گفتوگو با دومجسمهساز مشهدی که آثارشان همزمان با روز بزرگداشت فردوسی رونمایی شد
تندیسهای جدید برای داستانهای شاهنامه
جشنواره خانه بهار١٣٩٨ با توجه به رویکرد حوزه معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد برای تولید آثار دائمی و ماندگار، متفاوتتر از سالهای پیش برپا شد و در این رویداد سعی شد از ظرفیت خانه بهار برای اضافه شدن عناصرهنری شاخص و فاخر به سطح شهر استفاده شود.
در این بین، یکی از موضوعات درنظر گرفته شده برای ساخت آثار در بخشهای مختلف، موضوع شاهنامه و فردوسی بود؛ موضوعی که در المانهای موقت، دیوارنگاریها و تئاترها در نوروز مشهود بود و با صلاحدید کادر اجرایی جشنواره، سوژه تولید آثار دائمی نیز قرار گرفت، از همینرو امسال همزمان با روز بزرگداشت فردوسی از دو مجسمه «رستم و رخش»، ساخته فردین اسفندیاری و «رستم و اژدها» ساخته مسعود صدرایینیا، رونمایی شد؛ مجسمههایی که آثار برگزیده بخش یادمانهای موقت بودند اما با متریال دائمی ساخته شدند تا بهصورت همیشگی زینتبخش شهر توس و زادگاه فردوسی باشند.
کارکرد مجسمهها در ترغیب مردم به مطالعه
بهگفته صدرا یوسفی، دبیر جشنواره خانه بهار، در سالهای قبل، آثاری در ابعاد کوچک و برای نمایش در نگارخانهها یا نقاشیهای مینیاتوریای با الهام از داستانهای شاهنامه، ساخته یا کشیده شده است اما در ابعاد شهری به این موضوع پرداخته نشده است.
دبیر جشنواره خانه بهار با بیان این صحبت درباره دو اثر ساخته شده با موضوع «رستم و رخش» و همچنین «رستم و اژدها» با الهام از شاهنامه در ابعاد شهری توضیح میدهد: تمام مراحل ساخت دو اثری که امروز قرار است رونمایی شوند، زیرنظر استادان برجسته ادبیات چون دکتر یاحقی، دکتر قیامتی و همچنین استادان شاخص مجسمهسازی انجام شده است.
یوسفی ساخت مجسمه با الهامگیری از داستانهای شاهنامه را باعث ملموستر شدن موضوعات این کتاب برای مردم میداند: «روبهرو شدن با آثاری از شاهنامه در میدانهای شهر، مردم را به مطالعه بیشتر و خواندن داستانهای شاهنامه ترغیب میکند.»
او همچنین از ساخت مجسمههای دیگری با موضوع شاهنامه و فردوسی خبر میدهد و میگوید: در سومین دوسالانه مجسمهسازی مشهد، ما یکی از بخشهای اصلی را به ساخت مجسمههایی برای جلوخان آرامگاه فردوسی اختصاص دادیم.
یوسفی با بیان آنکه این روزها در مرحله انتخاب از میان طرحهای ارسالی برای سومین دوسالانه مجسمهسازی مشهد هستند، ابراز امیدواری میکند آثاری انتخاب شود و به مرحله ساخت برسد که فاخر و مناسب برای جلوخان آرامگاه فردوسی باشد.
سازهای برای نبرد رستم و اژدها
مسعود صدرایینیا، طراح و سازنده مجسمه «رستم و اژدها»ست. او ایده ساخت این اثر را پنج سال پیش به شهرداری پیشنهاد داده بود اما با توجه به تغییرات مدیریتی آن زمان، اجرای این کار منتفی شد. با انتشار فراخوان امسالِ جشنواره خانه بهار و درنظر گرفتن موضوع شاهنامه برای ساخت المانهای دائم، او بار دیگر پیشنهاد اجرای طرح خود را مطرح کرد؛ طرحی که در نهایت برگزیده شد و حال قرار است در میدان هفتخان بلوار شاهنامه نصب شود.
صدرایینیا که تصویرگر است و درباره انتخاب موضوع نبرد رستم و اژدها از خان سوم برای کار خود توضیح میدهد: صحنه نبرد رستم و اژدها یکی از صحنههای جذاب شاهنامه است که در طول سالها، هنرمندان برای ساختن و به تصویر کشیدن آثار مختلف، آن را انتخاب کردهاند اما من سعی کردم با یک برداشت آزاد به شیوه جدید و نوین، این اثر را بسازم.
بهگفته صدرایینیا، در این اثر بالغبر ۴هزار ورقه آهن کنار هم قرار گرفته است تا مجسمه را شکل دهد، از همینرو و با توجه به فیگوراتیو بودن اثر، ساخت آن روند پیچیده و متفاوتی را طی کرده است: «این کار روی قاعده یک پنج ضلعی ساخته شده و ارتفاعش پنج متر و عرض آن نیز در جهتهای مختلف، متفاوت است.»
