مشهد اجرای موسیقی هیچ درامدی ندارد و اصلاً انگیزهای برای تولید کار نیست. تبلیغات شهری که تعطیل است و اگر هم باشد ترس از کنسل شدن کنسرت خواهد بود.
ناصر نظر
سرپرست ارکستر پارس
استان: تهران
نوع موسیقی: کودک و نوجوان
تاریخ اجرا: جمعه 25 بهمن ساعت 18:30 تالار وحدت
گروه موسیقی پارس در ژانر موسیقی کودک و نوجوان است و سال 64 تأسیس شده و تا به امروز نزدیک به 30 کنسرت برگزار کرده است و با وجود سالها سابقه فعالیت و کیفیت کاری خوب، سال گذشته از جشنواره موسیقی فجر حذف شد و به ما گفتند این گروه درجشنواره پذیرفته نشده است و این نشان از نگاههای سلیقه ای به جشنواره است. در ژانر گروه موسیقی کودک و نوجوان دو گروه باسابقه وجود دارد یکی ارکستر پارس و دیگر گروه موسیقی ودا به سرپرستی خانم سودابه سالم. البته شاید گروههای دیگری هم باشد که بهدلیل شرایط سخت موسیقی فعالیت کمتری داشته باشند. من براین عقیدهام موسیقی کودک یک ژانر است و باید در صحنههای موسیقی و در جشنوارهها دیده شود این کودکان و نوجوانان آیندگان موسیقی کشور اند و نیاز به حمایت و توجه مسئولان دارند. لازم به ذکر است ارکستر پارس پیش از این در سال 68 و در جشنواره چهارم هم حضور داشته است. اما در کنسرت پیش رو قرار است گروه موسیقی بادی به سرپرستی و رهبری حسین شریفی که از نوازندگان و مدرسان این سازها است در جشنواره شرکت داشته باشند و برای اولین بار است که یک ارکستر بادی ثابت در این ایران تأسیس شده است و رنج سنی اعضای گروه از 14 تا 30 سال است.
علیرضا اشرف پور
سرپرست گروه موسیقی «اَش»
استان: تهران
نوع موسیقی: تلفیقی
زمان اجرا: جمعه 25 بهمن ساعت 21:30 برج آزادی
جشنواره موسیقی فجر، جشنواره بزرگ و شناخته شدهای است و قطعاً شرکت درآن در دیده شدن گروههای موسیقی جوان اتفاق خوبی خواهد بود. گروه موسیقی «اَش» هم اولین حضور خود را در جشنواره تجربه میکند. این گروه سال 98 تشکیل شده اما خود من از سال 91 با گروههای مختلف هنری همکاری داشتهام. آهنگسازی، تنظیم و خوانندگی این گروه نیز برعهده من است. ژانر گروه «اش»، موسیقی تلفیقی است و سازبندیها کاملاً غربی بوده که شامل درامز، کیبورد، پیانو، گیتارالکترونیک و... است و در کنسرت پیش رو نیز قراراست مجموعهای از قطعات آلبوم «گل کو» که سال 94 منتشرکردهام وهمچنین قطعاتی ازآلبوم «دستان» که بهارسال آینده منتشرمی شود را اجرا کنیم. درواقع مؤلفههایی از موسیقی سنتی ایران درکنارموسیقی فولکلور(بخشی از موسیقی کردستان و خراسان شمالی) است که بههمراه بخشی از مؤلفههای موسیقی جز و راک با اشعار شعرای بزرگ کلاسیک و معاصر ایران چون اخوان ثالث، شاملو، حافظ، سعدی و مولانا اجرا میشود.
سهند بهادری
سرپرست گروه موسیقی بندهش
نوع موسیقی: تلفیقی
استان: تهران
تاریخ اجرا: چهارشنبه 24 بهمن- سالن برج آزادی
بُندهِش به معنای آفرینش بنیادی است و نام یکی از کتابهای دینی قدیمی در ترکیه است. این گروه برای نخستین بار در جشنواره موسیقی فجر شرکت میکند. گروه «بندهِش» فروردین سال 96 با همراهی یکی از دوستانم سعید شمس تأسیس شد و طی این دوسال تغییرات کوچکی دراعضای آن به وجود آوردیم. موسیقی ما بیکلام است و شروع کارمان موسیقی جز بود و بعدها با تأثیر از موسیقیهای بلوز، راک و موسیقی شرقی شروع بهکار کردیم. قرار است در جشنواره سه ترک از موزیسینهای بزرگ با تنظیم جدید ارائه کنیم. ما یک گروه مستقل هستیم و در این سه سال اجراهای مختلفی برگزار کردهایم اما به این نظرم جشنواره تریبون خوبی برای معرفی گروههای تازه تأسیس و جوان است. گروههایی که نمیتوانند از سالنهای استاندارد و با حداقل هزینه بهرمند شود.
مهدی سواری
سرپرست گروه موسیقی «میسان»
استان: خوزستان
نوع موسیقی: نواحی
زمان اجرا: جمعه 25 بهمن ساعت 18:30 سالن سوره
تمرکز گروه موسیقی «میسان» موسیقی فولکلورخوزستان است و بیشتر در این زمینه کار میکنیم. شرکت در جشنواره موسیقی فجر تجربه دوم ما است. سال گذشته تم گروه بیشتر موسیقی سنتی بود اما امسال کلاسیک است و ملودیها شادتراست. به عقیده من جشنواره موسیقی فجر بزرگترین جشنواره موسیقی کشوراست و فرصتی است تا گروههای مختلف موسیقی دریک برهه زمانی تعریف شده دورهم جمع گردند و با آثار یکدیگر آشنا شوند اما متأسفانه شرایط خوبی برای گروههای شرکتکننده از شهرهای دور وجود ندارد تا کارهای گروههای مختلف را از نزدیک ببینیم. بهعنوان مثال گروه ما یک روز قبل از جشنواره برای اجرای 25 بهمن از اهوازحرکت میکند و 26 بهمن تاریخ برگشت ما است چرا که شرایط اسکان گروههای شهرستانی دشوار است با این حساب هیچ فرصتی برای دیدن اجراها نداریم.
سبحان مهدیپور
سرپرست گروه موسیقی اقبال آذر
نوع موسیقی: دستگاهی
استان: آذربایجان شرقی
تاریخ اجرا: 25 بهمن ساعت 21:30 – سالن خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران
گروه موسیقی اقبال آذر را سال ١٣٨٨ تأسیس کردم و به نام خواننده صاحب سبک اقبال آذر (اقبال السلطان) است و در این راستا ضمن اجرای کنسرتهای مختلف در تهران و شهرستانها، ٢آلبوم یادواره اقبال آذر (١) و (٢) نیز منتشر کرده ایم، کنسرت پیش رو هم در بخش آواز افشاری است. گروه موسیقی «اقبال آذر» برای اولین بار در جشنواره موسیقی فجر شرکت دارد، جشنوارهای ملی و بزرگترین اتفاق هنری سال که دوستان هنرمند بسیاری در آن شرکت دارند و درواقع این جشنواره ویترینی برای ارائه آثار و دیده شدن این هنرمندان است و من بر خلاف نظر دوستان بر این نظرم جشنواره برای ما موزیسینها است و نباید مسائل سیاسی موجب شود از حضور در آن انصراف بدهیم و فارغ از هر گونه از اتفاقات سیاسی جامعه و مسائل شخصی باید در رویدادهای هنری شرکت کرد، خصوصاً که در این روزگار موسیقی شرایط هنری خوبی ندارد. بنابراین باید هنر خود را ارائه کنیم و در کنار مردم جامعه باشیم.