این هنرمند ساخت این اثر را مدیون مهدی توسلی، یکی از پیشگامان ساخت المان در مشهد، میداند. بهگفته صدرایینیا، توسلی در مراحل مختلف اجرا به او مشاوره میداده و ساخت این طرح با آهن را نیز برعهده گرفته است. او با بیان آنکه نوع ارائه پیچیده در طرح، فرم و محتوا این کار را به اثری شاخص تبدیل میکند، درباره جانمایی اثر در میدان هفتخان نیز بیان میکند: «به نظرم انتخاب این مکان، تصمیم درستی بود و آنطور که ما شاهد بودیم، باعث خوشحالی مردم این محله شد. قطعاً توجهی که به این مناطق میشود، باعث رشد و پیشرفت آنجا خواهد شد.»
صدرایینیا با ابراز امیدواری از اقبال مردم به اثر میگوید: در ارائه کارهای هنری، همه اقشار را نمیتوان راضی کرد، بههرحال منتقدانی نیز خواهند بود. اما باید این موضوع را نیز در نظر داشت که تنها ۵٠ روز برای این پروژه فرصت داشتیم. برای ساخت آثار در بخشهای مختلف، موضوع شاهنامه و فردوسی در نظر گرفته شده بود؛ موضوعی که در المانهای موقت، دیوارنگاریها و تئاترها در نوروز مشهود بود و با صلاحدید کادر اجرایی جشنواره، سوژه تولید آثار دائمی نیز قرار گرفت، از همینرو همزمان با روز بزرگداشت فردوسی قرار بود از دو مجسمه «رستم و رخش»، ساخته فردین اسفندیاری و «رستم و اژدها»، ساخته مسعود صدرایینیا، رونمایی شود؛ مجسمههایی که آثار برگزیده بخش یادمانهای موقت بودند اما با متریال دائمی ساخته شدند تا بهصورت همیشگی زینتبخش شهر توس و زادگاه فردوسی باشند.
جایگزینی برای بلوار شاهنامه
فردین اسفندیاری، سازنده مجسمه رخش و رستم، است. او که پسر افشین اسفندیاری، مجسمهساز اثر میدان جانباز است، پا جای پدر گذاشته و همانطور که اثر پدرش جایگزین مجسمه میدان جانباز شد، قرار است طرح او نیز جایگزین مجسمه فردوسی در ابتدای بلوار شاهنامه شود. او در طرح خود دو کاراکتر رستم و رخش را نشان میدهد. به گفته اسفندیاری، تمام جزئیات این اثر، کامل و جزءبهجزء مطابق چیزی است که در شاهنامه آمده است: «من طرح کلی را با مشخص کردن فرم، ایستایی و فیگور ارائه کردم و بعد درباره جزئیاتی نظیر فرم رخش، چابکی و عضلانی بودن رخش و دیگر ویژگیهای شاهنامه با استادانی چون دکتر یاحقی و دکتر راشد محصل مشورت کردم تا عینبهعین خصوصیات بیان شده در شاهنامه، در اثر اجرا شود.»
او درباره جزئیات فنی اثر رستم و رخش توضیح میدهد: این طرح دوبرابر ابعاد طبیعی و در ابعاد ۵/۵متر ساخته شده است و جنس آن فایبرگلاس است که از نظر استحکام، آن را در برابر باد و باران و خورشید بسیار مقاوم میکند.
اسفندیاری با اشاره به اینکه در این اثر رستم روی رخش سوار است، ادامه میدهد: یکی از مراحل سخت مجسمهسازی، کار کردن یک کاراکتر روی اسب است، آنهم وقتی اسبی مثل رخش باشد که باید قدرت و عضله را یک مقدار اغراقآمیزتر کار کرد. همه اینها باعث میشود کار از لحاظ آناتومی و فیگور، اثری خاص و منحصربه فرد شود.
بهنظر اسفندیاری، برای اینکه یک اثر روی مخاطب بخوبی تأثیر بگذارد، باید علاوه بر خوب اجرا شدن، در محل خوبی نیز نصب شود، از همینرو این هنرمند درباره جانمایی اثر خود میگوید: با توجه به موضوع و ابعاد کار به نظرم بهترین جایی که این مجسمه میتوانست نصب شود، ابتدای بلوار شاهنامه بود.تنها نارضایتی اسفندیاری از روند ساخت اثرش، زمان کمی است که برای ساخت آن در اختیارش قرار گرفته است.
او به زمان سهماهه خود برای تحویل این اثر اشاره میکند و میگوید: برخی افراد، مراحل ارائه فرم برای اثر هنری را در تأیید طرح و نصب آن میبینند و نمیدانند که در این فرآیند چه کارهایی باید انجام شود تا یک اثر ساخته شود، از همینرو با توجه به حمایتهای خوب شهرداری مشهد در زمینههای دیگر، انتظار میرود در حوزه زمانبندی برای اجرای کارها نیز از هنرمند حمایت بیشتری شود.